«جیحون» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «جیحون» در غزلیات حافظ شیرازی
- سعدی شیرازی
- «جیحون» در غزلیات سعدی شیرازی
- مولوی
- «جیحون» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- فرات و دجله و جیحون چه تلخ بودندی
اگر مقیم بدندی به جای چون دریا - دو چشم من چو جیحون شد ز گریه
كه آن گوهر در این دریا كجا شد - آب بد را چیست درمان باز در جیحون شدن
خوی بد را چیست درمان بازدیدن روی یار - چند پرسی شمس تبریزی كی بود
چشم جیحون بین و از دریا مپرس - شاگرد لوح جان شدم زین حرفها خط خوان شدم
كشتی و كشتی بان شدم اندر چنین جیحون خوش - سر قدم كردیم و آخر سوی جیحون تاختیم
عالمی برهم زدیم و چست و بیرون تاختیم - به دعا نوح خیالت یم و جیحون خواهد
بهر این سابح و با چشم چو جیحون باشیم - خاصه كنون از جوش او زان جوش بیروپوش او
رحمت چو جیحون می رود در قلزم اسرار من - ای دل مرو در خون من در اشك چون جیحون من
نشنیدهای شب تا سحر آن نالههای زار من - چه دانستم كه این سودا مرا زین سان كند مجنون
دلم را دوزخی سازد دو چشمم را كند جیحون - جیحون كه به عشق بحر می رفت
دریا شد و محو گشت جیحون - نجاتی است جان را ز غرقاب غم
چو كشتی نوحی به جیحون من - دل پرخون بنگر چشم چو جیحون بنگر
هر چه بینی بگذر چون و چرا هیچ مگو - دم به دم او كف خود را از دلم پرخون كند
تا ز دست دست او خون دلم جیحون شده - گر باغ از او واقف بدی از شاخ تر خون آمدی
ور عقل از او آگه بدی از چشم جیحون آمدی - دلی دارم پر از آتش بزن بر وی تو آبی خوش
نه ز آب چشمه جیحون از آن آبی كه تو داری - تو آن ماهی كه در گردون نگنجی
تو آن آبی كه در جیحون نگنجی - دل سیر نمیشود به جیحون
او را به سقا چه میفریبی - «جیحون» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «جیحون» در شاهنامه فردوسی
- چو فرمان دهد ما همیدون کنیم
زمین را ز خون رود جیحون کنیم - چو لشکر به نزدیک جیحون رسید
خبر نزد پور فریدون رسید - شماساس کز پیش جیحون برفت
سوی سیستان روی بنهاد و تفت - که بگذار جیحون و برکش سپاه
ممان تا کسی برنشیند به گاه - سپاهی ز جیحون بدین سو کشید
که شد آفتاب از جهان ناپدید - وزانجا به جیحون نهادند روی
خلیده دل و با غم و گفتوگوی - ز جیحون و تا ماورالنهر بر
که جیحون میانچیست اندر گذر - کس از ما نبینند جیحون بخواب
وز ایران نیایند ازین روی آب - ز جیحون گذر کرد مانند باد
وزان آگهی شد بر کیقباد - زمین کوه تا کوه پرخون کنیم
ز دشمن بیابان چو جیحون کنیم - کنون تا به جیحون سپاه منست
جهان زیر فر کلاه منست - گر ایدونک زین روی جیحون کشد
همی دامن خویش در خون کشد - زمین تا لب رود جیحون مراست
به سغدیم و این پادشاهی جداست - دمان تا لب رود جیحون رسید
ز گردان فرستادهای برگزید - چو تو ساز جنگ شبیخون کنی
ز خاک سیه رود جیحون کنی - سیاووش لشکر به جیحون کشید
به مژگان همی از جگر خون کشید - از ایدر ترا با پسر ناگهان
سوی رود جیحون برد در نهان - ز دلها همه ترس بیرون کنید
زمین را ز خون رود جیحون کنید - بهاران و جیحون و آب روان
سه جوشنور و اسپ و برگستوان - ندیدم نه هرگز شنیدم چنین
که کردی کسی ز آب جیحون زمین - خود و سرکشان سوی جیحون کشید
همی دامن از چشم در خون کشید - که چون گیو و خسرو ز جیحون گذشت
غم و رنج ما باد گردد بدشت - پس او فرنگیس و گیو دلیر
نترسد ز جیحون و زان آب شیر - چنین تا لب رود جیحون به جنگ
نیاسود با گرزهی گاورنگ - سرانجام بگذاشت جیحون به خشم
به آب و کشتی نیفگند چشم - به جیحون گذر کرد و کشتی نجست
به فر کیانی و رای درست - که ما را ز جیحون بباید گذشت
زدن کوس شاهی بران پهن دشت - سپاهی که هنگام ننگ و نبرد
ز جیحون بگردون برآورد گرد - بیامد چو نزدیک جیحون رسید
بگرد لب آب لشکر کشید - سپه را ز بیکند بیرون کشید
دمان تالب رود جیحون کشید - بخرطوم پیلان و شیران بدم
گذرهای جیحون پر از باد و دم - بدین روی جیحون و آب روان
خورش آورد مرد روشن روان - که لشکر بنزدیک جیحون رسید
همه روی کشور سپه گسترید - بران برنهادند یکسر که شاه
ز جیحون بران سو گذارد سپاه - بینبارم این رود جیحون به مشک
به مشک آب دریا کنم پاک خشک - تو سیحون مینبار و جیحون به مشک
که ما را چه جیحون چه سیحون چه خشک - چو از بلخ بامی به جیحون رسید
سپهدار لشکر فرود آورید - چو من برگذشتم ز جیحون بر آب
ز توران به چین آمد افراسیاب - نباشد گذر جز به فرمان شاه
همان نیز جیحون میانجی به راه - چو بشنید فرزند خاقان که شاه
ز جیحون گذر کرد خود با سپاه - کنون تا لب رود جیحون تو راست
بلندی و پستی و هامون تو راست - که بستد نیایش ز بهرامشاه
که جیحون میانجیست ما را به راه - ز جیحون به روز دهم بگذریم
وزان پس پیی خاک را نسپریم - ز جیحون گذر کرد پیروز و شاد
ابا نامور موبد و کیقباد - بیاورد و اکنون ز جیحون گذشت
ز ایران سپاهست بر کوه و دشت - ز چین تا به جیحون سپاه منست
جهان زیر فر کلاه منست - بدان گونه رفتم ز گلزریون
که شد لعلگون آب جیحون ز خون - همان تا لب رود جیحون ز چین
برو خواندندی بداد آفرین - ز سغد اندرون تا به جیحون سپاه
کشیده رده پیش هیتال شاه - چو ترک اندر آید ز جیحون به جنگ
نباید برین کار کردن درنگ - گذرهای جیحون بدارید پاک
ز جیحون به گردون برآرید خاک - چو باهدیهها راه چین بر گرفت
به جیحون یکی راه دیگر گرفت - گمانند کاین بیش بیرون شود
ز دشمن زمین رود جیحون شود - کنون سوی جیحون نهادست روی
به پرخاش با لشکری جنگجوی - نباید که ماهوی سوری ز جنگ
بترسد به جیحون کشد بیدرنگ