«کیان» در غزلستان
- فردوسی
- «کیان» در شاهنامه فردوسی
- بپرسیدشان از کیان جهان
وزان نامداران فرخ مهان - بدان ایزدی جاه و فر کیان
ز نخچیر گور و گوزن ژیان - برآمد برآن تخت فرخ پدر
به رسم کیان بر سرش تاج زر - دو مهتر یکی کهتر اندر میان
به بالای سرو و به فر کیان - چو آمد دل نامور بازجای
بتخت کیان اندر آورد پای - ز تخم کیان بود و بیدار بود
خردمند و گرد و بی‌آزار بود - سوی مادر آمد کمر برمیان
به سر برنهاده کلاه کیان - ز تخم کیان ما دو پوشیده پاک
شده رام با او ز بیم هلاک - ازان سه یکی کهتر اندر میان
به بالای سرو و به چهر کیان - به رسم کیان تاج و تخت مهی
بیاراست با کاخ شاهنشهی - بد از من که هرگز مبادم میان
که ماده شد از تخم نره کیان - به تخت کیان اندر آورد پای
همی خواندندیش خاور خدای - دو سنگی دو جنگی دو شاه زمین
میان کیان چون درخشان نگین - ترا باید ایران و تخت کیان
مرا بر در ترک بسته میان - نه تاج کیان مانم اکنون نه گاه
نه نام بزرگی نه ایران سپاه - منوچهر بنهاد تاج کیان
بزنار خونین ببستش میان - که فر کیان دارد و چنگ شیر
دل هوشمندان و آهنگ شیر - بدو گفت بر تاز و برکش میان
بر شیر بگشای و چنگ کیان - ز یاقوت مر تخت را پایه بود
که تخت کیان بود و پرمایه بود - پس آمد بدان پیکر پرنیان
که یال یلان داشت و فر کیان - که چون نوذری از نژاد کیان
به تخت کیی بر کمر بر میان - رده برکشیدند ایرانیان
چنان چون بود ساز جنگ کیان - ندیدند جز پور طهماسپ زو
که زور کیان داشت و فرهنگ‌گو - شهی باید اکنون ز تخم کیان
به تخت کیی بر کمر بر میان - که در خورد تاج کیان جز تو کس
نبینیم شاها تو فریادرس - سراینده از سال چون برف گشت
ز خون کیان خاک شنگرف گشت - نشستنگه آن گه به اسطخر بود
کیان را بدان جایگه فخر بود - به تخت کیان اندر آورد پای
به داد و به آیین فرخنده‌رای - مرا بیهده خواندن پیش خویش
نه رسم کیان بد نه آیین پیش - همی بینم اندر جهان تاج و تخت
کیان و بزرگان بیدار بخت - نبشتند منشور بر پرنیان
به رسم بزرگان و فر کیان - یکی انجمن کرد از ایرانیان
کسی را که بد نیکخواه کیان - بیامد بران کار بسته میان
به نزد جهانجوی شاه کیان - که هر باد را بست باید میان
تهی کردن آن جایگاه کیان - به سر بر نهادش کلاه کیان
ببستش کیانی کمر بر میان - ز شاه کیان چشم بد دور باد
روان سیاوش پر از نور باد - تو از ایزدی فر و برز کیان
به موی اندر آیی ببینی میان - که میراث بود از گه کیقباد
درستی بدان بد کیان را نژاد - چو فرزند را فر و برز کیان
بباشد نبیره نبندد میان - مرا داد اورند و فر کیان
تن پیل و چنگال شیر ژیان - بیاورد و بنشاند بر جای خویش
ز گنجور تاج کیان خواست پیش - فروزنده‌ی تاج و تخت کیان
فرازنده‌ی اختر کاویان - که تاج کیان بود و فرزند طوس
خداوند شمشیر و گوپال و کوس - چو از تیغ بالا فرودش بدید
ز قربان کمان کیان برکشید - بدو داد شاه اختر کاویان
بران سان که بودی برسم کیان - همان کو کمان کیان درکشید
دگر باره شد گور ازو ناپدید - که هر کو بخون کیان دست آخت
زمانه بجز خاک جایش نساخت - گرازه سر تخمه‌ی گیوگان
زواره نگهدار تخت کیان - بشد تازیان تا بخلخ رسید
بننگ از کیان شد سرش ناپدید - همه شهر توران بدی را میان
ببستند با نامدار کیان - ندیدم جهاندار بخشنده‌ای
بتخت کیان بر درخشنده‌ای - گر ایدونک هستم ز ارزانیان
مرا نام بر تاج و تخت و کیان - که تاج کیان چون تو بیند بسی
نماند همی مهر او بر کسی - وزان جایگه بازگشتند شاد
سپهبد کلاه کیان برنهاد - به شاه کیان گفت پیغمبرم
سوی تو خرد رهنمون آورم - به شاه کیان گفت زردشت پیر
که در دین ما این نباشد هژیر - سوی گرد گشتاسپ شاه زمین
سزاوار گاه کیان به آفرین - بران سان که کیخسرو و کینه‌جوی
ترا بیش بود از کیان آبروی - ز بهر جهانگیر شاه کیان
ببستند گردان گیتی میان - کیان زادگان و جوانان من
که هر یک چنانند چون جان من - بیامد یکی ناوکش بر میان
گذارنده شد بر سلیح کیان - بیامد هم آنگاه بستور شیر
نبرده کیان زاده پور زریر - کیان زاده گفت ای جهانگیر شاه
نبینی که بابم شد اکنون تباه - چو آهو ز باره در افتاد و مرد
بدید از کیان زادگان دستبرد - سپاه کیان بانگ برداشتند
همی نعره از ابر بگذاشتند - چو سالار چین دید بستور را
کیان زاده آن پهلوان پور را - کیان زادگان و جوانان خویش
به تابوتها در نهادند پیش - شبان شده تیره‌مان روز کرد
کیان را به هر جای پیروز کرد - کیان شاه را گفت کای راست گوی
چنین راز گفتن کنون نیست روی - چو آگاه شد شاه کامد پسر
کلاه کیان بر نهاده بسر - ترا باد این تخت و تاج کیان
مرا گوشه‌یی بس بود زین جهان - چنین گفت با فرخ اسنفدیار
که ای از کیان جهان یادگار - همان عهد کیخسرو دادگر
که چون او نبست از کیان کس کمر - ازان پس ببندم کمر بر میان
چنانچون ببستم به پیش کیان - سرت را ز تاج کیان شرم باد
به رفتن پی اخترت نرم باد - میان کیان دشمنی افگنی
همی این بدان آن بدین برزنی - سپهدار کابل بدو بنگرید
همی تاج و تخت کیان را سزید - به می خوردن اندر مرا سرد گوی
میان کیان ناجوانمرد گوی - چو رستم نگهدار تخت کیان
همی بر در رنج بستی میان - هنرها که باشد کیان را به کار
سکندر بیاموخت ز آموزگار - که تخت کیان چون تو بسیار دید
نخواهد همی با کسی آرمید - کنون مانده اندر کف رومیان
نژاد بزرگان و گنج کیان - سکندر همه جامه‌ها کرد چاک
به تاج کیان بر پراگند خاک - سر نامه از پادشاه کیان
سوی کاردانان ایرانیان - دل بخردان داشت و مغز ردان
نشست کیان افسر موبدان - برین گونه عنوان برین سان سخن
نیامد بما زان کیان کهن - ز خویشان دارا و ایرانیان
هرانکس که بود از نژاد کیان - تو بنشین به آیین و رسم کیان
چو من پیشت آیم کمر بر میان - همی ریخت گوگردش اندر میان
چنین باشد افسون دانا کیان - هرآنکس که هست از نژاد کیان
نباید که از باد یابد زیان - سپر کن کیان را همه پیش بوم
چو خواهی که لشکر نیاید به روم - هرانکس کجا بد ز تخم کیان
بفرمودشان تا ببندد میان - بریدی و زر داری اندر کنار
به رسم کیان زر و دیبا مدار - که هرگز نگردد کهن بر برش
بماند کلاه کیان بر سرش - ز یک دست گودرز اشکانیان
چو بیژن که بود از نژاد کیان - چو بنشست بهرام بر تخت داد
برسم کیان تاج بر سر نهاد - دگر هرک کشتی ز ایرانیان
بجویی ز روم از نژاد کیان - به تخت کیان اندر آورد پای
همی بود چندی جهان کدخدای - دو تازی دو دهقان ز تخم کیان
ببستند مرا دایگی را میان - نهادی به نام کیان بر سرش
بسودی به شادی دو رخ بر برش - بگفت این و اسپ کیان خواستند
کیی بارگاهش بیاراستند - همه دشت یکسر پر از گور دید
ز قربان کمان کیان برکشید - درم داد و آمد به شهر صطخر
به سر بر نهاد آن کیان تاج فخر - که فر کیان دارد و نور ماه
نماند همی جز به بهرامشاه - که تاج کیان یافت از یزدگرد
به خرداد ماه اندرون روز ارد - که فر کیان داری و زور شیر
نباشی مگر نامداری دلیر - مداین پی افگند جای کیان
پراگنده بسیار سود و زیان - غلامی پدید آمد اندر میان
به بالای سرو و بچهر کیان - برسم کیان خلعت آراستند
فرستاده را پیش اوخواستند - ز دنبر بیامد سرافراز مای
به تخت کیان اندر آورد پای - دل موبدان داشت و رای کیان
ببسته بهر دانشی بر میان - اگر پادشاهی زتخم کیان
بخواهد شدن تو کیی درجهان - میان را ببستند با رومیان
گرفتند ناگاه تخت کیان - بتاج کیان او سزاوار بود
اگر چند بی‌گنج ودینار بود - بدو گفت بهرام جنگی منم
که بیخ کیان را زبن برکنم - گرین پادشاهی زتخم کیان
بخواهد شدن تو چه بندی میان - گر این پادشاهی زتخم کیان
بخواهد شدن تا نبندم میان - که دارید که اکنون ببندد میان
بجا آورد رسم و راه کیان - دبیرش بیاورد عهد کیان
نوشته بران پربها پرنیان - کنون بنده یی ناسزاوار وگست
بیامد بتخت کیان برنشست - چوگستهم و شاپور و چون اندیان
چو خراد بر زین زتخم کیان - دگر گرد شاپور با اندیان
چو بند وی و گردوی پشت کیان - دگر مهر خسرو سوی اندیان
بفرمود بردن برسم کیان - چنین یافت پاسخ ز ایرانیان
که ای فرو آورند و تاج کیان - گرانمایه دستور با شهریار
چنین گفت کای از کیان یادگار - ز تخت کیان دورتر بنگرید
هر آنکس که کهتر بود بشمرید - برفتند گوینده ایرانیان
برو خواندند آفرین کیان - گلینوش را گفت فرخ قباد
به آرام تاج کیان برنهاد - فرایین چو تاج کیان برنهاد
همی‌گفت چیزی که آمدش یاد - بیامد به تخت کیان برنشست
گرفت این جهان جهان رابه دست - بدان تا بگوید که رای تو چیست
به تخت کیان رهنمای تو کیست - به تخت کیان تا نباشد نژاد
نجوید خداوند فرهنگ و داد - ز تخم کیان کس جز از تو نماند
که با تاج بر تخت شاید نشاند - ز خون کیان شرم دارد نهنگ
اگر کشته بیند ندرد پلنگ - سه دیگر سیاوش ز تخم کیان
کمر بست بی‌آرزو در میان - که یزدانش تاج کیان برنهاد
همه شهریارانش فرخ نژاد