«مسکین» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «مسکین» در غزلیات حافظ شیرازی
- گفتم ای سلطان خوبان رحم کن بر این غریب
گفت در دنبال دل ره گم کند مسکین غریب - گفت حافظ آشنایان در مقام حیرتند
دور نبود گر نشیند خسته و مسکین غریب - چو نافه بر دل مسکین من گره مفکن
که عهد با سر زلف گره گشای تو بست - ای مجلسیان سوز دل حافظ مسکین
از شمع بپرسید که در سوز و گداز است - واعظ شحنه شناس این عظمت گو مفروش
زان که منزلگه سلطان دل مسکین من است - چه باشد ار شود از بند غم دلش آزاد
چو هست حافظ مسکین غلام و چاکر دوست - نرگس طلبد شیوه چشم تو زهی چشم
مسکین خبرش از سر و در دیده حیا نیست - هر راهرو که ره به حریم درش نبرد
مسکین برید وادی و ره در حرم نداشت - من و باد صبا مسکین دو سرگردان بی حاصل
من از افسون چشمت مست و او از بوی گیسویت - آن که رخسار تو را رنگ گل و نسرین داد
صبر و آرام تواند به من مسکین داد - گذشت بر من مسکین و با رقیبان گفت
دریغ حافظ مسکین من چه جانی داد - خیال شهسواری پخت و شد ناگه دل مسکین
خداوندا نگه دارش که بر قلب سواران زد - گریه آبی به رخ سوختگان بازآورد
ناله فریادرس عاشق مسکین آمد - حافظ ابنای زمان را غم مسکینان نیست
زین میان گر بتوان به که کناری گیرند - هر چه جز بار غمت بر دل مسکین من است
برود از دل من و از دل من آن نرود - طوطیان در شکرستان کامرانی می کنند
و از تحسر دست بر سر می زند مسکین مگس - کیست حافظ تا ننوشد باده بی آواز رود
عاشق مسکین چرا چندین تجمل بایدش - رحم کن بر من مسکین و به فریادم رس
تا به خاک در آصف نرسد فریادم - شاها اگر به عرش رسانم سریر فضل
مملوک این جنابم و مسکین این درم - نصاب حسن در حد کمال است
زکاتم ده که مسکین و فقیرم - سینه تنگ من و بار غم او هیهات
مرد این بار گران نیست دل مسکینم - چندان که گفتم غم با طبیبان
درمان نکردند مسکین غریبان - مست است یار و یاد حریفان نمی کند
ذکرش به خیر ساقی مسکین نواز من - در چین زلفش ای دل مسکین چگونه ای
کآشفته گفت باد صبا شرح حال تو - مسکین چو من به عشق گلی گشته مبتلا
و اندر چمن فکنده ز فریاد غلغلی - روزها رفت که دست من مسکین نگرفت
زلف شمشادقدی ساعد سیم اندامی - صبر بر جور رقیبت چه کنم گر نکنم
عاشقان را نبود چاره بجز مسکینی - سعدی شیرازی
- «مسکین» در غزلیات سعدی شیرازی
- طایر مسکین که مهر بست به جایی
گر بکشندش نمی رود به دگر جا - هر که بازآید ز در پندارم اوست
تشنه مسکین آب پندارد سراب - ناوکش را جان درویشان هدف
ناخنش را خون مسکینان خضاب - ستمگرا دل سعدی بسوخت در طلبت
دلت نسوخت که مسکین امیدوار منست - مرد اگر شیر در کمند آرد
چون کمندش گرفت مسکینست - گر کند انعام او در من مسکین نگاه
ور نکند حاکمست بنده به فرمان اوست - بساز با من رنجور ناتوان ای یار
ببخش بر من مسکین بی نوا ای دوست - نه تو را از من مسکین نه گل خندان را
خبر از مشغله بلبل سودایی هست - ما خود افتادگان مسکینیم
حاجت دام گستریدن نیست - سر مویی نظر آخر به کرم با ما کن
ای که در هر بن موییت دل مسکینیست - در تفکر عقل مسکین پایمال عشق شد
با پریشانی دل شوریده چشمم خواب داشت - ملامت من مسکین کسی کند که نداند
که عشق تا به چه حدست و حسن تا به چه غایت - خبر که می دهد امشب رقیب مسکین را
که سگ به زاویه غار در نمی گنجد - هم عارفان عاشق دانند حال مسکین
گر عارفی بنالد یا عاشقی بزارد - یکی سر بر کنار یار و خواب صبح مستولی
چه غم دارد ز مسکینی که سر بر آستان دارد - مرو هر سوی و هر جاگه که مسکینان نیند آگه
نمی بیند کست ناگه که او شیدا نمی باشد - سلطان خیالت شبی آرام نگیرد
تا بر سر صبر من مسکین ندواند - نه چون منند و تو مسکین حریص کوته دست
که ترک هر دو جهان گفته اند و درویشند - کشتی عمرم شکستست از غمش
از من مسکین جدایی می کند - ای گوی حسن برده ز خوبان روزگار
مسکین کسی که در خم چوگان چو گو بود - ذره ای در همه اجزای من مسکین نیست
که نه آن ذره معلق به هوای تو بود - عقل را با عشق زور پنجه نیست
کار مسکین از مدارا می رود - چه جور کز خم چوگان زلف مشکینت
بر اوفتاده مسکین چو گو نمی آید - آستین از چنگ مسکینان گرفتم درکشد
چون تواند رفت و چندین دست دل در دامنش - چون دل ببردی دین مبر هوش از من مسکین مبر
با مهربانان کین مبر لاتقتلوا صید الحرم - ما به مسکینی سلاح انداختیم
لا تحلوا قتل من القی السلم - عشقبازی نه من آخر به جهان آوردم
یا گناهیست که اول من مسکین کردم - عقل مسکین به چه اندیشه فرادست کنم
دل شیدا به چه تدبیر شکیبا دارم - تو به حال من مسکین به جفا می نگری
من به خاک کف پایت به وفا می نگرم - آفتابی تو و من ذره مسکین ضعیف
تو کجا و من سرگشته کجا می نگرم - به سرانگشت بخواهی دل مسکینان برد
دست واپوش که من پنجه نمی اندازم - سیم دل مسکینم در خاک درت گم شد
خاک سر هر کویی بی فایده می بیزم - گر همین سوز رود با من مسکین در گور
خاک اگر بازکنی سوخته یابی کفنم - گر چنانست که روی من مسکین گدا را
به در غیر ببینی ز در خویش برانم - ز اول هستی آوردم قفای نیستی خوردم
کنون امید بخشایش همی دارم که مسکینم - بپرس حال من آخر چو بگذری روزی
که چون همی گذرد روزگار مسکینم - دشمن خویشتنم هر نفس از دوستی او
تا چه دید از من مسکین که ملولست ز خویم - دانندش اهل فضل که مسکین غریق بود
هر گه که در سفینه ببینند ترسخن - ای به دیدار تو روشن چشم عالم بین من
آخرت رحمی نیاید بر دل مسکین من - خلق را بر ناله من رحمت آمد چند بار
خود نگویی چند نالد سعدی مسکین من - گر خود به جای مروحه شمشیر می زند
مسکین مگس کجا رود از پیش قند او - اگر تو با من مسکین چنین کنی جانا
دو پایم از دو جهان نیز درکشم بی تو - دلم گرد لب لعلت سکندروار می گردد
نگویی کآخر ای مسکین فراز آب حیوان آی - تو صاحب منصبی جانا ز مسکینان نیندیشی
تو خواب آلوده ای بر چشم بیداران نبخشایی - از این پس عیب شیدایان نخواهم کرد و مسکینان
که دانشمند از این صورت برآرد سر به شیدایی - عجب دارند یارانم که دستش را همی بوسم
ندیدستند مسکینان سری افتاده در پایی - برو ای گدای مسکین و دری دگر طلب کن
که هزار بار گفتی و نیامدت جوابی - اگر دانی که تا هستم نظر با جز تو پیوستم
پس آن گه بر من مسکین جفا کردن صوابستی - نه عدل بود نمودن خیال وصل و ربودن
چرا ز عاشق مسکین هم اولش ننهفتی - عیب مسکینی مکن افتان و خیزان در پیت
کان نمی آید تو زنجیرش به گردن می بری - چون تنگ نباشد دل مسکین حمامی
کش یار هم آواز بگیرند به دامی - در هیچ مقامی دل مسکین نشکیبد
خوکرده صحبت که برافتد ز مقامی - گر بنده خود خوانی افتیم به سلطانی
ور روی بگردانی رفتیم به مسکینی - چو صبرم از تو میسر نمی شود چه کنم
به خشم رفتم و بازآمدم به مسکینی - گوی را گفتند کای بیچاره سرگردان مباش
گوی مسکین را چه تاوانست چوگان را به گوی - منم ای نگار و چشمی که در انتظار رویت
همه شب نخفت مسکین و بخفت مرغ و ماهی - مولوی
- «مسکین» در دیوان شمس - رباعیات مولوی