«هامون» در غزلستان
- سعدی شیرازی
- «هامون» در غزلیات سعدی شیرازی
- مولوی
- «هامون» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- صاف جان‌ها سوی گردون می‌رود
درد جان‌ها سوی هامون می‌رود - از نغمه تو ذره‌ها گر رقص آرد چه عجب
نك طور موسی از وله رقصان در آن هامون خوش - چو دود از حرص بالا می دویدم
به معنی جز سوی هامون نبودم - دشت و هامون روح گیرد گر بیابد ذره‌ای
ز آنچ ما از نور او در دشت و هامون تاختیم - بدریدی همه هامون ز نقش لیلی و مجنون
ولی چشمش نمی‌خواهد گران جان را فریبیدن - ازیرا راه نتوان برد سوی آفتاب ای جان
مگر كان آفتاب از خود برآید سوی این هامون - نهنگی هم برآرد سر خورد آن آب دریا را
چنان دریای بی‌پایان شود بی‌آب چون هامون - شكافد نیز آن هامون نهنگ بحرفرسا را
كشد در قعر ناگاهان به دست قهر چون قارون - چو این تبدیل‌ها آمد نه هامون ماند و نه دریا
چه دانم من دگر چون شد كه چون غرق است در بی‌چون - یك گوش به دست این یك گوش به دست آن
این می كشدم بالا وان می كشدم هامون - تو آن دری كه از دریا فزونی
تو آن كوهی كه در هامون نگنجی - دلا رو رو همان خون شو كه بودی
بدان صحرا و هامون شو كه بودی - چه ماه و چه گردون چه برج و چه هامون
همه رمز آنست دریاب ار آنی - فردوسی
- «هامون» در شاهنامه فردوسی
- که چون خواستی دیو برداشتی
ز هامون به گردون برافراشتی - ز دیدار چون خاور آمد پدید
به هامون کشیده سراپرده دید - گر آیند زی ما به جنگ آن گروه
شود کوه هامون و هامون کوه - سراپرده‌ی شاه بیرون کشید
درفش همایون به هامون کشید - همی رفت لشکر گروها گروه
چو دریا بجوشید هامون و کوه - بفرمود پس تا منوچهر شاه
ز پهلو به هامون گذارد سپاه - که چون شب شود ما شبیخون کنیم
همه دشت و هامون پر از خون کنیم - سپه را ز دریا به هامون کشید
ز هامون سوی آفریدون کشید - بران دشت هامون فرود آمدند
بخفتند و یکبار دم بر زدند - خرامند مردم ازان شارستان
گرفته به هامون یکی خارستان - جهان سر به سر سبز گردد ز خوید
به هامون سراپرده باید کشید - سپاه جهاندار بیرون شدند
ز کاخ همایون به هامون شدند - به بیچارگی روی برگاشتند
به هامون برافگنده بگذاشتند - چو از پارس قارن به هامون کشید
ز دست چپش لشکر آمد پدید - سپاه اندرآورد پیش سپاه
چو هامون شد از گرد کوه سیاه - برآمد سپه را به هامون کشید
سراپرده و پیل بیرون کشید - چو افراسیابش به هامون بدید
شگفتید ازان کودک نارسید - اگر جنگ دریا کنی خون شود
از آوای تو کوه هامون شود - سراپرده از شهر بیرون کشید
سپه را همه سوی هامون کشید - نه دریا پدید و نه هامون و کوه
زمین آمد از پای اسپان ستوه - سپه را ز هامون به دریا کشید
بدان سو کجا دشمن آمد پدید - چنین داد پاسخ که کاووس کی
به هامون دگر نسپرد نیز پی - سپهبد چو لشکر به هامون کشید
سپاه سه شاه و سه کشور بدید - ز روی زمین تخت برداشتند
ز هامون به ابر اندر افراشتند - چو از کوه آتش به هامون گذشت
خروشیدن آمد ز شهر و ز دشت - بفرمود تا جمله بیرون شدند
ز پهلو سوی دشت و هامون شدند - به غار و به کوه و به هامون بتاخت
بشمشیر و تیر و بنیزه بیاخت - سپهدار از گنگ بیرون کشید
سپه را ز تنگی به هامون کشید - ز پیش پدر سرخه بیرون کشید
درفش و سپه را به هامون کشید - همه غار و هامون پر از کشته بود
سر دشمن از رزم برگشته بود - دو لشکر به هامون همی تاختند
یک از دیگران بازنشناختند - بکشتند چندان ز هردو گروه
که شد خاک دریا و هامون چو کوه - همه غار و هامون پر از کشته بود
ز خون خاک چون ارغوان گشته بود - به هامون مرارفت باید کنون
فشاندن به شمشیر بر شید خون - از افگنده شد روی هامون چون کوه
ز یک تن شدند آن دلیران ستوه - بفرمود کز شهر بیرون شوند
ز پهلو سوی دشت و هامون شوند - مرا این سخن پیش بیرون شود
ز جنگ یلان کوه هامون شود - زمین گرد ببرید و برداشتش
ز هامون بگردون برافراشتش - چو گاو اندر آمد به هامون ز کوه
خروشی بد اندر میان گروه - بگفت این و لشکر به بیرون کشید
گوان و یلان را به هامون کشید - همی جست بر دشت جای نبرد
ز هامون به ابر اندر آورد گرد - سپه را به هامون فرود آورید
بزد کوس بر پیل و لشکر کشید - ز دریا به دریا سپه گسترید
که جایی کسی روی هامون ندید - ازان باره‌ی دژ چو بیرون شدند
سواران جنگی به هامون شدند - ز هامون بیامد به کوه بلند
برادرش بسته بر اسپ سمند - ز هامون سوی او نهادند روی
دو پیل سرافراز و دو جنگجوی - به کشتی برو بگذرد شهریار
چو آید به هامون ز بهر شکار - به صد سال گر ماند اندر حصار
ز هامون نیایدش چیزی به کار - سپهبد به جای دلیران رسید
به هامون و پرخاش شیران رسید - ازان کشته کس روی هامون ندید
جر اندام جنگاور و خون ندید - جهان سربسر گشت چون پر زاغ
ندانست کس باز هامون ز زاغ - چو نوش‌آذر او را به هامون بدید
بزد دست و تیغ از میان برکشید - به ترکان همه گفت بیرون شوید
ز دژ یکسره سوی هامون شوید - ز هامون سوی دژ بیامد سپاه
شد از گرد خورشید تابان سیاه - چو من گفت از ایدر به بیرون شوم
خود و نامدارن به هامون شوم - همی برکشیدی ز دریا نهنگ
به دم در کشیدی ز هامون پلنگ - به دریا نهنگ و به هامون پلنگ
همان شیر جنگاور تیزچنگ - زمانه شد از درد او با خروش
تو گفتی که هامون برآمد به جوش - فرامرز چون سوک رستم بداشت
سپه را همه سوی هامون گذاشت - ز شاه نشاپور بستد گله
که بودی به کوه و به هامون یله - همان به کزین شهر بیرون شویم
ز تنگی و سختی به هامون شویم - همه جنگ را تیغها برکشید
وزین دشت هامون سر اندرکشید - بیاورد لشکر ز رود فرات
به هامون سپه بیش بود از نبات - بفرمود کو را به بیرون برند
ز پیش نشستش به هامون برند - همه لشکر از شهر بیرون شدند
به دیدار رومی به هامون شدند - سپاهی برین سان که هامون و کوه
همی گردد از سم اسپان ستوه - چو از آب حیوان به هامون شدند
ز تاریکی راه بیرون شدند - پدید آمد و شاد شد زان سپاه
که دریا و هامون بدیدند راه - بفرمود تا تخت بیرون برند
از ایوان شاهی به هامون برند - به هامون نهادند صندوق اوی
زمین شد سراسر پر از گفت‌وگوی - به هامون پدید آمد از دور گور
ازان لشکر گشن برخاست شور - بفرمود تا کوس بیرون برند
ز درگاه لشکر به هامون برند - به فرمان تو کوه هامون کنیم
به تیغ آب دریا همه خون کنیم - ز بس کشته شد روی هامون چو کوه
بشد خسته از زندگانی ستوه - چو کدبانو از شهر بیرون شود
بدان جشن خرم به هامون شود - به هامون سپاه و چلیپا نماند
به دژها صلیب و سکوبا نماند - شترمرغ و هامون و آن زخم تیر
ز قیر سیه تازه شد بر حریر - به موبد سپردند پس تاج و تخت
به هامون شد از شهر بیداربخت - چو بهرام و خسرو به هامون شدند
بر شیر با دل پر از خون شدند - به شبگیر سرگینش بیرون کنی
بروبی و خاکش به هامون کنی - دهم زر که تا خاک بیرون برد
وزین خانه‌ی تو به هامون برد - یکی باره‌یی تیزرو بر نشست
به هامون خرامید بازی به دست - برانگیخت اسپ از میان گروه
ز هامون همی تاخت تا پیش کوه - برآورده زو کاخهای بلند
همه راغ و هامون پر از گوسفند - زمین را به کندن گرفتند پاک
شد آن جای هامون سراسر مغاک - چنین تا به آباد جایی رسید
به هامون به نزد سرایی رسید - زن و مرد و کودک به هامون شدند
به هر کشور از خانه بیرون شدند - کنون تا لب رود جیحون تو راست
بلندی و پستی و هامون تو راست - ز بالا نگه کرد پس خوشنواز
سپه را به هامون نشیب و فراز - به پیکند شد رزمگاهی گزید
که چرخ روان روی هامون ندید - شب تیره از شهر بیرون شدند
ز دیدار دشمن به هامون شدند - همان نگنجند در پیش شاه
به هامون خرامد کندشان نگاه - بفرمود تا تخت بیرون برند
ز ایوان شاهی به هامون برند - ز هامون به کوهی برآمد بلند
یکی تازیی برنشسته سمند - به هامون کشیدند یکسر ز شهر
پر از جنگ سر دل پر از کین و زهر - ز هامون بر مرغزاری رسید
درخت و گیا دید و هم سایه دید - بفرمود تا کوس بیرون برند
درفش بزرگی به هامون برند - سپه را ز بغداد بیرون کشید
سراپرده‌ی نور به هامون کشید - سپه بود برکوه و هامون وراغ
دل رومیان زو پر از درد و داغ - مقاتوره چون شد به دشت نبرد
ز هامون به ابر اندر آورد گرد - همه مردم از شهر بیرون کنند
همه ری بپی دشت و هامون کنند - که ملاح گشت از کشیدن ستوه
مرا بود هامون و دریا و کوه - هم آنگه ز بغداد بیرون شدند
سوی رزم جستن به هامون شدند - به گفتند و تابوت برداشتند
ز هامون سوی دخمه بگذاشتند