«فلک» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «فلک» در غزلیات حافظ شیرازی
- غزل گفتی و در سفتی بیا و خوش بخوان حافظ
که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را - دریای اخضر فلک و کشتی هلال
هستند غرق نعمت حاجی قوام ما - سرود مجلست اکنون فلک به رقص آرد
که شعر حافظ شیرین سخن ترانه توست - تو خود چه لعبتی ای شهسوار شیرین کار
که توسنی چو فلک رام تازیانه توست - یار من باش که زیب فلک و زینت دهر
از مه روی تو و اشک چو پروین من است - راز درون پرده چه داند فلک خموش
ای مدعی نزاع تو با پرده دار چیست - بر آستان تو مشکل توان رسید آری
عروج بر فلک سروری به دشواریست - خسروا گوی فلک در خم چوگان تو باد
ساحت کون و مکان عرصه میدان تو باد - فغان که با همه کس غایبانه باخت فلک
که کس نبود که دستی از این دغا ببرد - بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد
هلال عید به دور قدح اشارت کرد - صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد
بنیاد مکر با فلک حقه باز کرد - عارضش را به مثل ماه فلک نتوان گفت
نسبت دوست به هر بی سر و پا نتوان کرد - کاغذین جامه به خوناب بشویم که فلک
رهنمونیم به پای علم داد نکرد - فلک غلامی حافظ کنون به طوع کند
که التجا به در دولت شما آورد - رساند رایت منصور بر فلک حافظ
که التجا به جناب شهنشهی آورد - خوش گرفتند حریفان سر زلف ساقی
گر فلکشان بگذارد که قراری گیرند - یا وفا یا خبر وصل تو یا مرگ رقیب
بود آیا که فلک زین دو سه کاری بکند - دفتر دانش ما جمله بشویید به می
که فلک دیدم و در قصد دل دانا بود - تنها نه ز راز دل من پرده برافتاد
تا بود فلک شیوه او پرده دری بود - از دماغ من سرگشته خیال دهنت
به جفای فلک و غصه دوران نرود - ز گرد خوان نگون فلک طمع نتوان داشت
که بی ملالت صد غصه یک نواله برآید - هر دم از درد بنالم که فلک هر ساعت
کندم قصد دل ریش به آزار دگر - حال خونین دلان که گوید باز
و از فلک خون خم که جوید باز - فلک به مردم نادان دهد زمام مراد
تو اهل فضلی و دانش همین گناهت بس - گفتم از گوی فلک صورت حالی پرسم
گفت آن می کشم اندر خم چوگان که مپرس - گر چه از کوی وفا گشت به صد مرحله دور
دور باد آفت دور فلک از جان و تنش - چندان بمان که خرقه ازرق کند قبول
بخت جوانت از فلک پیر ژنده پوش - وان گهم درداد جامی کز فروغش بر فلک
زهره در رقص آمد و بربط زنان می گفت نوش - در زوایای طربخانه جمشید فلک
ارغنون ساز کند زهره به آهنگ سماع - فلک چو دید سرم را اسیر چنبر عشق
ببست گردن صبرم به ریسمان فراق - مهندس فلکی راه دیر شش جهتی
چنان ببست که ره نیست زیر دیر مغاک - چرخ برهم زنم ار غیر مرادم گردد
من نه آنم که زبونی کشم از چرخ فلک - شاها فلک از بزم تو در رقص و سماع است
دست طرب از دامن این زمزمه مگسل - دور فلکی یک سره بر منهج عدل است
خوش باش که ظالم نبرد راه به منزل - رتبت دانش حافظ به فلک برشده بود
کرد غمخواری شمشاد بلندت پستم - می مخور با همه کس تا نخورم خون جگر
سر مکش تا نکشد سر به فلک فریادم - با سیر اختر فلکم داوری بسیست
انصاف شاه باد در این قصه یاورم - عهد و پیمان فلک را نیست چندان اعتبار
عهد با پیمانه بندم شرط با ساغر کنم - خورده ام تیر فلک باده بده تا سرمست
عقده دربند کمر ترکش جوزا فکنم - گدای میکده ام لیک وقت مستی بین
که ناز بر فلک و حکم بر ستاره کنم - تا از نتیجه فلک و طور دور اوست
تبدیل ماه و سال و خزان و بهار هم - بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم
فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم - ارغنون ساز فلک رهزن اهل هنر است
چون از این غصه ننالیم و چرا نخروشیم - صبح است ساقیا قدحی پرشراب کن
دور فلک درنگ ندارد شتاب کن - از مراد شاه منصور ای فلک سر برمتاب
تیزی شمشیر بنگر قوت بازو ببین - گر روی پاک و مجرد چو مسیحا به فلک
از چراغ تو به خورشید رسد صد پرتو - مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو
یادم از کشته خویش آمد و هنگام درو - گر چه خورشید فلک چشم و چراغ عالم است
روشنایی بخش چشم اوست خاک پای تو - فلک جنیبه کش شاه نصره الدین است
بیا ببین ملکش دست در رکاب زده - به رخ چو مهر فلک بی نظیر آفاق است
به دل دریغ که یک ذره مهربان بودی - چشم فلک نبیند زین طرفه تر جوانی
در دست کس نیفتد زین خوبتر نگاری - خوش کرد یاوری فلکت روز داوری
تا شکر چون کنی و چه شکرانه آوری - تا بی سر و پا باشد اوضاع فلک زین دست
در سر هوس ساقی در دست شراب اولی - گر نور عشق حق به دل و جانت اوفتد
بالله کز آفتاب فلک خوبتر شوی - سر ما و در میخانه که طرف بامش
به فلک بر شد و دیوار بدین کوتاهی - شاید که به آبی فلکت دست نگیرد
گر تشنه لب از چشمه حیوان به درآیی - سعدی شیرازی
- «فلک» در غزلیات سعدی شیرازی
- گرم به گوشه چشمی شکسته وار ببینی
فلک شوم به بزرگی و مشتری به سعادت - تنم این جاست سقیم و دلم آن جاست مقیم
فلک این جاست ولی کوکب سیار آن جاست - ابنای زمان مثال گندم
وین دور فلک چو آسیابست - شمع فلک با هزار مشعل انجم
پیش وجودت چراغ باز نشستست - وجود خسته من زیر بار جور فلک
جفای یار به سربار بر نمی گیرد - پیر بودم ز جفای فلک و جور زمان
باز پیرانه سرم عشق جوان بازآمد - شیرین ننماید به دهانش شکر وصل
آن را که فلک زهر جدایی نچشاند - ماست رویت یا ملک قندست لعلت یا نمک
بنمای پیکر تا فلک مهر از دوپیکر برکند - صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را
تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید - به فلک می رسد از روی چو خورشید تو نور
قل هو الله احد چشم بد از روی تو دور - ایمنی از خروش من گر به جهان دراوفتد
فارغی از فغان من گر به فلک رسانمش - گردن افراشته ام بر فلک از طالع خویش
کاین منم با تو گرفته ره صحرا در پیش - بگردان ساقیا جام لبالب
بیاموز از فلک دور دمادم - می نماید که جفای فلک از دامن من
دست کوته نکند تا نکند بنیادم - امروز چنانم از محبت
کآتش به فلک رسید و دودم - شب نیست که در فراق رویت
زاری به فلک نمی رسانم - ای به حسن تو صنم چشم فلک نادیده
وی به مثل تو ولد مادر ایام عقیم - آتشی از سوز عشق در دل داوود بود
تا به فلک می رسد بانگ مزامیر او - می برزند ز مشرق شمع فلک زبانه
ای ساقی صبوحی درده می شبانه - تا نقش می بندد فلک کس را نبودست این نمک
ماهی ندانم یا ملک فرزند آدم یا پری - به فلک می رود آه سحر از سینه ما
تو همی برنکنی دیده ز خواب سحری - گر توان بود که دور فلک از سر گیرند
تو دگر نادره دور زمانش باشی - مگر شمس فلک باشد بدین فرخنده دیداری
مگر نفس ملک باشد بدین پاکیزه اخلاقی - سر نیارستی کشید از دست افغانم فلک
گر به خدمت دست سعدی در رکابت دیدمی - چاکر شده شه اخترانت
شیر فلک شده سگ کوی - خیام نیشابوری
- «فلک» در رباعیات خیام نیشابوری
- ای چرخ فلک خرابی از کینه تست
بیدادگری شیوه دیرینه تست - پیش از من و تو لیل و نهاری بوده است
گردنده فلک نیز بکاری بوده است - چون چرخ بکام یک خردمند نگشت
خواهی تو فلک هفت شمر خواهی هشت - بر چرخ فلک هیچ کسی چیر نشد
وز خوردن آدمی زمین سیر نشد - بر هر دو مکن تکیه که دوران فلک
در پرده هزار گونه بازی دارد - این چرخ فلک که ما در او حیرانیم
فانوس خیال از او مثالی دانیم - از نو فلکی دگر چنان ساختمی
کازاده بکام دل رسیدی آسان - گر بر فلکم دست بدی چون یزدان
برداشتمی من این فلک را ز میان - میخور که فلک بهر هلاک من و تو
قصدی دارد بجان پاک من و تو - در گوش دلم گفت فلک پنهانی
حکمی که قضا بود ز من میدانی - گر کار فلک به عدل سنجیده بدی
احوال فلک جمله پسندیده بدی - مولوی
- «فلک» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- ای چرخ فلک به مکر و بدسازیها
از نطع دلم ببردهای بازیها - روزی بینی مرا تو بر خوان فلک
سازم چون ماه کاسه پردازیها - نور فلکست این تن خاکی ما
رشک ملک آمدست چالاکی ما - آنی که فلک با تو درآید به طرب
گر آدمیی شیفته گردد چه عجب - ای آب حیات قطره از آب رخت
وی ماه فلک یک اثر از تاب رخت - این چرخ و فلکها که حد بینش ماست
در دست تصرف خدا کم ز عصاست - تا این فلک آینهگون بر کار است
اندریم عشق موج خون در کار است - من بر فلکم در آب و گل عکس منست
از آب کسی ستاره کی دزدیده است - آن لحظه که از پیرهنت بوی رسد
من خود چه کسم چرخ و فلک جامه درد - بانگ مستی ز آسمان میآید
مستی ز فلک نعرهزنان میآید - در مغز فلک چو عشق تو جا گیرد
تا عرش همه فتنه و غوغا گیرد - تخم غم را کجا پذیرد چو زمین
آن کز هوسش فلک معلق باشد - معشوقه کسی باید کاندر لب گور
از باغ فلک هزار در بگشاید - خورشید و مه و فلک از آن میگردد
تا هرچه نهان بود عیان میگردد - گردد فلک تند مرا رام آخر
وز کرده پشیمان شود ایام آخر - گفتی که در این دور فلک بادی هست
تا باد رسیدن ای صنم باده بیار - اندر دل من ستارهای شد پیدا
گم گشت در آن ستاره هر هفت فلک - این لرزهی دلها همه از معشوقیست
کز عشق ویست نه فلک چون مادنگ - از ثور فلک شیر وفا میدوشم
هرچند که از پنجهی او بخروشم - در صحن زمین به زیر نه طاق فلک
بر هرچه نظر کنم ترا میبینم - در هر فلکی مردمکی میبینم
هر مردمکش را فلکی میبینم - بازی بازی طنابها بگسستیم
تا خیمهی صبر از فلک برکندیم - مائیم که دل ز جسم و جوهر کندیم
مهر از فلک و جهان اغبر کندیم - بگذر تو ز خورشیدی که آن بر فلک است
خورشید نگر که در زمین میبینم - خورشید و فلک غلام سیارهی من
نظارهگر دو کون نظارهی من - ای چرخ فلک پایهی پیروزهی تو
زنبیل جهان گدای دریوزهی تو - صد سال فلک خدمت خاک تو کند
نگزارده باشد حق یکروزهی تو - گر عاقل و عالمی به عشق ابله شو
ور ماه فلک توئی چو خاک ره شو - بر خوان فلک گردد پی دریوزه
تا پنبهی جان باز رهد از غوزه - اندر ره حق چو چست و چالاک شوی
نور فلکی باز بر افلاک شوی - ای ماه برآمدی و تابان گشتی
گرد فلک خویش خرامان گشتی - ای آنکه تو بر فلک وطن داشتهای
خود را ز جهان پاک پنداشتهای - خاکی بودم به زیر پاهای خسان
همچون فلکم مها تو افراشتهای - در خاک اگر رفت تن بیجانی
جان بر فلک افرازد و شاذروانی - خالی و سبک بر آسمان تاختمی
سر بر فلک نهم برافراختمی - مردی که فلک رخنه کند از دردی
مردی که خداش کاشکی ناوردی - فردوسی
- «فلک» در شاهنامه فردوسی
- فلکها یک اندر دگر بسته شد
بجنبید چون کار پیوسته شد - ز چرخ فلک بر سرت باد سرد
نیارد گذشتن به روز نبرد - رسیده بهر جای برهان تو
نگردد فلک جز به فرمان تو - یکی جفت پر مایه انگشتری
فروزنده چون بر فلک مشتری - شنیدم که کاووس شد بر فلک
همی رفت تا بر رسد بر ملک - تو دانی که سالار توران سپاه
ز اوج فلک برفرازد کلاه - زمین بندهی تاج و تخت تو باد
فلک مایهی فر و بخت تو باد - ز نیکی دهش آفرین بر تو باد
فلک را گذر بر نگین تو باد - گواهی دهد بر زمین خاک و آب
همان بر فلک چشمه آفتاب - همی تا بگردد فلک چرخوار
بود اندرو مشتری را گذار - چو دید او پسر را به بر درگرفت
ز جور فلک دست بر سر گرفت - فلک روشن از تاج گشتاسپ باد
زمین گلشن شاه لهراسپ باد - فرامش کنم مهر نان و نمک
به من بر دگرگونه گردد فلک - برآید چنین کار بر دست ما
به چرخ فلکبر بود شست ما - ازان لشکر روم چندان بکشت
که گفتی فلک تیغ دارد به مشت - که گفتی ستاره نتابد همی
فلک راه رفتن نیابد همی - برآمد چنان از دو لشکر خروش
که چرخ فلک را بدرید گوش - بدانگه که بگذشت نیمی ز روز
فلک را بپیمود گیتی فروز - چنو نیست فرزند یک شاه را
نماند مگر بر فلک ماه را - چنان دان که شاهی بدان پادشاست
که دور فلک را ببخشید راست - چنین است و این را بیاندازه دان
گزاف فلک هر زمان تازه دان - ز غسانیان طایر شیردل
که دادی فلک را به شمشیر دل - یکی خانهی گوهر آمد پدید
که چرخ فلک داشت آن را کلید - نمانی مگر بر فلک ماه را
به شادی همان خسرو گاه را - به بالای تو بر زمین شاه نیست
به دیدار تو بر فلک ماه نیست - مبیناد چشم بد این شاه را
نماند بجز بر فلک ماه را - سر مهتران جهان زیر اوست
فلک زیر پیکان و شمشیر اوست - بهار آمد و شد جهان چون بهشت
به خاک سیه بر فلک لاله کشت - ز یزدان ترا باد چندان درود
که آن را نداند فلک تار و پود - زمین بنده تاج وتخت تو باد
فلک روشن از روی و بخت تو باد - شدست از نوازش چنان پرمنش
که هزمان ببوسد فلک دامنش - که روی فلک بخت خندان تست
جهان روشن از تخت و میدان تست - چو بگذشت خاقان برود برک
توگفتی همی تیغ بارد فلک - که با فر او تخت را شاه نیست
بدیدار او در فلک ماه نیست - فلک را گزارنده او کند
جهان راهمه بندهی او کند - نباشد جزاندیشهی دوستان
فلک یارومهر ردان بوستان - چو خسرو بران گونه پیکار دید
فلک تار دید و زمین قار دید - به دیدار او بر فلک ماه نیست
به بالای او بر زمین شاه نیست - همان گاو گردون هزار از نمک
بیارند تا بر چه گردد فلک - بدانگه که بیدار بد بخت اوی
بگردون کشیدی فلک تخت اوی - چو سال اندر آمد به هفتاد ویک
همی زیر بیت اندر آرم فلک