«بهرام» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «بهرام» در غزلیات حافظ شیرازی
- خیام نیشابوری
- «بهرام» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «بهرام» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای دل بی‌بهره از بهرام ترس
وز شهان در ساعت اكرام ترس - چو پر و بال برآرم ز شوق چون بهرام
به مسجد فلك هفتمین نماز كنم - سحر رسد ز ندای خروس روحانی
ظفر رسد ز صدای نقاره بهرام - در ركاب اسپ عشقش از قبیل روحیان
جز قباد و سنجر و كاووس یا بهرام كو - شكر آن بهره كه ما یافته‌ایم از در فضل
فرصت ار دست دهد هم بر بهرام بگو - نفس شكم خواره را روزه مریم دهی
تا سوی بهرام عشق مركب لاغر كشی - فردوسی
- «بهرام» در شاهنامه فردوسی
- خداوند کیوان و بهرام و هور
که هست آفریننده‌ی پیل و مور - چو طوس و چو گودرز کشوادگان
چو بهرام و چون گیو آزادگان - چو بهرام و چون زنگه‌ی شاروان
چو فرهاد و برزین جنگ‌آوران - چو طوس و چو گودرز کشواد و گیو
چو گرگین و بهرام و فرهاد نیو - ز بهرام و از رستم نامدار
ز هر کت بپرسم به من برشمار - چنین گفت بهرام نیکو سخن
که با مردگان آشنایی مکن - ز گردان جنگی و نام‌آوران
چو بهرام و چون زنگه‌ی شاوران - ازان پس بفرمود بهرام را
که اندر جهان تازه کن کام را - همه سوی بهرام دارید روی
مپیچد دل را ز گفتار اوی - خداوند بهرام و کیوان و ماه
خداوند نیک و بد و فر و جاه - دو تن را ز لشکر ز کندآوران
چو بهرام و چون زنگه‌ی شاوران - بفرمود بهرام گودرز را
که این نامور لشکر و مرز را - چو بهرام بشنید گفتار اوی
دلش گشت پیچان به تیمار اوی - چو بهرام و چون زنگه‌ی شاوران
جزین نامدران کنداوران - چو بهرام و چون زنگه‌ی شاوران
که نندیشد از گرز کنداوران - چو فرهاد و شیدوش و گرگین و گیو
چو بهرام و رهام و شاپور نیو - خداوند بهرام و کیوان و هور
خداوند فر و خداوند زور - چو طوس و چو گودرز و گیو دلیر
چو گرگین و گستهم و بهرام شیر - چو بهرام بر شد ببالای تیغ
بغرید برسان غرنده میغ - بدو گفت بهرام کای پهلوان
مکن هیچ برخیره تیره روان - بدو گفت بهرام کای نیکبخت
تویی بار آن خسروانی درخت - بدو گفت بهرام بر گوی هین
تو بر آسمانی و من بر زمین - سپهبد شد آشفته از گفت اوی
نبد پند بهرام یل جفت اوی - بدو گفت بهرام بنمای تن
برهنه نشان سیاوش بمن - بدو گفت بهرام سالار طوس
که با اختر کاویانست و کوس - بدیشان چنین گفت بهرام گرد
که این کار یکسر مدارید خرد - ز بهرام وز زنگه‌ی شاوران
نشان جو ز گردان و جنگ‌آوران - به بهرام بنمود بازو فرود
ز عنبر بگل بر یکی خال بود - بدو گفت کز چه ز بهرام نام
نبردی و بگذاشتی کار خام - چو بهرام داد از فرود این نشان
ز ره بازگشتند گردنکشان - درفشی کجا غرم دارد نشان
ز بهرام گودرز کشوادگان - بدو گفت بهرام کای شهریار
جوان و هنرمند و گرد و سوار - بدو گفت بهرام کای شیرمرد
چنین یاد بهرام با تو که کرد - که آمد سواری و بهرام نیست
مرا دل درشتست و پدرام نیست - بسالار بهرام گودرز گفت
که این کار بر من نشاید نهفت - چو بهرام برگشت با طوس گفت
که با جان پاکت خرد باد جفت - مرا گفت چون پیشت آید سپاه
پذیره شو و نام بهرام خواه - خداوند بهرام و کیوان و شید
ازویم نوید و بدویم امید - بویژه ز بهرام وز ریونیز
همی جان خویشم نیاید بچیز - بتندی مکن سهمگین کار خرد
که روشن‌روان باد بهرام گرد - ز بهرام وز تخم گودرزیان
ز هر کس که آمد بریشان زیان - شبی چون شبه روی شسته بقیر
نه بهرام پیدا نه کیوان نه تیر - زریر سپهبد سپه را بماند
به بهرام گردنکش و خود براند - ز تخم زرسپ آنک بودند نیز
چو بهرام شیراوژن و ریونیز - چو بهرام و چون ساوه و ریونیز
کسی کو سرافراز بودند نیز - زن گازر و گازر و مهره را
بیارید بهرام و هم زهره را - چو بنشست بهرام ز اشکانیان
ببخشید گنجی با رزانیان - چو رنگین رخ تاجور تیره شد
ازان درد بهرام دل خیره شد - کنون کار دیهیم بهرام ساز
که در پادشاهی نماند دراز - بگسترد فرش اندر ایوان خویش
بفرمود کامدش بهرام پیش - چو بهرام بنشست بر تخت زر
دل و مغز جوشان ز مرگ پدر - یکی پور بودش دلارام بود
ورا نام بهرام بهرام بود - چو بهرام گیتی به بهرام داد
پسر مر ورا دخمه آرام داد - چو بهرام در سوک بهرامشاه
چهل روز ننهاد بر سر کلاه - چو بنشست بهرام بر تخت داد
برسم کیان تاج بر سر نهاد - پسر بود او را یکی شادکام
که بهرام بهرامیان داشت نام - کنون کار بهرام بهرامیان
بگویم تو بشنو به جان و روان - چو برگشت بهرام را روز و بخت
به نرسی سپرد آن زمان تاج و تخت - چو بنشست بهرام بهرامیان
ببست از پی داد و بخشش میان - چو بهرام دانست کامدش مرگ
نهنگی کجا بشکرد پیل و کرگ - تو از جای بهرام و نرسی به بخت
سزاوار تاجی و زیبای تخت - شب و روز و گردان سپهر آفرید
چو بهرام و کیوان و مهر آفرید - چنین گفت شاپور بدنام را
که از پرده چون دخت بهرام را - به هر سو همی رفت خواننده‌یی
که بهرام را پروراننده‌یی - هر اسپی که با باد همبر بدی
همه زیر بهرام بی‌پر شدی - نگه کرد از آغاز فرجام را
بدو داد پرمایه بهرام را - بپذرفت بهرام زو آن دو اسپ
فروزنده بر سان آذر گشسپ - چنین پاسخ آورد بهرام باز
که از من تو بی‌کار خوردی مساز - دو بگزید بهرام زان گلرخان
که در پوستشان عاج بود استخوان - چنان گشت بهرام خسرونژاد
که اندر هنر داد مردی بداد - بخندید بهرام و کرد آفرین
رخش گشت همچون بدخشان نگین - بدو گفت بهرام کای نیک‌نام
به نیکیت بادا همه ساله کام - چو بهرام دید آن بیامد به دشت
چپ و راست پیچید و چندی بگشت - کمان را به زه کرد بهرام گور
برانگیخت از دشت آرام شور - بزد دست بهرام و او را ز زین
نگونسار برزد به روی زمین - همی خواست منذر که بهرام گور
بدیشان نماید سواری و زور - هم‌انگه چون منذر به ایوان رسید
ز بهرام رایش به کیوان رسید - سواری چو بهرام با یال و کفت
بلند اشتری زیر و زخمی شگفت - همه نامداران فروماندند
به بهرام بر آفرین خواندند - یکی نامه بنوشت بهرام گور
که کار من ایدر تباهست و شور - به منذر چنین گفت بهرام شیر
که هرچند مانیم نزد تو دیر - وزان پس فرستاده اندر نهفت
ز بهرام چندی به منذر بگفت - چو بهرام را دید بیدار شاه
بدان فر و آن شاخ و آن گردگاه - خردمند بهرام زان شاد شد
همه دردها بر دلش باد شد - به برزن درون جای نعمان گزید
یکی کاخ بهرام را چون سزید - شب و روز بهرام پیش پدر
همی از پرستش نخارید سر - بدو گفت منذر بسی رنج دید
که آزاده بهرام را پرورید - پدر آرزو کرد بهرام را
چه بهرام خورشید خودکام را - بدو گفت بهرام کو خود مباد
که گیرد ز شوم اخترش نیز یاد - فرستاد بهرام زی او پیام
که ای مرد بیدار گسترده کام - دل‌آزار بهرام زان شاد گشت
وزان بند بی‌مایه آزاد گشت - پیاده شدند آن دو آزادمرد
همی گفت بهرام تیمار و درد - سرافراز بهرام فرزند اوست
ز مغز و دل و رای پیوند اوست - به منذر چنین گفت بهرام گور
که اکنون چو شد روز ما تار و تور - ز بهرام بشنید منذر سخن
به مردی یکی پاسخ افگند بن - پس آگاهی آمد به بهرام گور
که از چرخ شد تخت را آب شور - که بهرام فرزند او همچو اوست
از آب پدر یافت او مغز و پوست - چو بشنید بهرام رخ را بکند
ز مرگ پدر شد دلش مستمند - ترا با شهنشاه بهرام گور
خرامید باید ابی جنگ و شور - چو بهرام را دید داننده مرد
برو آفریننده را یاد کرد - بدانست بهرام کو خیره شد
ز دیدار چشم و دلش تیره شد - شهنشاه بهرام گور ایدرست
که با فر و برزست و با لشکرست - خود و شاه بهرام با رای‌زن
نشستند و گفتند بی‌انجمن - نهادند بهرام را تخت عاج
به سر بر نهاده بهاگیر تاج - ز یک دست بهرام منذر نشست
دگر دست نعمان و تیغی به دست - غمی گشت زان کار بهرام سخت
به خاک پدر گفت کای شوربخت - ازان صد یکی نام بهرام بود
که در پادشاهی دلارام بود - جهانجوی منذر به بهرام گفت
که این بد بریشان نباید نهفت - ز پنجاه بهرام بود از نخست
اگر جست پای پدر گر نجست - ز سی نیز بهرام بد پیش رو
که هم تاجور بود و هم شیر نو - ز سی کرد داننده موبد چهار
وزین چار بهرام بد شهریار - چنین گفت بهرام کای مهتران
جهاندیده و سالخورده سران - نخواهیم گفتند بهرام را
دلیر و سبکسار و خودکام را - چنین گفت بهرام کری رواست
هوا بر دل هرکسی پادشاست - چنین گفت بهرام کای مهتران
جهاندیده و کارکرده سران - ز شاپور بهرام تا اردشیر
همه شهریاران برنا و پیر - به بهرام گفتند کای فرمند
به شاهی توی جان ما را پسند - گروهی به بهرام باشند شاد
ز خسرو دگر پاره گیرند یاد - بدان گشت بهرام همداستان
که آورد او پیش ازین داستان - اگر خود بگیرد سر گاه خویش
به گیتی که باشد ز بهرام بیش - بزد بر سرش گرز بهرام گرد
ز چشمش همی روشنایی ببرد - چو بهرام و خسرو به هامون شدند
بر شیر با دل پر از خون شدند - بدو گفت بهرام کری رواست
نهانی نداریم گفتار راست - بدو گفت بهرام کای دین‌پژوه
تو زین بی‌گناهی و دیگر گروه - چو بر تخت بنشست بهرام گور
برو آفرین کرد بهرام و هور - چنین گفت بهرام کای سرکشان
ز نیک و بد روز دیده نشان - چنین گفت بهرام با مهتران
که این نیکنامان و نیک‌اختران - یکی نامه بنویس با مهر و داد
که بهرام بنشست بر تخت شاد - به نزدیک منذر شدند این گروه
که بهرام شه بود زیشان ستوه - دل ما به بهرام ازان بود سرد
که از شاه بودیم یکسر به درد - همی مشک بر آتش افشاندند
به بهرام بر آفرین خواندند - رد و موبد و مرزبان هرک بود
که آواز بهرام زان سان شنود - به بهرام گفت ای گرانمایه مرد
بنه مهره بازی از بهر خورد - ازو بستد آن گوشت بهرام زود
برید و بر آتش خورشها فزود - همی خورد بهرام تا گشت مست
به خوردنش آنگه بیازید دست - به روز چهارم چو بفروخت هور
شد از خواب بیدار بهرام گور - چنین گفت لنبک به بهرام گور
که شب بی نوا بد همانا ستور - چو شب روز شد تیز لنبک برفت
بیامد به نزدیک بهرام تفت - بدو گفت بهرام کین خود مباد
که روز سه دیگر نباشیم شاد - چو بنشست بهرام لنبک دوید
یکی شهره شطرنج پیش آورید - خرید آنچ بایست و آمد دوان
به نزدیک بهرام شد شادمان - چو بشنید بهرام ازو این سخن
یکی تازه اندیشه افگند بن - ازان پس به بهرام گفت ای سوار
چو این داستان بشنوی یاد دار - بدو گفت بهرام کاین داستان
شنیدستم از گفته‌ی باستان - بدو گفت بهرام کاین بس شگفت
به گیتی مرین یاد باید گرفت - بدو گفت بهرام با او بگوی
کز ایدر گذشتن مرا نیست روی - چو از کوه خنجر برآورد هور
گریزان شد از خانه بهرام گور - بگفتند و بهرام گفت ار سپنج
نیابم بدین خانه آیدت رنج - بدو گفت بهرام شو پایکار
بیاور که سرگین کشد بر کنار - بدو گفت بهرام پیمان کنم
برین رنجها سر گروگان کنم - همان ماده آهنگ بهرام کرد
بغرید و چنگش به اندام کرد - چو شد مهربنداد شادان ز می
به بهرام گفت ای گو نیک‌پی - بدو گفت بهرام کری رواست
نگارنده بر چهرها پادشاست - چو بهرام برخاست از خوابگاه
بیامد بر او یکی نیک‌خواه - دل شاه بهرام ناشاد گشت
ز یزدان بترسید و پر داد گشت - نگه کرد فرخنده بهرام گور
جهان دید پرکشتمند و ستور - خوش آمد شهنشاه بهرام را
یکی تازه کرد اندرین کام را - شهنشاه بهرام داماد تست
به هر کشوری زین سپس یاد تست - ز هر چار پرسید بهرام گور
کزیشان به دلش اندر افتاد شور - چو بهرام را دید رخ را به خاک
بمالید آن پیر آزاده پاک - بدو گفت بهرام کاین هر چهار
به من ده وزین بیش دختر مکار - شکارش نباشد جز از شیر و گور
ازیراش خوانند بهرام گور - بدو گفت بهرام شاید مرا
که بی‌چیز ایشان بباید مرا - گسارنده آورد جام بلور
نهادند بر دست بهرام گور - بدو گفت بهرام کاین هر چهار
پذیرفتم از پاک پروردگار - یکی چامه گفتند بهرام را
شهنشاه با دانش و نام را - بیامد چو بهرام را دید گفت
که با تو سخن دارم اندر نهفت - عنان را بپیچید بهرام گور
ز دیدار لشکر برون راند دور - چو بشنید بهرام آنجا کشید
همه دشت پر سبزه و آب دید - می لعل رخشان به جام بلور
چو شد خرم و شاد بهرام گور - چو آن چامه بشنید بهرام گور
بخورد آن گران سنگ جام بلور - جهاندار بهرام هر هفت سال
بدان آب رفتی به فرخنده فال - پس‌انگاه گفتش به بهرام پیر
که ای شاه دشمن‌کش و شیرگیر - چو بهرام گور اندر آمد به باغ
یکی جای دید از برش تند راغ - ز برزین بخندید بهرام و گفت
که چیزی که داری تو اندر نهفت - یکی جام بر دست هر یک بلور
بدیشان نگه کرد بهرام گور - همی بود بهرام تا گشت مست
چو خرم شد اندر عماری نشست - ازان پس بیاورد جامی بلور
نهادند بر دست بهرام گور - جهاندار بهرام بستد نبید
از اندازه‌ی خط برتر کشید - همه پایه‌ی تخت زر و بلور
نشستنگه شاه بهرام گور - به زه داشت بهرام جنگی کمان
بخندید چون گور شد شادمان - همی بود بهرام تا گور نر
به مستی جدا شد یک از یک دگر - بدو داد و بهرام گورش بخواست
چو شب روز شد کار او گشت راست - به بهرام گفت ای گزیده سوار
به هر چیز ماننده‌ی شهریار - چنین داد پاسخ که بگشای در
به بهرام گفت اندر آی ای پسر - شهنشاه بهرام بود آنک دوش
بیامد سوی خان گوهرفروش - یکی سرشبان دید بهرام را
بر او دوید از پی نام را - کسی کو ندیدست بهرام را
خنیده سوار دلارام را - به پوزش بیاراست پس میزبان
به بهرام گفت ای گو مرزبان - بفرمود بهرام خادم چهل
همه ماه‌چهر و همه دلگسل - بدو گفت بهرام کاین گوسفند
که آرد بدین جای ناسودمند - تو گویی به بهرام ماند همی
چو جانست و با او نشستن دمی - بدو گفت بهرام تیره شبان
که یابد چنین تازه‌رو میزبان - بدو گفت بهرام کاین هر دو شیر
تبه شد به پیکان مرد دلیر - به گفتار دختر بسنده نکرد
به بهرام گفت ای سوار نبرد - به بهرام داد آن دلارای جام
بدو گفت میخواره را چیست نام - چو بشنید بهرام بالای خواست
یکی جامه‌ی خسرو آرای خواست - بدو گفت بهرام کاین بیهده‌ست
زدن فال بد رای و راه به دست - هم‌اکنون بدین با تو پیمان کنم
به بهرام شاهت گروگان کنم - شب تیره‌گون رفت بهرام گور
پرستنده یک تن ز بهر ستور - بدو گفت بهرام با کام خویش
چرا نان نجویی بدین نام خویش - کجا نام آن مرد بهرام بود
سواری دلیر و دلارام بود - یکی نامه بنوشت بهرام هور
به نزد شهنشاه بهرام گور - به یاران چنین گفت بهرام گرد
که تیر و کمان دارم و دست برد - چو نان خورده شد شاه بهرام گور
بفرمود جامی بزرگ از بلور - چنین داد پاسخ که این ایزدیست
کزو بگذری زور بهرام چیست - برانگیخت شبدیز بهرام را
همی تیز کرد او دلارام را - چنین گفت با میزبان شهریار
که بهرام ما را کند خواستار - چو بشنید بهرام زو این سخن
بشد آرزوی نبید کهن - چو بهرام برخاست از خواب خوش
بشد نزد آن باره‌ی دست‌کش - چو شاگرد دیدش به بهرام گفت
که امروز با من به بد باش جفت - بشد نزد بهرام گفت ای سوار
همی خایه کردی تو دی خواستار - چو نان خورده شد جام پر می‌ببرد
نخستنی به بهرام خسرو سپرد - بیاراست خوان پیش بهرام برد
به بازارگان گفت بهرام گرد - بشد شاه بهرام و رخ را بشست
کزان اژدها بود ناتن درست - بگفتند با شاه بهرام گور
که شد دیر هنگام نخچیر گور - چو بهرام دست از خورشها بشست
همی بود بی‌خواب و ناتن‌درست - بران مرد بسیار بگریست زار
وزان زهر شد چشم بهرام تار - بدو گفت بهرام کاین است و بس
ازو دادجویی نبینند کس - زنی دید بر کتف او بر سبوی
ز بهرام خسرو بپوشید روی - بدو گفت بهرام کای روزبه
ترا دادم این مرز و این خوب ده - بدو گفت بهرام کایدر سپنج
دهید ار نه باید گذشتن به رنج - حصیری بگسترد و بالش نهاد
به بهرام بر آفرین کرد یاد - چو آسوده شد سر بخوردن نهاد
کسی را نیامد ز بهرام یاد - درم داد و سر سوی ایران نهاد
کسی را نیامد ز بهرام یاد - همه پیش بهرام گور آمدند
پر از خشم و پیکار و شور آمدند - دل شاه بهرام بیدار بود
ازین آگهی پر ز تیمار بود - چو بهرام پیروز بهرامیان
خزروان رهام با اندیان - چو بهرام رخ سوی دریا نهاد
رسولی ز قیصر بیامد چو باد - که بهرام را دل به بازیست بس
کسی را ز گیتی ندارد به کس - وزان روی بهرام بیدار بود
سپه را ز دشمن نگهدار بود - چو بهرام بشنید زان شاد شد
همه رنجها بر دلش باد شد - هرانکس کزیشان گریزان برفت
پس‌اندر همی تاخت بهرام تفت - همه پیش بهرام رفتند خوار
پیاده پر از خون دل خاکسار - دل شاه بهرام زیشان بسوخت
به دست خرد چشم خشمش بدوخت - خداوند پیروزی و دستگاه
خداوند بهرام و کیوان و ماه - بفرمود بهرام تا برنشست
گرفت آن زمان دست او را به دست - خداوند بخشایش و فر و زور
شهنشاه بخشنده بهرام گور - به موبد چنین گفت بهرام گور
که یزدان دهد فر و دیهیم و زور - به بهرام گفت ای جهاندار شاه
ز یزدان برین‌بر فزونی مخواه - چو بهرام بشنید شادی نمود
به دلش اندرون روشنایی فزود - بپرسید بهرام و بنواختش
بر تخت پیروزه بنشاختش - به عنوانش بر نام بهرام کرد
که دادش سر هر بدی رام کرد - چو آواز بهرام بشنید شاه
بفرمود زرین یکی زیرگاه - خرامان همی رفت بهرام گور
یکی خانه دید آسمانش بلور - چنین گفت زان کو ز شاهان مهست
جهاندار بهرام یزدان‌پرست - بدو گفت بهرام کای نامدار
اگر مهتری کام کژی مخار - چو بشنید بهرام بر پای خاست
به مردی خم آورد بالای راست - به بهرام فرمود تا بر نشست
کمان کیانی گرفته به دست - چو بشنید شنگل به بهرام گفت
که رای تو با مردمی نیست جفت - کمان را به زه کرد بهرام گرد
عنان را به اسپ تگاور سپرد - بیاسود بهرام تا نیم‌روز
چو بر اوج شد تاج گیتی فروز - بشد تیز بهرام و بر خوان نشست
بنان دست بگشاد و لب را ببست - چو برداشت بهرام جام بلور
به مغزش نبید اندرافگند شور - چو بشنید بهرام رنگ رخش
دگر شد که تا چون دهد پاسخش - بدو گفت بهرام کای شاه هند
فرستادگان را مکن ناپسند - دگر آنک دانی تو بهرام را
جهاندار پیروز خودکام را - پس‌انگاه دستور را پیش خواند
ز بهرام با او سخن چند راند - گر این مرد بهرام را خویش نیست
گر از پهلوان نام او بیش نیست - بیامد جهاندیده دستور شاه
بگفت این به بهرام و بنمود راه - ز بهرام شنگل شد اندرگمان
که این فر و این برز و تیر و کمان - ز بهرام زان پس بپرسید نام
که بی‌نام پاسخ نبودی تمام - بخندید و بهرام را گفت شاه
که ای پرهنر با گهر پیشگاه - برفتند هر مهتری با نثار
به بهرام گفتند کای نامدار - به بهرام گفت ای پسندیده مرد
برآید به دست تو این کارکرد - بدو گفت بهرام پاکیزه‌رای
که با من بباید یکی رهنمای - چو بنمود و برگشت و بهرام رفت
خرامان بدان بیشه‌ی کرگ تفت - چو بر تخت بنشست پرمایه شاه
نشاندند بهرام را پیش گاه - به ایرانیان گفت بهرام گرد
که این را به دادار باید سپرد - گر از نزد ما سوی ایران شود
ز بهرام قنوج ویران شود - بگفت این و بهرام را پیش خواند
بسی داستان دلیران براند - بدو گفت بهرام کای پادشا
بهند اندرون شاه و فرمانروا - به بهرام گفتند کای شهریار
تو این را چو آن کرگ پیشین مدار - بیاورد یاران بهرام را
سواران بازیب و با نام را - سپینود با شاه بهرام گور
چو می بود روشن به جام بلور - به بهرام گفت ای دلارای مرد
توانگر شدی گرد بیشی مگرد - فروماند بهرام وا ندیشه کرد
ز تخت و نژاد و ز ننگ و نبرد - به بهرام گور آن زمان گفت رو
بیارای دل را به دیدار نو - بشد تیز بهرام و او را بدید
ازان ماه‌رویان یکی برگزید - چو نامه بیامد به بهرام گور
به دلش اندر افتاد زان نامه شور - شهنشاه بهرام گورست و بس
چنو در زمانه ندانیم کس - همان اختر شاه بهرام بود
که با فر و اورند و بانام بود - ز بهرام دارم به بخشش سپاس
نیایش کنم روز و شب در سه پاس - بدانگه که بهرام شد سوی راه
چنین گفت با زن که ای نیک‌خواه - چو بهرام با دخت شنگل بساخت
زن او همی شاه گیتی شناخت - چو شب تیره شد شاه بهرام گفت
که آمد گه رفتن ای نیک جفت - بدو گفت بهرام پس چاره کن
وزین راز مگشای بر کس سخن - ز گفتار او گشت بهرام شاد
نخفت اندر اندیشه تا بامداد - نشست از بر باره بهرام گور
همی راند با ساز نخچیر گور - چو بازارگان روی بهرام دید
شهنشاه لب را به دندان گزید - بدو گفت بهرام کای بدنشان
چرا تاختی باره چون بیهشان - بدو گفت بهرام چون دانیم
بداندیش و بدساز چون خوانیم - به دیدار بهرام شد شادکام
بیاراست خوان و بیاورد جام - همه لشکر خویش را برنشاند
پس شاه بهرام لشکر براند - برآورد بهرام راز از نهفت
سخنهای ایرانیان باز گفت - بدین‌گونه تا پیش دریا رسید
سپینود و بهرام یل را بدید - بدیدش سپینود و بهرام را
مران مرد بی‌باک خودکام را - چو بهرام را دید فرزند اوی
بیامد بمالید بر خاک روی - چنین هم بگوی و به نخچیر و سور
زمانی نبودی ز بهرام دور - به نخچیر شد شاه بهرام گرد
شهنشاه هندوستان را ببرد - چو بشنید بهرام و اندیشه کرد
ز دانش غم نارسیده نخورد - چو آن نامه بر خواند بهرام گور
به دلش اندر افتاد زان کار شور - همی‌بشکند عهد بهرام گور
بدان تازه شد کشتن و جنگ و شور - بگویش که تا پیش رود برک
شما را فرستاد بهرام چک - به داد و به مردی چو بهرام شاه
کسی نیز ننهاد بر سر کلاه - تو دانی که پیروز بیدادگر
ز بهرام بیشی ندارد هنر - نشانی که بهرام یل کرده بود
ز پستی بلندی برآورده بود - بگویم که آن کرد بهرام گور
به مردی و دانایی و فر و زور - نیای تو زین خاندان زنده بود
پدر پیش بهرام پاینده بود - نباشد مرا سوی ایران بسیچ
تو از عهد بهرام گردن مپیچ - به کشتی شهنشاه را بی‌گناه
نبیره جهاندار بهرام شاه - به بهرام روز و بخرداد شهر
که یزدانش داد از جهان تاج بهر - چوشد مرز هیتالیان پر ز شور
بجستند از تخم بهرام گور - همه بدسگالان به نزد تواند
به بهرام روز اورمزد تواند - چو بهرام آذرمهان آن شنید
که آن پاکدل مرد شد ناپدید - بدو گفت بهرام کایدون کنم
ازین بد که گفتی صدافزون کنم - که بهرام را پیش شاه آورد
بدان نامور بارگاه آورد - چو بهرام آذرمهان پیشرو
چو سیمان برزین و گردان نو - شب تیره بهرام را پیش خواند
به چربی سخن چند با او براند - به بهرام آذرمهان گفت شاه
که سیمای برزین بدین بارگاه - بدو گفت بهرام کای ترک زاد
به خون ریختن تا نباشی تو شاد - بدانست بهرام آذرمهان
که آن پرسش شهریار جهان - شنید آن سخنهای بی‌کام را
به زندان فرستاد بهرام را - بدو گفت بهرام آذرمهان
که تخمی پراگنده‌ای در جهان - میان تنگ خون ریختن را ببست
به بهرام آذرمهان آخت دست - ولیکن نگه کن بروشن روان
که بهرام چو بینه شد پهلوان - چوبشنید بهرام لشکر براند
جهاندیدگان را برخویش خواند - چوبشنید بهرام کز روزگار
چه آمد بران نامور شهریار - سه ترک دلاور ز خاقانیان
بران کین بهرام بسته میان - ازان ماند بهرام اندر شگفت
بپژمرد واندیشه اندر گرفت - دگر آنک بهرام در قلبگاه
بود بیشتر گر میان سپاه - چو بهرام بر دشمن اسپ افکند
بدریا دل اژدها بشکند - بخوانم به آواز بهرام را
سپهدار بدنام خودکام را - ورا گفت بهرام کای بدنشان
به گفتار و کردار چون بیهشان - جهاندار چون دید بهرام را
بدانستش آغاز و فرجام را - بدو گفت بهرام کای بدکنش
نزیبد همی بر تو جز سرزنش - زجای نیایش بیامد چوگرد
به بهرام چوبینه آواز کرد - برین گونه آراسته لشکری
بپرخاش بهرام یل مهتری - بدو گفت بهرام کان گاه شاه
منوچهر بد با کلاه و سپاه - چنین پاسخش داد بهرام باز
که ای بی خرد ریمن دیوساز - بپرسید بهرام یل را ز دور
همی‌جست هنگامه‌ی رزم سور - بدو گفت بهرام کز راه داد
تواز تخم ساسانی ای بد نژاد - رسیدند بهرام و خسرو بهم
گشاده یکی روی و دیگر دژم - بدو گفت بهرام کای مرد گرد
سزا آن بود کز تو شاهی ببرد - سخنهاش بشنید بهرام گرد
عنان باره‌ی تیزتگ را سپرد - بدو گفت بهرام کاندر جهان
شبانی ز ساسان نگردد نهان - چو بهرام روی شهنشاه دید
شد از خشم رنگ رخش ناپدید - بدو گفت بهرام جنگی منم
که بیخ کیان را زبن برکنم - چو خسرو ز بهرام پاسخ شنید
برخساره شد چون گل شنبلید - کجا گفته بودند بهرام را
که ما روز جنگ از پی نام را - چنین گفت خسرو که ای سرکشان
ز بهرام چوبین که دارد نشان - کنون نام چوبینه بهرام گشت
همان تخت سیمین تو را دام گشت - بخواهر چنین گفت بهرام گرد
که او را زشاهان نباید شمرد - چو گویند چوبینه بدنام گشت
همه نام بهرام دشنام گشت - بدو گفت بهرام کاینست راست
برین راستی پاک یزدان گواست - که بهرام را دیده‌ام در سخن
سواریست اسپ افگن وکارکن - شنیدند گردنکشان این سخن
که بهرام جنگ آور افگند بن - وزین روی بنشست بهرام گرد
بزرگان برفتند با او وخرد - پس اندر همی‌تاخت بهرام شیر
کمندی بدست اژدهایی بزیر - ز لشکر گزین کرد بهرام شیر
سپاهی جهانگیر وگرد دلیر - چو بهرام برگشت خسرو چوگرد
پل نهروان سر به سر باز کرد - پس اندر همی‌راند بهرام گرد
به جنگ از جهان روشنایی ببرد - رسیدند بهرام و خسرو بهم
دلاور دو جنگی دو شیر دژم - همی‌گشت بهرام چون شیر نر
سلیحش نیامد برو کارگر - پس اندر همی‌تاخت بهرام تیز
سری پر ز کینه دلی پر ستیز - همی شاه خوانند بهرام را
ندیدند آغاز فرجام را - اگر نه چنین نرم راندن چراست
که بهرام نزدیک پشت شماست - بیاییم با تو به راه دراز
به نزدیک بهرام گردن فراز - دگر روز بندوی بربام شد
ز دیوار تا سوی بهرام شد - چنین گفت بهرام با مهتران
که کاریست این هم سبک هم گران - وگر کشته آید به دشت نبرد
برآرد ز ما نیز بهرام گرد - چو پور سیاووش دیدش ببام
منم پیش رو گفت بهرام نام - چوبشنید بهرام کامد سپاه
سوی روم شد خسرو کینه خواه - جهانجوی بندوی را پیش خواند
همی خشم بهرام با او براند - بدو گفت بهرام من زین گناه
که کردی نخواهمت کردن تباه - چو بهرام بشنید زو این سخن
دل مرد برنا شد از غم کهن - بگفت این و بنشست گریان بدرد
ز گفتار او گشت بهرام زرد - که بهرام شاهست و ماکهتریم
سر دشمنان را بپی بسپریم - کشیده چو بهرام شمشیر دید
خردمندی و راستی برگزید - چو آواز دارنده‌ی پاس خاست
قلم خواست بهرام و قرطاس خواست - که بهرام شاهست و پیروزبخت
سزاوار تاج است و زیبای تخت - بیامد یکی مرد پیروزبخت
نهاد اندر ایوان بهرام تخت - گوایی نوشتند یکسر مهان
که بهرام شد شهریار جهان - چو بشنید بهرام شد تازه روی
هم اندر زمان بند برداشت زوی - نگهبان بندوی بهرام بود
کزان بند او نیک ناکام بود - که بهرام پوشید پنهان زره
برافگند بند زره را گره - چوشد روز بهرام چوبینه روی
به میدان نهاد و بچوگان و گوی - نماند به بهرام هم تاج وتخت
چه اندیشد این مردم نیک بخت - زمیدان چو بهرام بیرون کشید
همی دامن ازخشم در خون کشید - فرستاده آمد ز بهرام زود
به نزدیک پور سیاوش چودود - بدو گفت بهرام گر شهریار
مرا داد خواهد به جان زینهار - زنی بود بهرام یل را نه پاک
که بهرام را خواستی زیر خاک - چوبشنید بهرام سوگند او
بدید آن دل پاک و پیوند او - به دل دوست بهرام چوبینه بود
که از شوی جانش پر از کینه بود - بدریای آب اندرون نم نماند
که بهرام را شاه بایست خواند - همی‌بود بندوی بسته چو یوز
به زندان بهرام هفتاد روز - فرستاد نزدیک بهرام کس
که تن را نگه دار و فریاد رس - ز بهرام چوبین یکی نامه داشت
همان نامه پوشیده در جامه داشت - به جنبید قیصر به بهرام روز
به نیک اختر و فال گیتی فروز - به خسرو بگفت آنچ بر وی رسید
همان مردمی کو ز بهرام دید - چوآمد به بهرام زین آگهی
که تازه شد آن فر شاهنشهی - کجا نام او بود دانا پناه
که بهرام را او بدی نیک خواه - به دل گفت با این چنین شهریار
نخواهد ز بهرام یل زینهار - بدو گفت کای مرد بسیاردان
تو بهرام را نزد من خوار دان - چو نزدیک شد خواست بهرام را
برافراخت زانگونه زونام را - همی‌خواندندیش بهرام چید
ببرید خسرو ز رومی امید - یلان سینه بهرام را بانگ کرد
که بیدارباش ای سوار نبرد - چو بهرام بشنید تیغ از نیام
برآهخت چون باد و برگفت نام - نهاده بکوت و به بهرام چشم
دو دیده پر از آب و دل پر ز خشم - چو آواز تیغش به خسرو رسید
بخندید کان زخم بهرام دید - چو بهرام جنگی بدان بنگرید
یکی خنجر آبگون برکشید - وزان روی بهرام آواز داد
که‌ای نامداران فرخ نژاد - نگه کرد خسرو پس پشت خویش
ازان چار بهرام را دید پیش - چو بهرام جنگی شکسته شود
وگر نیز در جنگ خسته شود - نه جای درنگ ونه جای گریز
پس اندر همی‌رفت بهرام تیز - سپه رابه بهرام فرخ سپرد
همی‌رفت با چارده مرد گرد - هم آنگاه بهرام بالای خواست
یکی مغفر خسرو آرای خواست - چو آن دید بهرام خیره بماند
جهان آفرین را فراوان بخواند - هم آنگه خروش آمد از دیده‌گاه
به بهرام گفتند کامد سپاه - همان تیرباران گرفتند باز
برآشفت بهرام گردن فراز - وزان روی بهرام شد پر ز درد
پشیمان شده زان همه کارکرد - چو بهرام را دید خسرو ز راه
به ایرانیان گفت کامد سپاه - بدو گفت بهرام کای بی‌پدر
به خون برادر چه بندی کمر - چو بهرام جنگی برانگیخت اسپ
یلان سینه و گرد ایزد گشسپ - چوبشنید بهرام زو بازگشت
برآشفت و با او دژم ساز گشت - همه دشت بی‌مرد و خرگاه بود
که بهرام زان شب نه آگاه بود - بدان خیمه‌ها در ندیدند کس
جز از ویژه یاران بهرام و بس - چو بهرام زان لشکر آگاه گشت
بیامد بران خیمه‌ها برگذشت - وزان روی بهرام لشکر براند
به روز اندرون روشنایی نماند - سبک شهریار اندر آمد دمان
به بهرام چوبینه‌ی بد نشان - که این از خرد بود بهرام را
وگر برگزید از هوا کام را - همی‌راند بهرام پیش اندرون
پشیمان شده دل پر از درد و خون - چونستود را دید بهرام گرد
عنان باره‌ی تیزتگ را سپرد - ندانی که بهرام پور گشسپ
چوبا پور هرمز بر انگیزد اسپ - یلان سینه به رسم به بهرام داد
نیامد همی در غم از واژ یاد - بدو گفت بهرام من چون تو مرد
نخواهم که باشد به دشت نبرد - بدو گفت بهرام گر آرزوی
چنین کرد گو می‌خوران در کدوی - بدو گفت بهرام چون می بود
ازان خوبتر جامها کی بود - وزان بیشه بهرام شد تابری
ابا او دلیران فرخنده پی - چو از دور دیدند بهرام را
چنان لشکرگشن و خودکام را - زن پیر رفت و بیاورد جام
ازان جام بهرام شد شادکام - همی‌راند نستود دل پر ز درد
نبد مرد بهرام روز نبرد - به بهرام گفتند انوشه بدی
ز راه نیستان چرا آمدی - بدو گفت بهرام کای پاک زن
مرا اندرین داستانی بزن - همان نیز بهرام با لشکرش
نبود ایمن از راه وز کشورش - چنین گفت بهرام کایدر سوار
نباشد جز از لشکر شهریار - ازین سوی خسرو بران رزمگاه
بیامد که بهرام بد با سپاه - بدو گفت بهرام که ای جنگوی
چرا تیزگشتی بدین گفت وگوی - چو بهرام برتخت سیمین نشست
گرفت آن زمان دست خاقان بدست - به بهرام گفت این نشان منست
برزم اندرون ترجمان منست - بدین نیز بهرام سوگند خواست
زیان بود بر جان او بند خواست - چو بشنید بهرام شد تیز چنگ
یکی تیر پولاد پیکان خدنگ - برین گونه بر بود خاقان چین
همی‌خواند بهرام را آفرین - همی‌دید بهرام یک چندگاه
به خاقان همی‌کرد خیره نگاه - بدو گفت بهرام که اکنون پگاه
چو آید مقاتوره دینار خواه - کنون داستانهای دیرینه گوی
سخنهای بهرام چوبینه گوی - زمانی همی‌بود بهرام دیر
که تاشد مقاتوره از رزم سیر - بدو گفت بهرام کای برمنش
هم اکنون به خاک اندر آید تنش - فرستاده از پیش خاقان ببرد
به گنج‌ور بهرام جنگی سپرد - چو بهرام بشنید بالای خواست
یکی جوشم خسرو آرای خواست - به بهرام گردنکش آواز داد
که اکنون ز مردی چه داری بیاد - بدو گفت بهرام پیشی تو کن
کجا پی تو افگنده‌ای این سخن - بدو گفت بهرام فردا پگاه
بیایم ببینم من این جشنگاه - بدو گفت کهتر که دوری ز کام
که بهرام یل راندانی بنام - بزرگانش خوانند بهرام گرد
که از خسروان نام مردی ببرد - فرستاد بهرام یل رابخواند
چو آمدش برتخت زرین نشاند - چو خاتون پس پرده آوا شنید
بشد تیز و بهرام یل را بدید - چو بهرام جنگ مقاتوره کرد
وزان مرد جنگی برآورد گرد - بدو گفت بهرام فرمان تو راست
برین آرزو کام و پیمان تو راست - پیاده فراوان به پیش اندرون
همی‌راند بهرام با رهنمون - بدو گفت بهرام کاری رواست
جهاندار بر بندگان پادشاست - قژ آگند پوشید بهرام گرد
گرامی تنش را به یزدان سپرد - به بهرام داد آن زمان دخترش
به فرمان او شد همه کشورش - کمان را بمالید بهرام گرد
به تیر از هوا روشنایی ببرد - بزرگان چینی و گردنکشان
ز بهرام یل داشتندی نشان - دگر تیر بهرام زد بر سرش
فرو ریخت چون آب خون ازبرش - همی‌خورد بهرام و بخشید چیز
برو بر بسی آفرین بود نیز - به بهرام برآفرین خواندند
بسی گوهر و زر برافشاندند - که رو پیش بهرام جنگی بگوی
که نزدیک ما یافتی آب روی - چو من دست بهرام گیرم بدست
وزان پس به مهر اندرم آرم شکست - بگوید که بهرام روز نخست
که بود و پس از پهلوانی چه جست - چو بهرام داماد خاقان بود
ازو بد سرودن نه آسان بود - که بهرام را پادشاهی و گنج
ازان تو بیش است نابرده رنج - برآید ببخت تو این کار زود
سخنهای بهرام باید شنود - چو بشنید بهرام دل تازه شد
بخندید و بر دیگر اندازه شد - همیشه به بهرام دارید چشم
چه هنگام شادی چه هنگام خشم - برآمد ز درگاه بهرام کوس
رخ خورشد از گرد چون آبنوس - ازان پس چو بشنید بهرام گرد
کز ایران به خاقان کسی نامه برد - بدیشان بگفت آنچ بهرام گفت
همه رازها برگشاد از نهفت - که بهرام دادش به ایران امید
سخن گفتن من شود باد و بید - که بهرام چوبینه داماد اوست
و زویست بهرام را مغز وپوست - سپاهی بیاورد بهرام گرد
که از آسمان روشنایی ببرد - همی‌گفت بهرام بدگوهرست
از آهر من بد کنش بدترست - چو گوید چه رازست با من بگوی
تو بشتاب و نزدیک بهرام پوی - وزان روی بهرام شد تا به مرو
بیاراست لشکر چو پر تذرو - به نزدیک بهرام باید شدن
به مروت فراوان بباید بدن - نگه دار از آن ماه بهرام روز
برو تا در مرو گیتی فروز - مرا دخمه در شهرایران کنید
بری کاخ بهرام ویران کنید - بگوید بخاقان که بهرام رفت
به زاری و خواری و بی‌کام رفت - همی‌بود تا روز بهرام شد
که بهرام را آن نه پدارم شد - چنین گفت بهرام کورا بگوی
که هم زان در خانه بنمای روی - چو بهرام گفت آه مردم ز راه
برفتند پویان به نزدیک شاه - به نزدیک بهرام بازآمدند
جگر خسته و پرگداز آمدند - چو بشنید خاقان که بهرام را
چه آمد بروی از پی نام را - بگفت آنک بهرام یل را رسید
بشد زار و گریان هران کوشنید - بیک چند با سوک بهرام بود
که خاقان ازان کار بدنام بود - چو بهرام باد آنک با مهر تو
نخواهد که رخشان بود چهر تو - چو بهرام باشد به دشت نبرد
کزو ترک پیرش برآورد گرد - بدان نامداری که بهرام بود
مر ازو همه رامش و کام بود - که کسهای بهرام یل را ببین
فراوان برایشان بخواند آفرین - جهانجوی با نامور رام شد
به نزدیک کسهای بهرام شد - بدو گفت بهرام را دیده‌ای
سواری و رزمش پسندیده ای - بدان تا تو باشی و را یادگار
ز بهرام شیر آن گزیده سوار - نخستین سخن گفت بهرام گرد
به تیمار و درد برادر بمرد - ازآن پس به آرام بنشست شاه
چو برخاست بهرام جنگی ز راه - که سالار بودی تو بهرام را
ازو یافتی در جهان کام را - زبان تیز با گردیه بر گشاد
همی‌کرد کردار بهرام یاد - وزان روی گستهم بشنید نیز
که بهرام یل را پر آمد قفیز - بیامد بر گردیه پر ز درد
فراوان ز بهرام تیمار خورد - چو بهرام چوبینه گم کرد راه
همیشه بدی گردیه نیک خواه - سرنامه گفت آنک بهرام کرد
همه دوده و بوم بدنام کرد - بدان مجلس اندر یکی جام بود
نوشته برو نام بهرام بود - گرفتند نفرین به بهرام بر
بران جام و آرنده‌ی جام بر - فرستاد کس زشت رخ رابخواند
همان خشم بهرام با او براند - بگرد جهان در بی‌آرام بود
که کارش همه رزم بهرام بود - بدو کرده پیدانشان سپهر
چو بهرام و کیوان و چون ماه و مهر - چو ایران و توران به آرام گشت
همه کار بهرام ناکام گشت - بدانم که بهرام بسته میان
ابا او یکی گشته ایرانیان - گنهکار بهرام خود با سپاه
بیاراست در پیش من رزمگاه - نه پرخاش بهرام یکباره بود
جهانی بران جنگ نظاره بود - ز بهرام و زهره‌ست ما را گزند
نشاید گذشتن ز چرخ بلند - چنان فاش گردد غم و رنج و شور
که شادی به هنگام بهرام گور - خداوند گردنده بهرام وهور
خداوند پیل و خداوند مور - چو بهرام چوبینه آمد پدید
ز فرمان دیهیم ما سرکشید - چو بهرام چو بین که سیصد هزار
عناندار و بر گستوان ور سوار