زن، زندگی، آزادی
«شاپور» در غزلستان
- فردوسی
- «شاپور» در شاهنامه فردوسی
- برون شد ز درگاه شاپور گرد
فرستاده‌ی سلم را پیش برد - سپهدار چون قارون رزم زن
چو شاپور و نستوه شمشیر زن - مبارز چو شیروی درنده شیر
چو شاپور یل ژنده پیل دلیر - همی بود شاپور تا کشته شد
سر بخت ایرانیان گشته شد - چپ شاه گرد تلیمان بخاست
چو شاپور نستوه بر دست راست - بران سو که شاپور نستوه بود
پراگنده شد هرک انبوه بود - چو طوس و چو گودرز و گیو دلیر
چو شاپور و فرهاد و رهام شیر - چو فرهاد و شیدوش و گرگین و گیو
چو بهرام و رهام و شاپور نیو - چو گودرز کشواد و فرهاد و گیو
چو گرگین میلاد و شاپور نیو - چو طوس و چو رستم یل پهلوان
فریبرز و شاپور شیر دمان - نخست اشک بود از نژاد قباد
دگر گرد شاپور خسرو نژاد - از ایوان خویش انجمن دور کرد
ورا نام دستور شاپور کرد - کنون هفت‌ساله‌ست شاپور تو
که دایم خرد باد دستور تو - ورا نام شاپور کردم ز مهر
که از بخت تو شاد بادا سپهر - به دل هرگز این یاد نگذاشتم
که شاپور را کشته پنداشتم - به میدان تو گفتی یکی سور بود
میان اندرون شاه شاپور بود - بماندند ناکام بر جای خویش
چو شاپور گرد اندر آمد به پیش - چو شاپور شد همچو سرو بلند
ز چشم بدش بود بیم گزند - بدو گفت شاپور کای ماه‌روی
سخن هرچ پرسم ترا راست‌گوی - چو آن ماه‌رخ روی شاپور دید
بیامد برو آفرین گسترید - بدو گفت شاپور کز بوستان
نرست از چمن کینه‌ی دوستان - بدو گفت شاپور کای ماه‌روی
چرا رنجه گشتی بدین گفت‌وگوی - بیامد بپردخت شاپور جای
همی بود مهتر به پیشش به پای - چو دلو گران برنیامد ز چاه
بیامد ژکان زود شاپور شاه - کنون بشنو از دخت مهرک سخن
ابا گرد شاپور شمشیرزن - به نیروی شاپور شاه اردشیر
شود بی‌گمان آب در چاه شیر - به نخچیر شد شاه روزی پگاه
خردمند شاپور با او به راه - که شاپور گردست با زور پیل
به بخشندگی همچو دریای نیل - همی تاخت شاپور تا پیش ده
فرود آمد از راه در خان مه - بفرمود تا رفت شاپور پیش
به پرسش گرفتش ز اندازه بیش - بترسید شاپور آزادمرد
دلش گشت پردرد و رخساره زرد - بدو گفت شاپور نوشه بدی
جهان را به دیدار توشه بدی - ورا نام شاپور کرد اورمزد
که سروی بد اندر میان فرزد - چو شاپور رفت اندر آرام خویش
ز گیتی ندیده به جز کام خویش - به نخچیر شد هفت روز اردشیر
بشد نیز شاپور نخچیرگیر - منم پور شاپور کو پور تست
ز فرزند مهرک نژاد درست - کنون پادشاهی شاپور گوی
زبان برگشای از می و سور گوی - بفرمود تا رفت شاپور پیش
ورا پندها داد ز اندازه بیش - چو شاپور بنشست بر تخت داد
کلاه دلفروز بر سر نهاد - به شاپور بر آفرین خواندند
زبرجد به تاجش برافشاندند - فرستاد قیصر یکی یادگیر
به نزدیک شاپور شاه اردشیر - همی بود شاپور تا باژ و ساو
فرستاد قیصر ده انبان گاو - یکی شارستان نام شاپور گرد
برآورد و پرداخت در روز ارد - که یک نیم او کرده بود اردشیر
دگر نیم شاپور گرد و دلیر - به مرد اردشیر آن خردمند شاه
به شاپور بسپرد گنج و سپاه - کهن دژ به شهر نشاپور کرد
که گویند با داد شاپور کرد - چو آگاهی آمد به شاپور شاه
بیاراست کوس و درفش و سپاه - بپردخت شاپور گنجی بران
که زان باشد آسانی مردمان - همی بود شاپور با داد و رای
بلنداختر و تخت شاهی به جای - همان رسم شاپور شاه اردشیر
همی داشت آن شاه دانش‌پذیر - ورا موبدش نام شاپور کرد
بران شادمانی یکی سور کرد - چنین گفت شاپور با موبدان
که ای پرهنر نامور بخردان - بیاورد شاپور چندان سپاه
که بر مور و بر پشه بربست راه - چو شاپور را سال شد بیست و شش
مهی‌وش کیی گشت خورشیدفش - به شبگیر شاپور یل برنشست
همی رفت جوشان کمانی به دست - پیامی ز من نزد شاپور بر
به رزم آمدست او ز من سور بر - ز بالا و دیدار شاپور شاه
بگفت آنچ آمد به تابنده ماه - چنین گفت شاپور بدنام را
که از پرده چون دخت بهرام را - بدان شاه شاپور خود چشم داشت
از آواز مستان به دل خشم داشت - بیامد نگهبان و او را گرفت
که شاپور نرسی توی ای شگفت - چنین داد شاپور پاسخ بدوی
که ای مرد داننده و راه‌جوی - کلید در خانه او را سپرد
به چرم اندرون بسته شاپور گرد - چو شاپور نزدیک قیصر رسید
بکرد آفرینی چنان چون سزید - نبود آگهی در میان سپاه
نه مرده نه زنده ز شاپور شاه - نگه کرد قیصر به شاپور گرد
ز خوبی دل و دیده او را سپرد - شهنشاه شاپور گویم که هست
به گفتار و دیدار و فر و نشست - چو شد مست برخاست شاپور شاه
همی داشت قیصر مر او را نگاه - پراندیشه شد جان شاپور شاه
که فردا چه سازد کنیزک پگاه - شب و روز زان چرم گریان بدی
دل او ز شاپور بریان بدی - بدو گفت شاپور کای خوب‌چهر
گرت هیچ بر من بجنبید مهر - همه راز شاپور با او بگفت
بماند آن سخن نیک و بد در نهفت - به نزدیک شاپور بردی نهان
نگفتی نهان با کس اندر جهان - به روم آنک شاپور را داشتی
شب و روز تنهاش نگذاشتی - چو شاپور زان پوست آمد برون
همه دل پر از درد و تن پر ز خون - کنیزک نبودی ز شاپور شاد
ازان کش ز ایرانیان بد نژاد - بخندید شاپور و بستد نبید
یکی باد سرد از جگر برکشید - دو تن دیده با نیزه و درع و خود
ز شاپور پرسید هست این درود - بدو گفت شاپور شاه اورمزد
که رخشان بدی همچو ماه اورمزد - بدو گفت شاپور کای نیک‌خواه
سخن چند پرسی ز گم کرده راه - بدو گفت شاپور کری رواست
به مابر کنون میزبان پادشاست - فرود آمد از باره شاپور شاه
کنیزک همی رفت با او به راه - سبک باغبان می به شاپور داد
که بردار ازان کس که آیدت یاد - بدو گفت شاپور کای میزبان
سخن‌گوی و پرمایه پالیزبان - بدو گفت شاپور کای نیک‌بخت
من این خانه بگزیدم از تاج و تخت - که دانست هرگز که شاپور شاه
ببیند سپه نیز و او را سپاه - که پیدا شد آن فر شاپور شاه
تو از هر سوی انجمن کن سپاه - فرستاد شاپور کارآگهان
سوی طیسفون کاردیده مهان - چو شاپور بشنید زان شاد شد
همه رنجها بر دلش باد شد - چو گیتی چنان دید شاپور گرد
عنان کیی بارگی را سپرد - سراپرده‌ی قیصر بی‌هنر
همی کرد شاپور زیر و زبر - بفرمود شاپور تا شد دبیر
قلم خواست و انقاس و مشک و حریر - جفادیده چون روی شاپور دید
سرشکش ز دیده به رخ بر چکید - مهاری به بینی او برنهاد
چو شاپور زان چرم خر کرد یاد - سراسر همه روم گریان شدند
وز آواز شاپور بریان شدند - چو از قلب شاپور لشکر براند
چپ و راستش ویژگان را بخواند - پس‌اندر همی تاخت شاپور گرد
به گرد از هوا روشنایی ببرد - بیامد خردمند و نامه بداد
ز قیصر به شاپور فرخ نژاد - بیاورد و یکسر به شاپور داد
همی بود یک چند لب پر ز باد - به رومش فرستاد شاپور شاه
به تابوت وز مشک بر سر کلاه - ببخشود و شاپور و بنواختشان
به خوبی بر اندازه بنشاختشان - یکی شارستان کرد دیگر به شام
که پیروز شاپور کردش به نام - نوشتند عهدی ز شاپور شاه
کزان پس نراند ز ایران سپاه - که ما را نباید که شاپور شاه
نصیبین بگیرد بیارد سپاه - چو آگاهی آمد به شاپور شاه
که اندر نصیبین ندادند راه - ز چین نزد شاپور شد بار خواست
به پیغمبری شاه را یار خواست - پسر بد یکی خرد شاپور نام
هنوز از جهان نارسیده به کام - چو بشنید شاپور پیش مهان
بدو داد دیهیم و مهر شهان - ز شاپور زان‌گونه شد روزگار
که در باغ با گل ندیدند خار - چو بنشست بر گاه شاه اردشیر
بیاراست آن تخت شاپور پیر - چو شاپور شاپور گردد بلند
شود نزد او گاه و تاج ارجمند - سپارم بدو گاه و تاج و سپاه
که پیمان چنین کرد شاپور شاه - چو شاپور گشت از در تاج و گاه
مر او را سپرد آن خجسته کلاه - چو شاپور بنشست بر جای عم
از ایران بسی شاد و بهری دژم - جهانجوی شاپور جنگی بمرد
کلاه کیی دیگری را سپرد - ز شاپور بهرام تا اردشیر
همه شهریاران برنا و پیر - چو بنشست شاپور با سوفزای
فراوان زدند از بد و نیک رای - بیامد به شاپور رازی سپرد
سوار سرافراز را پیش برد - چو آن نامه برخواند شاپور گفت
که اکنون سخن را نباید نهفت - برو خواند آن نامه‌ی کیقباد
بخندید شاپور مهرک‌نژاد - چو بنشست شاپور پایش ببست
بزد نای رویین و خود برنشست - بدو گفت شاپور کای شهریار
دلت را بدین کار رنجه مدار - نویسنده‌ی نامه را خواندند
به نزدیک شاپور بنشاندند - چو شاپور رازی بیاید ز جای
بدرد دل بدکنش سوفزای - چو بر نامه بر مهر بنهاد شاه
بیاورد شاپور لشکر به راه - به نزدیک شاپور رازی شود
برآواز نخچیر و بازی شود - نشستنگهش جند شاپور بود
از ایران وز باختر دور بود - همه جند شاپور گریان شدند
ز درد دل شاه بریان شدند - چوگردوی و شاپور و چون اندیان
سپهدار ارمینیه رادمان - گرانمایه گستهم بد پیشرو
پس او چوبالوی و شاپور گو - که هنگام شاپور شاه اردشیر
دل مرد برناشد از رنج سیر - چوگستهم و شاپور و چون اندیان
چو خراد بر زین زتخم کیان - همان نیز شاپور مهتر نژاد
کند جان ما رابدین دخت شاد - چو شاپور و چون اندیان سوار
هرآنکس که بود از یلان نامدار - بدو گفت شاپور کای دیوفش
سرخویش دربندگی کرده کش - فرستاده خسرو به شاپور کس
که موسیل راباش فریادرس - دگر گرد شاپور با اندیان
چو بند وی و گردوی پشت کیان - بفرمود تا نزد شاپور برد
پرستنده و خلعت او را سپرد - چو نامه به مهر اندر آمد به داد
به پیروز شاپور فرخ نژاد