«افراسیاب» در غزلستان
- سعدی شیرازی
- «افراسیاب» در غزلیات سعدی شیرازی
- فردوسی
- «افراسیاب» در شاهنامه فردوسی
- پسر را چنین داد پاسخ پشنگ
که افراسیاب آن دلاور نهنگ - جهان پهلوان پورش افراسیاب
بخواندش درنگی و آمد شتاب - ز گفت پدر مغز افراسیاب
برآمد ز آرام وز خورد و خواب - به مغز پشنگ اندر آمد شتاب
چو دید آن سهی قد افراسیاب - که افراسیاب اندر ایران زمین
دو سالار کرد از بزرگان گزین - ازان سخت شادان شد افراسیاب
بدید آنکه بخت اندر آمد به خواب - به لشکر نگه کرد افراسیاب
هیونی برافگند هنگام خواب - ز قارن چو افراسیاب آن بدید
بزد اسپ و لشکر سوی او کشید - بشد بارمان نزد افراسیاب
شکفته دو رخسار با جاه و آب - چو افراسیاب آن سپه را بدید
بزد کوس رویین و صف برکشید - کجا خاستی گرد افراسیاب
همه خون شدی دشت چون رود آب - چو قارن شنود آنکه افراسیاب
گسی کرد لشکر به هنگام خواب - ابا لشکر نوذر افراسیاب
چو دریای جوشان بد و رود آب - به پرده‌سرای رد افراسیاب
کسی را سر اندر نیامد به خواب - سواران بیاراست افراسیاب
گرفتش ز جنگ درنگی شتاب - چو افراسیاب آگهی یافت زوی
که سوی بیابان نهادست روی - شب تیره تا شد بلند آفتاب
همی گشت با نوذر افراسیاب - وزان پس بفرمود افراسیاب
که از غار و کوه و بیابان و آب - غمی گشت ازان کار افراسیاب
ازو دور شد خورد و آرام و خواب - بشد ویسه تا پیش افراسیاب
ز درد پسر مژه کرده پرآب - یکی مرد بینادل و پرشتاب
فرستم به نزدیک افراسیاب - ازیشان بشد خورد و آرام و خواب
پر از بیم گشتند از افراسیاب - ازان تیز گردد رد افراسیاب
دلش گردد از بستگان پرشتاب - چو بشنید افراسیاب این سخن
که دستان جنگی چه افگند بن - چنین داد پاسخ به افراسیاب
که لختی بباید همی شرم و آب - شبی زال بنشست هنگام خواب
سخن گفت بسیار ز افراسیاب - بیامد به خوار ری افراسیاب
ببخشید گیتی و بگذاشت آب - پیامی بیامد به کردار سنگ
به افراسیاب از دلاور پشنگ - یکی لشکری ساخت افراسیاب
ز دشت سپنجاب تا رود آب - ز زال آگهی یافت افراسیاب
برآمد ز آرام و از خورد و خواب - نهادند سر سوی افراسیاب
همه دل پر از خون و دیده پر آب - قباد از بزرگان سخن بشنوید
پس افراسیاب و سپه را بدید - که افراسیاب آن بد اندیش مرد
کجا جای گیرد به روز نبرد - به پیش سپاه آمد افراسیاب
چو کشتی که موجش برآرد ز آب - بدین روزگار اندر افراسیاب
بیامد به تیزی و بگذاشت آب - شما را سپردم ازان روی آب
مگر یابد آرامش افراسیاب - سپهدار ترکان دو دیده پرآب
شگفتی فرو ماند ز افراسیاب - گران لشکری ساخت افراسیاب
برآمد سر از خورد و آرام و خواب - برآشفت افراسیاب آن زمان
برآویخت با لشکر تازیان - ازیشان پسند آمدش کارکرد
به افراسیاب آن زمان نامه کرد - چو آگاهی آمد به افراسیاب
سرش پر ز کین گشت و دل پرشتاب - به جنگش بیاراست افراسیاب
به گردون همی خاک برزد ز آب - سر بخت گردان افراسیاب
بران رزم‌گاه اندر آمد بخواب - همی تاج او خواست افراسیاب
ز راه خرد سرش گشته شتاب - که از ما به افراسیاب این زمان
همانا رسید آگهی بی‌گمان - پس آگاهی آمد به افراسیاب
ازیشان شب تیره هنگام خواب - درفش جفاپیشه افراسیاب
همی تابد از گرد چون آفتاب - به نخچیرگاه رد افراسیاب
بپوشیم تابان رخ آفتاب - به نخچیرگاه رد افراسیاب
ز یک دست ریگ و ز یک دست آب - ز رستم بترسید افراسیاب
نکرد ایچ بر کینه جستن شتاب - ز پیران بپرسید افراسیاب
که این دشت رزم‌ست گر جای خواب - چو پیران ز افراسیاب این شنید
چو از باد آتش دلش بردمید - نگه کرد افراسیاب از کران
چنین گفت با نامور مهتران - شوم ره بگیرم به افراسیاب
نمانم که آید بدین روی آب - که بگذشته بود او ازین روی آب
به پیش سپاه اندر افراسیاب - تهمتن برانگیخت رخش از شتاب
پس پشت جنگ آور افراسیاب - بدو گفت افراسیاب این سخن
نبایدکه داند ز سر تا به بن - بگیرم سر تخت افراسیاب
سر نیزه بگذارم از آفتاب - خبر شد به نزدیک افراسیاب
که افگند سهراب کشتی بر آب - چو افراسیاب آن سخنها شنود
خوش آمدش خندید و شادی نمود - کنون من به بخت رد افراسیاب
کنم دشت را همچو دریای آب - مکن هیچ بر جنگ جستن شتاب
به جنگ تو آید خود افراسیاب - که دارد پی و تاب افراسیاب
مرا رفت باید چو کشتی بر آب - برآشفت چون آتش افراسیاب
که چندش چه گویی ز آرام و خواب - همی خواهد او جنگ افراسیاب
تو با او برو روی ازو برمتاب - به خواب و به آرامش آمد شتاب
بغلتید بر جامه افراسیاب - هیونی به نزدیک افراسیاب
برافگند برسان کشتی برآب - گریزان سپهرم بدان روی آب
بشدبا سپه نزد افراسیاب - به سغد است با لشکر افراسیاب
سپاه و سپهبد بدان روی آب - که افراسیاب آمد و صدهزار
گزیده ز ترکان شمرده سوار - غمی شد چو بشنید افراسیاب
نکرد ایچ بر جنگ جستن شتاب - خروشی برآمد ز افراسیاب
بلرزید بر جای آرام و خواب - چنین گفت پرمایه افراسیاب
که هرگز کسی این نبیند به خواب - تو گفتی که بر جنگ افراسیاب
مران تیز لشکر بران روی آب - تو پاسخ فرستی به افراسیاب
که از کین اگر شد سرت پر شتاب - گر افراسیاب این سخنها که گفت
به پیمان شکستن بخواهد نهفت - بدو گفت خیره منه سر به خواب
برو تازیان نزد افراسیاب - ز من چون خبر یافت افراسیاب
سیه شد به چشم اندرش آفتاب - ندیدی بدیهای افراسیاب
که گم شد ز ما خورد و آرام و خواب - بیاید بجنگ تو افراسیاب
چو گردد برو ناخوش آرام و خواب - چنین گفت کز نزد افراسیاب
گذشتست پیران بدین روی آب - سپهبد سراندر نیارد به خواب
بیاید به جنگ تو افراسیاب - چو بشنید پیچان شد افراسیاب
دلش گشت پر درد و سر پر ز تاب - چو بشنید افراسیاب این سخن
یکی رای با دانش افگند بن - بدو داد جان و دل افراسیاب
همی بی سیاوش نیامدش خواب - ز کاووس وز تخم افراسیاب
چو آتش بود تیز یا موج آب - چنین گفت با شیده افراسیاب
که چون سر برآرد سیاوش ز خواب - ترا چون پدر باشد افراسیاب
همه بنده باشیم زین روی آب - ازان گوی خندان شد افراسیاب
سر نامداران برآمد ز خواب - مگردان دل از مهر افراسیاب
مکن هیچ‌گونه برفتن شتاب - ورا هر زمان پیش افراسیاب
فرونتر بدی حشمت و جاه و آب - پیاده به کوی آمد افراسیاب
از ایوان میان بسته و پر شتاب - از افراسیاب ار بخواهی رواست
چنو بت به کشمیر و کابل کجاست - ازان پس چنین گفت افراسیاب
که گردان جهان اندر آمد به خواب - پراندیشه شد جان افراسیاب
چنین گفت با دیده کرده پرآب - ور ایدونک نزدیک افراسیاب
ترا تیره گشتست بر خیره آب - وزان جایگه تا به افراسیاب
شدست آتش ایران و توران چو آب - چنین تا به درگاه افراسیاب
نرفت اندران جوی جز تیره آب - نمایم دلم را بر افراسیاب
درخشان‌تر از بر سپهر آفتاب - سر مرد کین اندرآمد ز خواب
بیامد به نزدیک افراسیاب - چو افراسیاب این سخن باز جست
همه گفت گرسیوز آمد درست - پس افراسیاب اندر آن بسته شد
غمی گشت و اندیشه پیوسته شد - همی کند موی و همی ریخت آب
ز گفتار و کردار افراسیاب - چو گفتار گرسیوز افراسیاب
شنید و برآمد بلند آفتاب - بپرسید زو دخت افراسیاب
که فرزانه شاها چه دیدی به خواب - به کین سیاوش سیه پوشد آب
کند زار نفرین به افراسیاب - ز یک دست آتش ز یک دست آب
به پیش اندرون پیل و افراسیاب - که افراسیاب و فراوان سپاه
پدید آمد از دور تازان به راه - فراوان بپرسیدش افراسیاب
چو دیدش پر از رنج و سر پرشتاب - ازین پس به فرمان افراسیاب
مرا تیره‌بخت اندرآید به خواب - چو بشنید افراسیاب این سخن
برو تازه شد روزگار کهن - چنین گفت زان پس به افراسیاب
که ای پرهنر شاه با جاه و آب - بیامد دمان پیش افراسیاب
دل از درد خسته دو دیده پر آب - به آواز بر جان افراسیاب
همی کرد نفرین و می‌ریخت آب - که دوزخ به از بوم افراسیاب
نباید بدین کشور آرام و خواب - جهانی بدو کرده دیده پرآب
ز کردار بدگوهر افراسیاب - بیامد به نزدیک افراسیاب
نیا را رخ از شرم او شد پرآب - سپهبد برو کرد لختی شتاب
برون بردش از پیش افراسیاب - ز بهر سیاوش دو دیده پر آب
همی کرد نفرین بر افراسیاب - شب تیره هنگام آرام و خواب
کس آمد ز نزدیک افراسیاب - ز پیران چو بشینید افراسیاب
سر مرد جنگی درآمد ز خواب - بیامد به درگاه افراسیاب
جهانی برو دیده کرده پرآب - جهان پر شد از کین افراسیاب
به دریا تو گفتی به جوش آمد آب - چه داری ز افراسیاب آگهی
ز اورنگ و ز تاج و تخت مهی - چو بشنید افراسیاب این سخن
غمی شد ز کردارهای کهن - همیشه دل و جان افراسیاب
پر از درد باد و دو دیده پرآب - همه خویش و پیوند افراسیاب
همه دل پر از کین و سر پرشتاب - خبر شد ز ترکان به افراسیاب
که بیدار بخت اندرآمد به خواب - چو افراسیاب آن درفش بنفش
نگه کرد بر جایگاه درفش - نگون شد سر و تاج افراسیاب
همی کند موی و همی ریخت آب - برآویخت با سرکش افراسیاب
به پیگار خون رفت چون رود آب - چنین گفت با لشکر افراسیاب
که مارا بر آمد سر از خورد و خواب - ازو شاد شد جان افراسیاب
سر نیزه بگذاشت از آفتاب - چنین گفت با لشکر افراسیاب
که بیدار بخت اندر آمد به خواب - ورا گفت هر کس که تاب آورد
وگر نام افراسیاب آورد - میاسای از کین افراسیاب
ز تن دور کن خورد و آرام و خواب - کزین پس نه نخچیر جویم نه خواب
نپردازم از کین افراسیاب - که بیزار گشتیم ز افراسیاب
نخواهیم دیدار او را به خواب - نهادند سر سوی افراسیاب
همه رخ ز کین سیاوش پر آب - گر افراسیاب از رهی بی‌درنگ
یکی لشکر آرد به ایران به جنگ - به نزدیک افراسیاب آمدند
پر از درد و تیمار و تاب آمدند - وزان پس چو بشنید افراسیاب
که بگذشت رستم بران روی آب - به دریای قلزم به جوش آرد آب
نخارد سر از کین افراسیاب - ازین آگهی یابد افراسیاب
نسازد بخورد و نیازد به خواب - چو زین یابد افراسیاب آگهی
بیندازد آن تاج شاهنشهی - مرا با پسر دیده گردد پرآب
برد بسته تا پیش افراسیاب - فرنگیس را دید دیده پرآب
زبان پر ز نفرین افراسیاب - نماند برین بوم و بر خاک و آب
وزین داغ دل گردد افراسیاب - نجستند روز و شب آرام و خواب
وزین آگهی شد به افراسیاب - چو نزدیک رود آمد افراسیاب
ندید ایچ مردم نه کشتی برآب - ازان پس بفرمود افراسیاب
که بشتاب و کشتی برافگن به آب - چو از لشگر آگه شد افراسیاب
برو تیره شد تابش آفتاب - چو بشنید گفتارش افراسیاب
بدیده ز خشم اندرآورد آب - که من بیگمانم که افراسیاب
بیاید دمان تا لب رود آب - ز بهر سیاووش ببارید آب
همی کرد نفرین بر افراسیاب - جهاندار کز تخم افراسیاب
نشانیم بخت اندر آید به خواب - نباشد جز از کام افراسیاب
سر بخت ترکان برآید ز خواب - یکی کینه خیزد که افراسیاب
هم امشب همی آن ببیند به خواب - پیامی برد نزد افراسیاب
ز بیمش نیارد بدیده در آب - از افراسیاب اندر آمد نخست
دو رخ را به خون دو دیده بشست - بسی شهر بینی ز ایران خراب
تبه گشته از رنج افراسیاب - که پرکین کنی دل ز افراسیاب
دمی آتش اندر نیاری به آب - همه خستگانند از افراسیاب
همه دل پر از خون و دیده پرآب - کجا پهلوان خواند افراسیاب
به بیداری او شود سیر خواب - فراوان سخن گفت ز افراسیاب
ز رنج تن خویش وز درد باب - وگر مرغ با ماهیان اندر آب
بخوانند نفرین به افراسیاب - یکی لشکری ساخت افراسیاب
که تاریک شد چشمه‌ی آفتاب - بجایست پیران و افراسیاب
بخواهد شدن خون من رود آب - هیونی برافگند هنگام خواب
فرستاد نزدیک افراسیاب - چو بشنید افراسیاب این سخن
سران را بخواند از همه انجمن - نه راه گریزست ز افراسیاب
نه جای دگر دارم آرام و خواب - اگر جنگ فرماید افراسیاب
نماند که چشم اندر آید بخواب - همه شهر ایران کنم رود آب
بکام دل خسرو افراسیاب - بزرگان و خویشان افراسیاب
که با گنج و تختند و با جاه و آب - کسی کو دل و مغز افراسیاب
تبه کرد و خون راند برسان آب - همی گفت هر کس که افراسیاب
ازین پس بزرگی نبیند بخواب - گر افراسیاب آید اکنون چو آب
نبینند جز سهم او را بخواب - اگر کین همی جوید افراسیاب
نه آرام باید که یابد نه خواب - هم از مادرش دخت افراسیاب
که مهر تو بیند همیشه بخواب - گله‌دار اسپان افراسیاب
به بیشه درون سر نهاده بخواب - چو باد از شگفتی هم اندر شتاب
بدیدار اسپ آمد افراسیاب - غریویدن چنگ و بانگ رباب
برآمد ز ایوان افراسیاب - منیژه کجا دخت افراسیاب
درفشان کند باغ چون آفتاب - مگر چهره‌ی دخت افراسیاب
نماید مرا بخت فرخ بخواب - بایوان افراسیاب اندرا
ابا ماه رخ سر ببالین برا - دگر کز پی جنگ افراسیاب
زمانه همی بر تو گیرد شتاب - چو افراسیاب آن سخنها شنود
برافروخت از بخت و شادی نمود - نجویم برین کینه آرام و خواب
من و گرز و میدان افراسیاب - برفتند با پند افراسیاب
برام پیر و جوان بر شتاب - بشویی دل از مهر افراسیاب
نبینی شب تیره او را بخواب - جفاپیشه بدگوهر افراسیاب
ز کینه نیاید شب و روز خواب - برافگند یپران هم اندر شتاب
نوندی بنزدیک افراسیاب - دلیران بدرگاه افراسیاب
ز بانگ تبیره نیابند خواب - که ما را سر از جنگ افراسیاب
نیابد همی خورد و آرام و خواب - جهانجوی پر دانش افراسیاب
نشسته بکندز بخورد و بخواب - نبیره فریدون بد افراسیاب
ز کندز برفتن نکردی شتاب - ازان درد بگریست افراسیاب
همی کند موی و همی ریخت آب - بزرگان ترکان افراسیاب
ز گفتن بکردند مژگان پر آب - بیامد پس لشکر افراسیاب
بر اندیشه‌ی رزم بگذاشت آب - مه آرام بادا شما را مه خواب
مگر ساختن رزم افراسیاب - به ارچاسپ گفت ای بلند آفتاب
به زور و به تن همچو افراسیاب - به کین سیاوش ز افراسیاب
ز خون کرد گیتی چو دریای آب - چو من برگذشتم ز جیحون بر آب
ز توران به چین آمد افراسیاب - به ایران بد افراسیاب آن زمان
جهان پر ز درد از بد بدگمان - چو کیخسرو آمد از افراسیاب
ز خون کرد گیتی چو دریای آب - بر ایوانها چهر افراسیاب
نگاریده روشن‌تر از آفتاب - هم افراسیاب آن بداندیش مرد
کزو بد دل شهریاران به درد - ز خویشان ارجاسب و افراسیاب
جز از مرز ایران نبینند به خواب - سزد گر ز خویشان افراسیاب
بدآموز دارد دو دیده پرآب - ز خویشان ارجاسب و افراسیاب
زخاقان که بنشست ازان روی آب - ز خویشان ارجاسب و افراسیاب
شده سغد یکسر چو دریای آب - دگر آنک بد گوهر افراسیاب
ز توران بدانگونه بگذاشت آب - همه روم ازو شد سراسر خراب
چناچون که ایران ز افراسیاب - فریدون فرخ ندید این به خواب
نه تورو نه سلم و نه افراسیاب - نگر تا سیاوش از افراسیاب
چه برخورد جز تابش آفتاب - دگر نامور گنج افراسیاب
که کس را نبودی به خشکی و آب - به گفتار گرسیوز افراسیاب
ببرد از روان و خرد شرم و آب