«جم» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «جم» در غزلیات حافظ شیرازی
- عمرتان باد و مراد ای ساقیان بزم جم
گر چه جام ما نشد پرمی به دوران شما - زبان مور به آصف دراز گشت و رواست
که خواجه خاتم جم یاوه کرد و بازنجست - هر آن که راز دو عالم ز خط ساغر خواند
رموز جام جم از نقش خاک ره دانست - ساقی بیار باده و با محتسب بگو
انکار ما مکن که چنین جام جم نداشت - گفتم ای مسند جم جام جهان بینت کو
گفت افسوس که آن دولت بیدار بخفت - که آگه است که کاووس و کی کجا رفتند
که واقف است که چون رفت تخت جم بر باد - آن کس که به دست جام دارد
سلطانی جم مدام دارد - دلی که غیب نمای است و جام جم دارد
ز خاتمی که دمی گم شود چه غم دارد - سال ها دل طلب جام جم از ما می کرد
وان چه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد - به سر جام جم آن گه نظر توانی کرد
که خاک میکده کحل بصر توانی کرد - بر تخت جم که تاجش معراج آسمان است
همت نگر که موری با آن حقارت آمد - سرود مجلس جمشید گفته اند این بود
که جام باده بیاور که جم نخواهد ماند - گرت هواست که چون جم به سر غیب رسی
بیا و همدم جام جهان نما می باش - کمند صید بهرامی بیفکن جام جم بردار
که من پیمودم این صحرا نه بهرام است و نه گورش - کی بود در زمانه وفا جام می بیار
تا من حکایت جم و کاووس کی کنم - حافظ اسیر زلف تو شد از خدا بترس
و از انتصاف آصف جم اقتدار هم - جایی که تخت و مسند جم می رود به باد
گر غم خوریم خوش نبود به که می خوریم - خاتم جم را بشارت ده به حسن خاتمت
کاسم اعظم کرد از او کوتاه دست اهرمن - ای جرعه نوش مجلس جم سینه پاک دار
کآیینه ایست جام جهان بین که آه از او - شکوه سلطنت و حسن کی ثباتی داد
ز تخت جم سخنی مانده است و افسر کی - بده جام می و از جم مکن یاد
که می داند که جم کی بود و کی کی - باده نوش از جام عالم بین که بر اورنگ جم
شاهد مقصود را از رخ نقاب انداختی - ای که در کوی خرابات مقامی داری
جم وقت خودی ار دست به جامی داری - گوهر جام جم از کان جهانی دگر است
تو تمنا ز گل کوزه گران می داری - چو مستعد نظر نیستی وصال مجوی
که جام جم نکند سود وقت بی بصری - که برد به نزد شاهان ز من گدا پیامی
که به کوی می فروشان دو هزار جم به جامی - همچو جم جرعه ما کش که ز سر دو جهان
پرتو جام جهان بین دهدت آگاهی - سعدی شیرازی
- «جم» در غزلیات سعدی شیرازی
- خیام نیشابوری
- «جم» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «جم» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- چو بوی جام جان بر مغز من زد
شدم ای جان جان از جام جم سیر - زان می كه او سركه شود زو ترش رویی كی رود
این می مجو آن می بجو كو جام غم كو جام جم - ای پاك رو چون جام جم وز عشق آن مه متهم
این مرگ خود پیدا كند پاكی تو را كم خور تو غم - دهان بربند و محرم شو به كعبه خامشان می رو
پیاپی اندر این مستی نی اشتر جو و نی جم جم - دهان بربند و محرم شو به كعبه خامشان می رو
پیاپی اندر این مستی نه اشتر جو و نی جم جم - سر برمزن از هستی تا راه نگردد گم
در بادیه مردان محوست تو را جم جم - شمس تبریزی تو سلطانی و ما بنده توییم
لاجرم در دور تو باده به جام جم خوریم - از دل چو ببردی غم دل گشت چو جام جم
وین جام شود تابان ای جان چو برآیی تو - ای یوسف عیسی دم با زر غم و بیزر غم
پیش آر تو جام جم والله كه تویی سرده - فردوسی
- «جم» در شاهنامه فردوسی
- پس آن دختران جهاندار جم
به نرگس گل سرخ را داده نم - که با دختران جهاندار جم
نشیند زند رای بر بیش و کم - من از جم و ضحاک و از کیقباد
فزونم به بخت و به فر و به داد - ولیکن من از آفریدون و جم
فزونم به مردی و فر و درم - ز جم و فریدون و هوشنگ شاه
فزونی به گنج و به شمشیر و گاه - چو جم و فریدون بیاراست گاه
ز داد و ز بخشش نیاسود شاه - چو گودرز و چون رستم و گستهم
چو برزین گرشاسپ از تخم جم - سپاهی ز تخم فریدون و جم
پر از خون دل از تخمهی زادشم - گشاد آن در گنج پر کرده جم
سپه را بداد او دو ساله درم - ز هوشنگ و جم و فریدون گرد
که از تخم ضحاک شاهی ببرد - کجا شد فریدون و هوشنگ و جم
ز باد آمده باز گردد به دم - که ضحاک را از پی خون جم
ز نامآوران جهان کرد کم - کجا شد فریدون و ضحاک و جم
فراز آمد از باد و شد سوی دم - کجا شد فریدون و ضحاک و جم
مهان عرب خسروان عجم - برو داستانها همی خواندند
ز جم و فریدون سخن راندند - ببخشید دینار گنج و درم
به مزد روان جهاندار جم - چنین یافتم از فریدون و جم
وزان نامداران هر بیش و کم - به هنگام جم چون سخن راندند
ورا گنج گاوان همی خواندند - همان جم و کاوس با کیقباد
جزین نامداران که داریم یاد - ببینید تا جم و کاوس شاه
چه کردند کز دیو جستند راه - نخست اندر آیم ز جم برین
جهاندار طهمورث بافرین - ز جم و فریدون چو ایشان نزاد
زبانم مباد ار بپیچم ز داد - چو بر دست ضحاک جم کشته شد
چه مایه سپهر از برش گشته شد