زن، زندگی، آزادی
«فریدون» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «فریدون» در غزلیات حافظ شیرازی
- خیام نیشابوری
- «فریدون» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «فریدون» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- فردوسی
- «فریدون» در شاهنامه فردوسی
- نشان فریدون بگرد جهان
همی باز جست آشکار و نهان - خردمند مام فریدون چو دید
که بر جفت او بر چنان بد رسید - فرانک بدش نام و فرخنده بود
به مهر فریدون دل آگنده بود - خجسته فریدون ز مادر بزاد
جهان را یکی دیگر آمد نهاد - فریدون که بودش پدر آبتین
شده تنگ بر آبتین بر زمین - سبک سوی خان فریدون شتافت
فراوان پژوهید و کس را نیافت - چو بگذشت ازان بر فریدون دو هشت
ز البرز کوه اندر آمد به دشت - فریدون چو بشنید بگشادگوش
ز گفتار مادر برآمد به جوش - کسی کاو هوای فریدون کند
دل از بند ضحاک بیرون کند - فریدون چو گیتی برآن گونه دید
جهان پیش ضحاک وارونه دید - فریدون سبک ساز رفتن گرفت
سخن را ز هر کس نهفتن گرفت - فریدون بریشان زبان برگشاد
که خرم زئید ای دلیران و شاد - هر آنکس کزان پیشه بد نام جوی
به سوی فریدون نهادند روی - چنان بد که ضحاک را روز و شب
به نام فریدون گشادی دو لب - فریدون به خورشید بر برد سر
کمر تنگ بستش به کین پدر - نیاورد کشتی نگهبان رود
نیامد بگفت فریدون فرود - فریدون چو بشنید شد خشمناک
ازان ژرف دریا نیامدش باک - کس از روزبانان بدر بر نماند
فریدون جهان آفرین را بخواند - چنین داد پاسخ فریدون که تخت
نماند به کس جاودانه نه بخت - فریدون چنین پاسخ آورد باز
که گر چرخ دادم دهد از فراز - فریدون ز بالا فرود آورید
که آن جز به نام جهاندار دید - فریدون غم افکند و رامش گزید
شبی کرد جشنی چنان چون سزید - ز بالا چو پی بر زمین برنهاد
بیامد فریدون به کردار باد - فریدون چو بنشنید ناسود دیر
کمندی بیاراست از چرم شیر - فریدون فرزانه بنواختشان
براندازه بر پایگه ساختشان - سپاه فریدون چو آگه شدند
همه سوی آن راه بی‌ره شدند - همه در هوای فریدون بدند
که از درد ضحاک پرخون بدند - بدید آن سیه نرگس شهرناز
پر از جادویی با فریدون به راز - فریدون چو شد بر جهان کامگار
ندانست جز خویشتن شهریار - وزان پس فریدون به گرد جهان
بگردید و دید آشکار و نهان - فریدون فرستاد زی من پیام
بگسترد پیشم یکی خوب دام - فریدون از آن نامداران خویش
یکی را گرانمایه‌تر خواند پیش - اگر شد فریدون جهان شهریار
نه ما بندگانیم با گوشوار - نشان یافت جندل مر اورا درست
سه دختر چنان چون فریدون بجست - درود فریدون فرخ دهم
سخن هر چه پرسند پاسخ دهم - ترا آفرین از فریدون گرد
بزرگ آنکسی کو نداردش خرد - فریدون پیامم بدین گونه داد
تو پاسخ گزار آنچه آیدت یاد - بیامد چو نزد فریدون رسید
بگفت آن کجا گفت و پاسخ شنید - ز پیش فریدون برون آمدند
پر از دانش و پرفسون آمدند - به سوی فریدون نهادند روی
جوانان بینادل راه جوی - چو آیی به کاخ فریدون فرود
نخستین ز هر دو پسر ده درود - چو چشمش به روی فریدون رسید
همه دیده و دل پر از شاه دید - نشاندش هم آنگه فریدون ز پای
سزاوار کردش بر خویش جای - فریدون بدو پهن بگشاد گوش
چو بشنید مغزش برآمد به جوش - ز پیش فریدون چنان بازگشت
که گفتی که با باد انباز گشت - فریدون فرزانه شد سالخورد
به باغ بهار اندر آورد گرد - فریدون نهاده دو دیده به راه
سپاه و کلاه آرزومند شاه - ابا ناله و آه و با روی زرد
به پیش فریدون شد آن شوخ مرد - فریدون سر شاه پور جوان
بیامد ببر برگرفته نوان - فریدون چو روشن جهان را بدید
به چهر نوآمد سبک بنگرید - بدادند نزد فریدون پیام
نخست از جهاندار بردند نام - که سوی فریدون فرستند کس
به پوزش کجا چاره این بود بس - سپه چون به نزدیک ایران کشید
همانگه خبر با فریدون رسید - که داند که ایرج نیای منست
فریدون فرخ گوای منست - دگر آفرین بر فریدون برز
خداوند تاج و خداوند گرز - فرستاده آمد رخی پر ز شرم
دو چشم از فریدون پر از آب گرم - فریدون همی بر منوچهر بر
یکی آفرین خواست از دادگر - چو آمد بنزدیک شاه آن سپاه
فریدون پذیره بیامد براه - فریدون شد و نام ازو ماند باز
برآمد برین روزگار دراز - براه فریدون فرخ رویم
نیامان کهن بود گر ما نویم - همانا که باشد به روز شمار
فریدون و ضحاک را کارزار - فریدون به سرو یمن گشت شاه
جهانجوی دستان همین دید راه - فریدون ز ضحاک گیتی بشست
بترسم که آید ازان تخم رست - همه لشکر از جای برخاستند
درفش فریدون بیاراستند - کشنده درفش فریدون به جنگ
کشنده سرافراز جنگی پلنگ - به فر فریدون ببستم میان
به پندش مرا سود شد هر زیان - چنان چون فریدون مرا داده بود
ترا دادم این تاج شاه آزمود - ز گرد فریدون و هوشنگ شاه
همان از منوچهر زیبای گاه - چو لشکر به نزدیک جیحون رسید
خبر نزد پور فریدون رسید - فریدون نهاد این کله بر سرم
که بر کین ایرج زمین بسپرم - ز تخم فریدون مگر یک دو تن
برد جان ازین بی‌شمار انجمن - نشان فریدون بدو زنده بود
زمین نعل اسپ ورا بنده بود - یکی مژده بردند نزدیک زو
که تاج فریدون به تو گشت نو - ز تخم فریدون بجستند چند
یکی شاه زیبای تخت بلند - ز تخم فریدون یل کیقباد
که با فر و برزست و با رای و داد - ز تخم فریدون منم کیقباد
پدر بر پدر نام دارم به یاد - نبیره فریدون فرخ پشنگ
به سیری همی سر بپیچد ز جنگ - وزو بر روان فریدون درود
کزو دارد این تخم ما تار و پود - و گر همچنان چون فریدون گرد
به تور و به سلم و به ایرج سپرد - فریدون پردانش و پرفسون
همین را روانش نبد رهنمون - که پور فریدون نیای منست
همه شهر ایران سرای منست - ز جم و فریدون و هوشنگ شاه
فزونی به گنج و به شمشیر و گاه - چنان چون به گاه فریدون گرد
که گیتی ببخشش به گردان سپرد - نبیره فریدون و فرزند شاه
که هم جاه دارند و هم تاج و گاه - فریدون گردست گویی بجای
به فر و به چهر و به دست و به پای - نبیره فریدون شبان پرورد
ز رای و خرد این کی اندر خورد - فریدون به داد و به تخت و کلاه
همی داشتی راستی را نگاه - فریدون که بگذاشت اروند رود
فرستاد تخت مهی را درود - بسان فریدون کز اروند رود
گذشت و به کشتی نیامد فرود - چو جم و فریدون بیاراست گاه
ز داد و ز بخشش نیاسود شاه - فریدون فرخ که با داغ و درد
ز گیتی بشد دیده پر آب زرد - نبیره فریدون بد افراسیاب
ز کندز برفتن نکردی شتاب - فریدون بیدار دل زنده شد
زمان و زمین پیش او بنده شد - سپاهی ز تخم فریدون و جم
پر از خون دل از تخمه‌ی زادشم - نشست اندران مرز زان کرده بود
که کندز فریدون برآورده بود - چو گشتی بران شاه نو راست شد
فریدون دیگر همی خواست شد - به یک دست شمشیر و دیگر کلاه
به دندان درفش فریدون شاه - درفش فریدون به دندان گرفت
همی زد به یک دست گرز ای شگفت - درختی بکشتم به باغ بهشت
کزان بارورتر فریدون نکشت - ز هوشنگ و جم و فریدون گرد
که از تخم ضحاک شاهی ببرد - همی رو چنین تا سر کیقباد
که تاج فریدون به سر بر نهاد - تو گفتی که شاه فریدون گرد
بزرگی دانایی او را سپرد - به سام فریدون فرخ‌نژاد
که تاج بزرگی به سر بر نهاد - همان سلم پور فریدون گرد
که از خسروان نام شاهی ببرد - ز هنگام تور و فریدون گرد
کس اندر جهان نام این دژ نبرد - همی رو چنین تا فریدون شاه
که شاه جهان بود و زیبای گاه - همان قیصر از سلم دارد نژاد
ز تخم فریدون با فر و داد - کجا شد فریدون و هوشنگ شاه
که بودند با گنج و تخت و کلاه - کجا شد فریدون و هوشنگ و جم
ز باد آمده باز گردد به دم - کجا شد فریدون و ضحاک و جم
فراز آمد از باد و شد سوی دم - کجا شد فریدون و ضحاک و جم
مهان عرب خسروان عجم - فریدون فرخ ستایش ببرد
بمرد او و جاوید نامش نمرد - ور ایدون کجا تاج بردارد اوی
به فر از فریدون گذر دارد اوی - برو داستانها همی خواندند
ز جم و فریدون سخن راندند - چنین یافتم از فریدون و جم
وزان نامداران هر بیش و کم - برین هم نشان تا سر کیقباد
که تاج فریدون به سر بر نهاد - توی چون فریدون آزاده خوی
منم چون پرستار نام آرزوی - فریدون نه پیداست اندر جهان
همان ایرج و سلم و تور از مهان - کجا بر فریدون کنند آفرین
برویست نفرین ز جویای کین - یکی قیصر روم و قیصر نژاد
فریدون ورا تاج بر سر نهاد - خداوند گیتی فریدون کجاست
که پشت زمانه بدو بود راست - چو راه فریدون شود نادرست
عزیز مسیحی و هم زند و است - نشسته جهاندار بر خنگ عاج
فریدون یل بود با فر وتاج - چو زو شد دل مهتران پر ز درد
فریدون فرخنده با او چه کرد - دگر هرچ هستند ایرج نژاد
که آیین و فر فریدون نهاد - فریدون فرخ ندید این به خواب
نه تورو نه سلم و نه افراسیاب - فریدون چو ایران بایرج سپرد
ز روم و ز چین نام مردی ببرد - که شاهان ز تخم فریدون بدند
دگر یکسر از داد بیرون بدند - فریدون فرخ که او از جهان
بدی دور کرد آشکار و نهان - ز جم و فریدون چو ایشان نزاد
زبانم مباد ار بپیچم ز داد - فریدون که بد آبتینش پدر
مر او را که بد پیش او تاجور - وزان جایگاه چون فریدون برو
جوانی یکی کار بر ساز نو