«نهنگ» در غزلستان
- مولوی
- «نهنگ» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- عشق همچون نهنگ لب بگشاد
خواب چون ماهی اندر آب گریخت - در این دریای بیمونس دلا مینال چون یونس
نهنگ شب در این دریا به مردم خوار میماند - چو شیری سوی جنگ آید دل او چون نهنگ آید
بجز خود هیچ نگذارد و با خود نیز بستیزد - زیرا كاین بحر بس كریمست
آن نیست كه او نهنگ دارد - به پلنگ عزت تو به نهنگ غیرت تو
به خدنگ غمزه تو كه هزار لشكر آمد - باز برآورد عشق سر به مثال نهنگ
تا شكند زورق عقل به دریای عشق - دهان ببند كه تا دل دهانه بگشاید
فروخورد دو جهان را به یك زمان چو نهنگ - ز خشكیست این عقل و دریاست آن
بمانده است بیرون ز بیم نهنگ - عشق گشاید دهن از بحر دل
هر دو جهان را بخورد چون نهنگ - هر كی ز اندیشه دلارام ساخت
كشتی برساخت ز پشت نهنگ - شكل نهنگ خفته بین یونس جان گرفته بین
یونس جان كه پیش از این كان من المسبحین - بحر نگر نهنگ بین بحر كبودرنگ بین
موج نگر كه اندر او هست نهنگ آتشین - یكی جان خواهد آن دریا همه آتش نهنگ آسا
اگر داری چنین جانی روانش كن روانش كن - شكافد نیز آن هامون نهنگ بحرفرسا را
كشد در قعر ناگاهان به دست قهر چون قارون - آن چون نهنگ آیان شده دریا در او حیران شده
وین بحری نوآشنا در آشنا آویخته - پلنگ عشق چه ترسد ز رنگ و بوی جهان
نهنگ فقر چه ترسد ز دوزخ آشامی - فردوسی
- «نهنگ» در شاهنامه فردوسی
- که بر سنگ و بر خاک شیر و پلنگ
چه ماهی به دریا درون با نهنگ - به کین اندرون چون نهنگ بلاست
به زین اندرون تیز چنگ اژدهاست - نهنگ دژم بر کشیدی ز آب
به دم درکشیدی ز گردون عقاب - برفتم بسان نهنگ دژم
مرا تیز چنگ و ورا تیز دم - ز گرد اندر آمد بسان نهنگ
گرفتش کمربند او را به چنگ - پسر را چنین داد پاسخ پشنگ
که افراسیاب آن دلاور نهنگ - ببستند بازوش با بند تنگ
کشیدندش از جای پیش نهنگ - بیامد بسان نهنگ دژم
که گفتی زمین را بسوزد بدم - همیشه به جنگ نهنگ اندر است
و گر با پلنگان به جنگ اندر است - نهنگ بلا برکشید از نیام
بیاویخت از پیش زین خم خام - برآهیخت جنگی نهنگ از نیام
بغرید چون رعد و برگفت نام - که از شیر و دیو و نهنگ و پلنگ
نترسی و هستی چنین تیزچنگ - نگه کن مرا گر ببینی به جنگ
اگر زنده مانی مترس از نهنگ - همی گفت رستم که هرگز نهنگ
ندیدم که آید بدین سان به جنگ - بسی شیر و دیو و پلنگ و نهنگ
تبه شد به چنگم به هنگام جنگ - ازان ننگ و خواری به جنگ آمدم
خرامان به چنگ نهنگ آمدم - گزیدم بدان شوربختیم جنگ
مگر دور مانم ز چنگ نهنگ - نمانم که یازد بدین شاه چنگ
مرا گر سپارد به چنگ نهنگ - خور و ماه گفتی به رنگ اندرست
ستاره به چنگ نهنگ اندرست - که گر من کنم جنگ جنگی نهنگ
نیارم به بخت تو بر شاه ننگ - بر آن سان کجا بردمد روز جنگ
ز نفسش به دریا بسوزد نهنگ - گمانی نبردم که هرگز نهنگ
ز دریا بران سان برآید به جنگ - به آب اندر آمد بسان نهنگ
که گفتی زمین را بسوزد به جنگ - که زیبد کز این غم بنالد پلنگ
ز دریا خروشان برآید نهنگ - بخشکی چو پیل و بدریا نهنگ
خردمند و بینادل و مرد سنگ - که هرگز نتابند با او بجنگ
بخشکی پلنگ و بدریا نهنگ - کنون دیو و پیل آمدستش بچنگ
بخشکی پلنگ و بدریا نهنگ - برستی ز دریا و چنگ نهنگ
بدشت آمدی باز پیچان بجنگ - بدرد ز آواز او کوه سنگ
بدریا نهنگ و بخشکی پلنگ - چو لهراسب و چون اشکش تیز چنگ
که از ژرف دریا ربودی نهنگ - بفرمود تا پیش او شد پشنگ
که او داشتی چنگ و زور نهنگ - همی ز آسمان کرگس اندر کشد
ز دریا نهنگ دژم برکشد - بسی تیز آید ز جنگ نهنگ
که از ژرف برآید به جنگ - دگر منزلت شیری آید به جنگ
که با جنگ او برنتابد نهنگ - نه با زخم تو پای دارد نهنگ
نه ترک و نه جادو نه شیر و پلنگ - اگر پیل بیند برآرد به ابر
ز دریا نهنگ و به خشکی هژبر - زره در بر و تیغ هندی به چنگ
چه زود آورد مرغ پیش نهنگ - کز انبوه دشمن نترسد به جنگ
به کوه از پلنگ و به آب از نهنگ - ازان پس که ارجاسپ آمد به جنگ
سپه چون پلنگان و مهتر نهنگ - به دریا نهنگ و به خشکی پلنگ
ورا کس ندیدی گریزان ز جنگ - همانا ندیدست گور از پلنگ
نه از شست ملاح کام نهنگ - منم پیشرو هرک جنگ آیدم
وگر پیش جنگ نهنگ آیدم - شما سوی رستم به جنگ آمدید
خرامان به چنگ نهنگ آمدید - همی برکشیدی ز دریا نهنگ
به دم در کشیدی ز هامون پلنگ - کزین پس کرا برد خواهی به جنگ
کرا داد خواهی به چنگ نهنگ - به دریا نهنگ و به هامون پلنگ
همان شیر جنگاور تیزچنگ - هم از داغ دیگر کمیتی به رنگ
تو گفتی ز دریا برآمد نهنگ - چو زین بر نهادش برآهخت تنگ
نجنبید بر جای تازان نهنگ - به خشکی و دریا همی بگذرد
نهنگ دم آهنگ را بشمرد - زمانه ندادش بران بر درنگ
به دریا بس ایمن مشو بر نهنگ - اگر شاه را رای کینست وجنگ
ازو رام گردد به دریا نهنگ - چو برگاه باشد سپهر وفاست
به آورد گه هم نهنگ بلاست - برین مایه مردم به جنگ آمدست
وگر پیش کام نهنگ آمدست - بغرد بدرد دل مرد جنگ
مر او را چه شیر و چه پیل و نهنگ - ز شاهین وز باز و پران عقاب
ز شیر و پلنگ و نهنگ اندر آب - جهان رامخوان جز دلاور نهنگ
بخاید به دندان چو گیرد به چنگ - پی پشه تا پر و چنگ عقاب
به خشکی چو پیل و نهنگ اندر آب - ز خون کیان شرم دارد نهنگ
اگر کشته بیند ندرد پلنگ