«بنیاد» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «بنیاد» در غزلیات حافظ شیرازی
- حافظ از دست مده دولت این کشتی نوح
ور نه طوفان حوادث ببرد بنیادت - بیا که قصر امل سخت سست بنیادست
بیار باده که بنیاد عمر بر بادست - شراب و عیش نهان چیست کار بی بنیاد
زدیم بر صف رندان و هر چه بادا باد - اگر نه باده غم دل ز یاد ما ببرد
نهیب حادثه بنیاد ما ز جا ببرد - صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد
بنیاد مکر با فلک حقه باز کرد - باده صافی شد و مرغان چمن مست شدند
موسم عاشقی و کار به بنیاد آمد - حالیا عشوه ناز تو ز بنیادم برد
تا دگرباره حکیمانه چه بنیاد کند - ما چو دادیم دل و دیده به طوفان بلا
گو بیا سیل غم و خانه ز بنیاد ببر - ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی برکند
چون تو را نوح است کشتیبان ز طوفان غم مخور - زلف بر باد مده تا ندهی بر بادم
ناز بنیاد مکن تا نکنی بنیادم - پاک کن چهره حافظ به سر زلف ز اشک
ور نه این سیل دمادم ببرد بنیادم - جهان پیر است و بی بنیاد از این فرهادکش فریاد
که کرد افسون و نیرنگش ملول از جان شیرینم - شراب تلخ صوفی سوز بنیادم بخواهد برد
لبم بر لب نه ای ساقی و بستان جان شیرینم - تا سحر چشم یار چه بازی کند که باز
بنیاد بر کرشمه جادو نهاده ایم - در خرقه از این بیش منافق نتوان بود
بنیاد از این شیوه رندانه نهادیم - اگر غم لشکر انگیزد که خون عاشقان ریزد
من و ساقی به هم تازیم و بنیادش براندازیم - بنیاد هستی تو چو زیر و زبر شود
در دل مدار هیچ که زیر و زبر شوی - سعدی شیرازی
- «بنیاد» در غزلیات سعدی شیرازی
- بلای عشق تو بنیاد زهد و بیخ ورع
چنان بکند که صوفی قلندری آموخت - خیال روی تو بیخ امید بنشاندست
بلای عشق تو بنیاد صبر برکندست - با آن همه بیداد او وین عهد بی بنیاد او
در سینه دارم یاد او یا بر زبانم می رود - منه دل بر سرای عمر سعدی
که بنیادش نه بنیادیست محکم - می نماید که جفای فلک از دامن من
دست کوته نکند تا نکند بنیادم - خیام نیشابوری
- «بنیاد» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «بنیاد» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- وگر عقلست آن پرفن چرا عقلی بود دشمن
كه مكر عقل بد در تن كند بنیاد صورت را - گر ندید آن شادجان این گلستان را شاد چیست
گر نه لطف او بود پس عیش را بنیاد چیست - به باد و بود محمد نگر كه چون باقیست
ز بعد ششصد و پنجاه سخت بنیادست - این ریگ روان چو بیقرارست
شكل دگر افكنند بنیاد - من عمارت نپذیرم كه خرابم كردی
ای خراب از می تو هر كی در این بنیادند - ز صورت تو حكایت كنند یا ز صفت
كه هر یكی ز یكی خوبتر زهی بنیاد - كه ای خدای اگر عفوشان كنی كردی
وگر نه درفكنم صد فغان در این بنیاد - فراغتی دهدم عشق تو ز خویشاوند
از آنك عشق تو بنیاد عافیت بركند - ز صورت تو حكایت كنند یا ز صفت
كه هر یكی ز یكی خوشترست زهی بنیاد - تابشش چون بتافت بیشترك
جانها را بخورد از بنیاد - حاصل اینست ای برادر چون فلك
در جهان كهنه نوبنیاد باش - بر دف نی بر نی نی یك لحظه بیگارم
بر خم نی بر می نی پیوسته بنیادم - زهی باغی كه من ترتیب كردم
زهی شهری كه من بنیاد كردم - منم آن جان كه دی زادم ز عالم
جهان كهنه را بنیاد كردم - در این تیزاب كه چون برگ كاه است
به مشتی گل در او بنیاد كردم - از برون خسته یاریم و درون رسته یار
لاجرم مست و طربناك و قوی بنیادیم - گر یك جهان ویرانه شد از لشكر سلطان عشق
خود صد جهان جان جان شد در عوض بنیاد از او - بلك بنیادش ز نوری كز شعاع جان تو
نور گیرد جمله عالم لیك جان را تاب كو - نمیفریبمت این یك بیار و دیگر بس
كی با تو حیله كند حیله را تو بنیادی - كه اوست اصل بصیرت پناه عالم كشف
كز او بیابد بنیاد دید بنیادی - كرمكی در درخت پیدا شد
تا بخوردش ز اصل و بنیادی - هرچه كند چرخ مطوق بود
جز تو كه بنیاد بقا میكنی - «بنیاد» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «بنیاد» در شاهنامه فردوسی
- ورا بد جهان سالیان پانصد
نیفکند یک روز بنیاد بد - زمین نسپرد شیر با داد تو
روان و خرد کشته بنیاد تو - مرا کاخ و ایوان آباد هست
همان گنج و خویشان و بنیاد هست - که ای پهلوان جهان شاد باش
ز شاخ توام من تو بنیاد باش - جهان گردد آباد با داد او
برویست ایران و بنیاد او - دل مهتران را بدو نرم کرد
همه داد و بنیاد آزرم کرد - یکی نیزه زد بر کمربند اوی
که بگسست بنیاد و پیوند اوی - بدو گفت شاه ای پسر شاد باش
همیشه خرد را تو بنیاد باش - بگویم که بنیاد سوگند چیست
خرد را و جان ترا پند چیست - نخست از جهان آفرین یاد کن
پرستش برین یاد بنیاد کن - ازان کو بکارسیاوش رد
بیفگند یک روز بنیاد بد - تو گفتی نشاید مگر داد را
وگر تخت شاهی و بنیاد را - کسی را که درویش بد داد داد
به خواهندگان گنج و بنیاد داد - که داند صفت کردن از داد تو
که داد و بزرگیست بنیاد تو - مرا خوبی و گنج آباد هست
دلیری و مردی و بنیاد هست - نسازیم ازان رنج بنیاد گنج
نبندیم دل در سرای سپنج - نژادیست این ساخته داد را
همه راستی را و بنیاد را - بگفتش خرد راکه بنیاد چیست
بشاخ و ببرگ خرد شاد کیست - سراسر همه پرسشم یادگیر
به پاسخ همه داد بنیاد گیر - ز دارندهی دادگر یادکن
خرد را بدین یاد بنیاد کن - فرو برد بنیاد ده شاه رش
همان شاه رش پنج کرده برش - ز سنگ و ز گچ بود بنیاد کار
چنین باید آن کو دهد داد کار