زن، زندگی، آزادی
«ایران» در غزلستان
- مولوی
- «ایران» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- فردوسی
- «ایران» در شاهنامه فردوسی
- به ایران و توران ورا بنده‌اند
به رای و به فرمان او زنده‌اند - به ایران همه خوبی از داد اوست
کجا هست مردم همه یاد اوست - چو گرمابه و کاخهای بلند
چو ایران که باشد پناه از گزند - یکایک ز ایران برآمد سپاه
سوی تازیان برگفتند راه - سواران ایران همه شاهجوی
نهادند یکسر به ضحاک روی - به شاهی برو آفرین خواندند
ورا شاه ایران زمین خواندند - کی اژدهافش بیامد چو باد
به ایران زمین تاج بر سر نهاد - از ایران و از تازیان لشکری
گزین کرد گرد از همه کشوری - از آن پس برآمد ز ایران خروش
پدید آمد از هر سویی جنگ و جوش - فرانک بدو گفت کای پاک دین
منم سوگواری ز ایران زمین - تو بشناس کز مرز ایران زمین
یکی مرد بد نام او آبتین - چنان بد که ضحاک جادوپرست
از ایران به جان تو یازید دست - ابر کتف ضحاک جادو دو مار
برست و برآورد از ایران دمار - منم پور آن نیکبخت آبتین
که بگرفت ضحاک ز ایران زمین - کمر بسته‌ام لاجرم جنگجوی
از ایران به کین اندر آورده روی - یکایک ز ایران سراندر کشید
پژوهید و هرگونه گفت و شنید - از ایران یکی کهترم چون شمن
پیام آوریده به شاه یمن - از ایشان چو نوبت به ایرج رسید
مر او را پدر شاه ایران گزید - هم ایران و هم دشت نیزه‌وران
هم آن تخت شاهی و تاج سران - سپارد ترا مرز ترکان و چین
که از تو سپهدار ایران زمین - فراز آورم لشگر گرزدار
از ایران و ایرج برآرم دمار - چو ایران و دشت یلان و یمن
به ایرج دهد روم و خاور به من - از ایران دلم خود به دو نیم بود
به اندیشه اندیشگان برفزود - من ایران نخواهم نه خاور نه چین
نه شاهی نه گسترده روی زمین - مرا تخت ایران اگر بود زیر
کنون گشتم از تاج و از تخت سیر - ترا باید ایران و تخت کیان
مرا بر در ترک بسته میان - نه تاج کیان مانم اکنون نه گاه
نه نام بزرگی نه ایران سپاه - ابا پیل گردونکش و رنگ و بوی
ز خاور به ایران نهادند روی - ز خاور دو لشکر به ایران کشید
بخفتان و خود اندرون ناپدید - سپه چون به نزدیک ایران کشید
همانگه خبر با فریدون رسید - که چون برد خواهد سر شاه چین
بریده بر شاه ایران زمین - پدر بر پدر شاه ایران تویی
گزین سواران و شیران تویی - ازین ننگ بگذارم ایران زمین
نخواهم برین بوم و بر آفرین - نه قیصر بخواهم نه فغفور چین
نه از تاجداران ایران زمین - ز دستان و ایران و از شهریار
همی کرد باید سخن خواستار - سپهبد سوی شهر ایران کشید
سپه را به نزد دلیران کشید - من اینک به شبگیر ازین رزمگاه
سوی شهر ایران گذارم سپاه - چو ایران ز چنگال شیر و پلنگ
برون آوریدم به رای و به جنگ - کند شهر ایران پر آشوب و رنج
بدو بازگردد مگر تاج و گنج - که از تازی اسپان تکاورترند
ز گردان ایران دلاورترند - مگر شاه ایران ازین خشم و کین
برآساید و رام گردد زمین - کمر بسته‌ی شهریاران بود
به ایران پناه سواران بود - ازان پس بیاید ز ترکان سپاه
نهند از بر تخت ایران کلاه - چو نزدیک ایران رسید آن سپاه
پذیره شدندش بزرگان به راه - جهان گردد آباد با داد او
برویست ایران و بنیاد او - بفرمود تا برکشد تیغ جنگ
به ایران شود با سپاه پشنگ - منوچهر از ایران اگر کم شدست
سپهدار چون سام نیرم شدست - مگر دست یابید بر دشت کین
برین دو سرافراز ایران زمین - چو بشنید سالار ترکان پشنگ
چنان خواست کاید به ایران به جنگ - که شایسته‌ی جنگ شیران منم
هم‌آورد سالار ایران منم - که افراسیاب اندر ایران زمین
دو سالار کرد از بزرگان گزین - مرا بیم ازو بد به ایران زمین
چو او شد ز ایران بجوییم کین - از ایران سپه بیشتر خسته شد
وزان روی پیکار پیوسته شد - کجا گفته بودش که از ترک و چین
سپاهی بیاید به ایران زمین - که توران شه آن ناجوانمرد مرد
نگه کن که با شاه ایران چه کرد - چو پوشیده رویان ایران سپاه
اسیران شوند از بد کینه‌خواه - شد آن یادگار منوچهر شاه
تهی ماند ایران ز تخت و کلاه - بکندند موی و شخودند روی
از ایران برآمد یکی های‌وهوی - نگهبان ایران و شاه جهان
سر تاجداران و پشت مهان - یلانند با چنگهای دراز
ندارند از ایران چنین دست باز - بزرگان ایران ز گفتار اوی
بروی زمین برنهادند روی - کز ایران چو دستان آزادمرد
بیایند و جویند با وی نبرد - بیامد به نزدیک ایران سپاه
به سر بر نهاده کیانی کلاه - یکایک به ایران رسید آگهی
که آمد خریدار تخت مهی - همه شهر ایران ز گفتار اوی
ببودند شادان دل و تازه روی - چنین داد پاسخ که گر رستمی
برو راست کن روی ایران زمی - مر این را بر و بوم ایران بهاست
بدین بر تو خواهی جهان کرد راست - ز ایران بیامد دمادم سپاه
ز راه بیابان سوی رزمگاه - که از سوی ایران دو باز سپید
یکی تاج رخشان به کردار شید - وزان روی رستم دلیر و گزین
بپیمود زی شاه ایران زمین - کنون خیز تا سوی ایران شویم
به یاری به نزد دلیران شویم - سر تخت ایران ابی شهریار
مرا باده خوردن نیاید به کار - شهنشاه ایران چو زان گونه دید
برابر همی خواست صف برکشید - سر تخت ایران بیاراستند
بزرگان به شاهی ورا خواستند - چو شب تیره شد پهلو پیش‌بین
برآراست باشاه ایران زمین - سر تخت ایران به کام تو باد
تن ژنده پیلان به دام تو باد - تهمتن همانگه زبان برگشاد
پیام سپهدار ایران بداد - ترا جنگ ایران چو بازی نمود
ز بازی سپه را درازی فزود - همان بخش ایرج ز ایران زمین
بداد آفریدون و کرد آفرین - کس از ما نبینند جیحون بخواب
وز ایران نیایند ازین روی آب - چو نامه به مهر اندر آورد شاه
فرستاد نزدیک ایران سپاه - یکی مرد با هوش را برگزید
فرسته به ایران چنان چون سزید - یکی چاره باید کنون اندرین
که این بد بگردد ز ایران زمین - نه از من پسندد جهان‌آفرین
نه شاه و نه گردان ایران زمین - که دستان به نزدیک ایران رسید
درفش همایونش آمد پدید - ز بهر بزرگان ایران زمین
برآرامش این رنج کردی گزین - ابا پهلوانان ایران به هم
همی رای زد شاه بر بیش و کم - ز ما و ز ایران برآمد هلاگ
نماند برین بوم و بر آب و خاک - پس از کردگار جهان‌آفرین
به تو دارد امید ایران زمین - تو با رستم ایدر جهاندار باش
نگهبان ایران و بیدار باش - به میلاد بسپرد ایران زمین
کلید در گنج و تاج و نگین - بگویش که آمد به مازندران
بغارت از ایران سپاهی گران - همه پهلوانان ایران و شاه
نه خورشید بینند روشن نه ماه - از ایران برآرم یکی تیره خاک
بلندی ندانند باز از مغاک - بکوشید تا پاسخ نامه یافت
عنان سوی سالار ایران شتافت - بگویش که سالار ایران تویی
اگرچه دل و چنگ شیران تویی - سوی گاه ایران بگردان عنان
وگرنه زمانت سرآرد سنان - ز مازندران هرچ دید و شنید
همه کرد بر شاه ایران پدید - شد از جادویی تنش یک لخت کوه
از ایران بروبر نظاره گروه - بیامد به ایران سپه برگذشت
بتوفید از آواز او کوه و دشت - بدو گفت کاووس کاین کار تست
از ایران نخواهد کس این جنگ جست - چو کاووس در شهر ایران رسید
ز گرد سپه شد هوا ناپدید - همه شهر ایران بیاراستند
می و رود و رامشگران خواستند - جهان سر به سر نو شد از شاه نو
ز ایران برآمد یکی ماه نو - به طوس آن زمان داد اسپهبدی
بدو گفت از ایران بگردان بدی - از ایران بشد تا به توران و چین
گذر کرد ازان پس به مکران زمین - برآمد ز ایران سپه بوق و کوس
برون رفت گرگین و فرهاد و طوس - به من زین سپس جان نماند همی
وگر شاه ایران ستاند همی - همه در گرفتند ز ایران پناه
به ایرانیان گشت گیتی سیاه - دریغ‌ست ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود - چو یابم ز کاووس شاه آگهی
کنم شهر ایران ز ترکان تهی - چو بسته شد آن شاه دیهیم‌جوی
سپاهش به ایران نهادند روی - از ایران برآمد ز هر سو خروش
شد آرام گیتی پر از جنگ‌وجوش - سپاه اندر ایران پراگنده شد
زن و مرد و کودک همه بنده شد - که بر شاه ایران کمین ساختی
بپیوستن اندر بد انداختی - سپهبد جزین خواسته هرچ دید
بگنج سپهدار ایران کشید - چو نامه بر شاه ایران رسید
بران گونه گفتار بایسته دید - که ایران بپرداز و بیشی مجوی
سر ما شد از تو پر از گفت‌وگوی - ندانی که ایران نشست منست
جهان سر به سر زیر دست منست - ترا گر سزا بودی ایران بدان
نیازت نبودی به مازندران - که پور فریدون نیای منست
همه شهر ایران سرای منست - بزرگان ایران بدان بزمگاه
شدند انجمن نامور یک سپاه - چنو کینه خواهی بیاید مرا
از ایران سپاهی نباید مرا - چو پیروزگر باشی ایران تراست
تن پیل و چنگال شیران تراست - همیشه از ایران بدی یاد اوی
کجا شد چنان آتش و باد اوی - از ایران به توران شوم جنگجوی
ابا شاه روی اندر آرم بروی - سه یاقوت رخشان به سه مهره زر
از ایران فرستاده بودش پدر - برانگیزم از گاه کاووس را
از ایران ببرم پی طوس را - که گر تخت ایران به چنگ آوری
زمانه برآساید از داوری - ازین مرز تا آن بسی راه نیست
سمنگان و ایران و توران یکی‌ست - شگفت آمدش گفت از ایران سپاه
چنین دختر آید به آوردگاه - بخندید و او را به افسوس گفت
که ترکان ز ایران نیابند جفت - سوی شهر ایران نهادند روی
سپردند آن باره‌ی دژ بدوی - نشستند با شاه ایران به هم
بزرگان لشکر همه بیش و کم - چه سازیم و درمان این کار چیست
از ایران هم آورد این مرد کیست - ز اسپ اندرآمد گو نامدار
از ایران بپرسید وز شهریار - ازان پس گراییم نزدیک شاه
به گردان ایران نماییم راه - شود شاه ایران به ما خشمگین
ز ناپاک رایی درآید بکین - دل و پشت گردان ایران تویی
به چنگال و نیروی شیران تویی - تویی از همه بد به ایران پناه
ز تو برفرازند گردان کلاه - ز سهراب یل رفت یکسر سخن
چنین پشت بر شاه ایران مکن - به ایران ار ایدون که سهراب گرد
بیاید نماند بزرگ و نه خرد - به ایران نبینید ازین پس مرا
شما را زمین پر کرگس مرا - به کاووس کی گفت رستم چه کرد
کز ایران برآوردی امروز گرد - چو برگشت رستم بر شهریار
از ایران سپه گیو بد پاسدار - بدانست رستم کز ایران سپاه
به شب گیو باشد طلایه به راه - به توران و ایران نماند به کس
تو گویی که سام سوارست و بس - نباشد به ایران تن من مباد
چنین دارم از موبد پاک یاد - هجیرش چنین داد پاسخ که شاه
سخن هرچه پرسد ز ایران سپاه - به قلب سپاه اندرون جای کیست
ز گردان ایران ورا نام چیست - بدو گفت کان شاه ایران بود
بدرگاه او پیل و شیران بود - نه مردست از ایران به بالای اوی
نه بینم همی اسپ همتای اوی - از ایران نیاید کسی کینه خواه
بگیرد سر تخت کاووس شاه - از ایران هر آنچت بپرسم بگوی
متاب از ره راستی هیچ روی - کس از نامداران ایران سپاه
نیارست کردن بدو در نگاه - کز ایران نمانم یکی نیزه‌دار
کنم زنده کاووس کی را به دار - همی گفت و می بود جوشان بسی
از ایران ندادند پاسخ کسی - ندارم سواری ورا هم نبرد
از ایران نیارد کس این کار کرد - از ایران نخواهی دگر یار کس
چو من با تو باشم بورد بس - بزد خویشتن را به ایران سپاه
ز گرزش بسی نامور شد تباه - بدو گفت کای ترک خونخواره مرد
از ایران سپه جنگ با تو که کرد - بتازید تا کار سهراب چیست
که بر شهر ایران بباید گریست - اگر کشته شد رستم جنگجوی
از ایران که یارد شدن پیش اوی - که ایشان ز بهر مرا جنگجوی
سوی مرز ایران نهادند روی - گر ایشان به من چند بد کرده‌اند
و گر دود از ایران برآورده‌اند - وزان جایگه شاه لشکر براند
به ایران خرامید و رستم بماند - که این را بر شاه ایران برید
بدان کاو دهد هر دو فرمان برید - نگشتند هر دو ز گفتار اوی
بر شاه ایران نهادند روی - بزرگان ایران همه با نثار
برفتند شادان بر شهریار - دگر روز شبگیر سودابه رفت
بر شاه ایران خرامید تفت - سپهدار ایران به فرزانه گفت
که چون برکشد تیغ هور از نهفت - به زیر پی تازی اسپان درم
به ایران نبودند یک تن دژم - که از پیش با شاه ایران چه کرد
ز گردان ایران برآورد گرد - برین باش و با شاه ایران بگوی
نگه کن که پاسخ چه یابی ازوی - هیونان به هیزم کشیدن شدند
همه شهر ایران به دیدن شدند - که آمد ز ایران سپاهی گران
سپهبد سیاووش و با او سران - سوی شهر ایران نهادست روی
وزو گشت کشور پر از گفت و گوی - چو تنگ اندر آمد ز ایران سپاه
نشایست کردن به پاسخ نگاه - سپه سازد و رزم ایران کند
بسی زین بر و بوم ویران کند - چو ز ایران سپاه اندر آمد به تنگ
به دروازه‌ی بلخ برخاست جنگ - ز گفتار و کردار و از آفرین
که خوانند بر تو به ایران زمین - چو نامه بر شاه ایران رسید
سر تاج و تختش به کیوان رسید - از ایران هرآنکس که گوزاده بود
دلیر و خردمند و آزاده بود - فرستاده نزد سیاوش رسید
چو آن نامه‌ی شاه ایران بدید - که آمد سپاهی و شاهی جوان
از ایران گو پیلتن پهلوان - سپاهی ز ایران چو باد دمان
چه نیزه به دست و چه تیر و کمان - دو بهر از جهان زیر پای منست
به ایران و توران سرای منست - بپرسش فراوان و او را بگوی
که ما سوی ایران نکردیم روی - ز توران به ایران جدایی نبود
که باکین و جنگ آشنایی نبود - برانگیخت از شهر ایران ترا
که بر مهر دید از دلیران ترا - تو شاهی و با شاه ایران بگوی
مگر نرم گردد سر جنگجوی - و دیگر ز ایران زمین هرچ هست
که آن شهرها را تو داری به دست - بر شاه ایران فرستادشان
بسی خلعت و نیکوی دادشان - از ایران زمین بسپرد تیره خاک
بشوید دل از کینه و جنگ پاک - وزان روی چون رستم شیرمرد
بیامد بر شاه ایران چو گرد - چه جستی جز از تخت و تاج و نگین
تن آسانی و گنج ایران زمین - شنیدی که دشمن به ایران چه کرد
چو پیروز شد روزگار نبرد - که ز ایدر به ایران شوی با سپاه
ببندم به دلسوزگی با تو راه - ترا باشد ایران و گنج و سپاه
ز کشور به کشور رساند کلاه - سیاوش به ایوان خرامید شاد
به مستی ز ایران نیامدش یاد - ندانم به توران گراید به مهر
وگر سوی ایران کند پاک چهر - یکی زن نگه کن سزاوار خویش
از ایران منه درد و تیمار پیش - گر ایدونک فرمان دهد شهریار
بیارم به میدان ز ایران سوار - پس از مرگ کاووس ایران تراست
همان تاج و تخت دلیران تراست - به توران و ایران کس این را به چنگ
نیارد گرفتن به هنگام جنگ - اگر من به ایران نخواهم رسید
نخواهم همی روی کاووس دید - سپاهی ز هرگونه با او برفت
از ایران و توران بنخچیر تفت - ز ایران دلش یاد کرد و بسوخت
به کردار آتش رخش برفروخت - به ایران اگر دوستان داشتی
به یزدان سپردی و بگذاشتی - به آواز گفتند یک با دگر
که ما را بد آمد ز ایران به سر - بدو گفت پیران که مندیش زین
چو اندر گذشتی ز ایران زمین - نشست و نشانت کنون ایدرست
سر تخت ایران به دست اندرست - به ایران و توران توی شهریار
ز شاهان یکی پرهنر یادگار - به خون نیز پیوستگی ساختم
دل از کین ایران بپرداختم - از ایدر گر او سوی ایران شود
بر و بوم ما پاک ویران شود - نشست از بر باره‌ی گام زن
سواران ایران شدند انجمن - وزان جایگه تا به افراسیاب
شدست آتش ایران و توران چو آب - بدو گفت گرسیوز ای شهریار
به ایران و توران ترا نیست یار - به ایران پدر را بینداختی
به توران همی شارستان ساختی - چنین گفت گرسیوز کینه جوی
که مارا ز ایران بد آمد بروی - صد و بیست فرسنگ ز ایدر به چین
همان سیصد و سی به ایران زمین - یکی مرد را شاه ز ایران بخواند
که از ننگ ما را به خوی در نشاند - از ایران سپه بود مردی هزار
همه نامدار از در کارزار - و گر سوی ایران براند سپاه
که یارد شدن پیش او کینه‌خواه - زدی دام و دشمن گرفتی بدوی
ز ایران برآید یکی های و هوی - پدر خود دلی دارد از تو به درد
از ایران نیاری سخن یاد کرد - گر ایدونک خونش بریزم به کین
یکی گرد خیزد ز ایران زمین - وز ایران بیاید یکی چاره‌گر
به فرمان دادار بسته کمر - سیاوش که بگذاشت ایران زمین
همی از جهان بر تو کرد آفرین - ز ایران یکی لشکر آرد به کین
پرآشوب گردد سراسر زمین - خود و سرکشان سوی ایران کشید
رخ از خون دیده شده ناپدید - ز ایران بدو نامه پیوسته شد
به مادر همی مهر او بسته شد - بسا تاجداران ایران زمین
که با لشکر آیند پردرد و کین - به ایران رسد زین بدی آگهی
که شد خشک پالیز سرو سهی - که آمد به کین رستم پیلتن
بزرگان ایران شدند انجمن - که از شهر ایران برآمد خروش
همی خاک تیره برآمد به جوش - از ایران سپه برشد آوای کوس
ز گرد سپه شد هوا آبنوس - چو نزدیکی شهر ایران رسید
همه جامه‌ی پهلوی بردرید - سواران ایران به کردار دیو
دمان از پسش برکشیده غریو - همه شهر ایران به ماتم شدند
پر از درد نزدیک رستم شدند - ببستند گردان ایران میان
به پیش اندرون اختر کاویان - ز ایران و از بیشه‌ی نارون
ده و دو هزار از یلان انجمن - نبرده چنو در جهان سر به سر
به ایران و توران نبندد کمر - از ایران فراوان سپه را بکشت
غمی شد دل طوس و بنمود پشت - همه رزمگه شد چو دریای خون
درفش سپهدار ایران نگون - همه شهر ایران جگر خسته‌اند
به کین سیاوش کمر بسته‌اند - از ایران و توران دو بهر آن تست
همان گوهر و گنج و شهر آن تست - ستودش فراوان و کرد آفرین
که چون تو کسی نیست ز ایران زمین - گر افراسیاب از رهی بی‌درنگ
یکی لشکر آرد به ایران به جنگ - ز گنج سلیح و ز تاج و ز تخت
به ایران کشیدند و بربست رخت - به ایران سپه رزم و کین آوریم
به نیزه خور اندر زمین آوریم - کنون بوم و بر جمله ویران شود
به کام دلیران ایران شود - هم آنگه برندش به ایران سپاه
یکی ناسزا برنهندش کلاه - ز گردان ایران و گردنکشان
نیابد جز از گیو ازو کس نشان - چنان دید گودرز یک شب به خواب
که ابری برآمد ز ایران پرآب - چو آید به ایران پی فرخش
ز چرخ آنچ پرسد دهد پاسخش - گذشته ز رستم به ایران سوار
ندانم که با من کند کارزار - ز ایران پراکنده شد رنگ و بوی
سراسر به ویرانی آورد روی - سران سوی ایران نهادند گرم
نهانی چنان چون بود نرم نرم - مرا کرد خواهد همی خواستار
به ایران برد تا کند شهریار - بشد شهر یکسر پر از گفت و گوی
که خسرو به ایران نهادست روی - بدانگه که گردد جهاندار نیو
ز ایران بیاید سرافراز گیو - که آمد ز ایران سرافراز گیو
به نزدیک بیدار دل شاه نیو - مر او را سوی تخت ایران برد
بر نامداران و شیران برد - سوی شهر ایران نهادند روی
فرنگیس و شاه و گو جنگجوی - از ایران بپرسید و ز تخت و گاه
ز گودرز وز رستم نیک‌خواه - که گر گیو و خسرو به ایران شوند
زنان اندر ایران چه شیران شوند - تو توران نگهدار و تخت بلند
ز ایران کنون نیست بیم گزند - بپرسید کاین پهلوان با سپاه
کی آمد ز ایران بدین رزمگاه - چو کیخسرو ایران بجوید همی
فرنگیس باری چه پوید همی - چه اندیشی ار شاه ایران توی
سرنامداران و شیران توی - تو با این سواران به ایران شوی
همی در دم گاوشیدان شوی - ببستند گردان ایران میان
به پیش سپاه اختر کاویان - بسی کشته آید ز هر دو سپاه
ز ایران نه برخیزد این کینه‌گاه - بزرگان ایران همه پیش اوی
یکایک نهادند بر خاک روی - به توران و ایران چنو نیو کیست
چنین خام گفتارت از بهر چیست - ببستند گردان ایران کمر
بجز طوس نوذر که پیچید سر - بزرگان و گردان ایران زمین
همه شاه را خواندند آفرین - به ایران پس از رستم پیلتن
سرافرازتر کس منم ز انجمن - چو آگاهی آمد به ایران ز شاه
ازان ایزدی فر و آن دستگاه - فریبرز پیش آمدش با گروه
از ایران سپاهی بکردار کوه - که خسرو ز توران به ایران رسید
نشست از بر تخت کو را سزید - به ایران زن و مرد ازو با خروش
ز بس کشتن و غارت و جنگ و جوش - سوی شهر ایران گرفتند راه
زواره فرامرز و پیل و سپاه - بزرگان ایران از انجمن
نشسته به پیشش همه تن به تن - همه بوم ایران سراسر بگشت
به آباد و ویرانی اندر گذشت - چنان خواست کان ره کسی نسپرد
از ایران به توران کسی نگذرد - بگفت آنکه او با سیاوش چه کرد
از ایران سراسر برآورد گرد - دلیری از ایران بباید شدن
همه کاسه رود آتش اندر زدن - بسی شهر بینی ز ایران خراب
تبه گشته از رنج افراسیاب - همی باژ و ساوش بتوران برند
سوی شاه ایران همی ننگرند - بپیمودم این بوم ایران بر اسپ
ازین مرز تا خان آذرگشسپ - گزیدند تیغ یکی برز کوه
که دیدار بد یکسر ایران گروه - نداند کسی را ز ایران بنام
ازان سو به نباید کشیدن لگام - چو بینی به من نام ایشان بگوی
کسی را که دانی از ایران بروی - از ایران سپاه آمد و پیل و کوس
بپیش سپه در سرافراز طوس - بدان آمدستم بدین تیغ‌کوه
که از نامداران ایران گروه - چنین گفت ازان پس بمادر فرود
کز ایران سخن با که باید سرود - کز ایران که و مه شناسد همه
بگوید نشان شبان و رمه - یکی دیده‌بان آمد از دیده‌گاه
سخن گفت با او ز ایران سپاه - برآمد ز ایران سپه بوق و کوس
که پیروز بادا سرافراز طوس - از ایران همه دشت تورانیان
سر و دست و پایست و پشت و میان - بجان و سر شاه ایران سپاه
که بی‌جوشن و گرز و رومی کلاه - که ایران سپه را ببیند که چیست
سرافراز چندست و با طوس کیست - مرا شاه ایران چنین داد پند
که پیران نباید که یابد گزند - بر شاه ایران شوی با سپاه
مکافات یابی به نیکی ز شاه - بزرگان ایران بماتم شدند
دلیران بدرگاه رستم شدند - وگر طوس گردد بدستم تباه
یکی ره نیابند ز ایران سپاه - دو رویه سپاه اندر آمد چو کوه
سواران ترکان و ایران گروه - سپهبد بیامد بنزدیک شاه
ابا او بزرگان ایران سپاه - چو گفتار پور زره شد ببن
سپهدار ایران شنید این سخن - چنین ننگ بر شاه ایران نبود
زمین پر ز خون دلیران نبود - گر او شیر جنگیست بیجان کنم
بدانگه که سر سوی ایران کنم - بدین زور و این برز و بالای تو
سر تخت ایران سزد جای تو - همه نامداران ایران زمین
گرفتند بر پهلوان آفرین - نباشی جز از پهلوانی بزرگ
وگر نامداری ز ایران سترگ - جز از تو کسی را ز ایران سپاه
ندیدم که دارد دل رزمگاه - بیامد بنزدیک ایران سپاه
خروشید کای مهتر رزم خواه - ز مردان و اسپان آراسته
کز ایران بیاورد با خواسته - نگه کن که این بوم ویران شود
بکام دلیران ایران شود - سر کین ز گرسیوز آمد نخست
که درد دل و رنج ایران بجست - همه شهر ایران کنم رود آب
بکام دل خسرو افراسیاب - بدین شاددل شاه ایران بود
غم و درد بهر دلیران بود - که خوکرده‌ی جنگ توران منم
یکی نامداری از ایران منم - چو با راه رستم هم آواز گشت
سپهدار ایران ازو بازگشت - بگردان ایران نماید هنر
ز پیلان جنگی جدا کرده سر - منم بیژن گیو ز ایران بجنگ
بزخم گراز آمدم بی‌درنگ - بپیوست با شاه ایران سپهر
بر آزادگان بر بگسترد مهر - بیامد بر شاه ترکان بگفت
که دختت ز ایران گزیدست جفت - ز شهری بداد آمدستیم دور
که ایران ازین سوی زان سوی تور - زمانه چرا بندد این بند من
غم شهر ایران و فرزند من - سوی شهر ایران یکی بیشه بود
که ما را بدان بیشه اندیشه بود - چراگاه ما بود و فریاد ما
ایا شاه ایران بده داد ما - بزرگان ایران زمان یافتند
بریشان بگفتار بشتافتند - که رو با بزرگان ایران بهم
چو گرگین و چون زنگه و گستهم - بیاریم بر گرد ایران سپاه
بسازیم هر سو یکی رزمگاه - سپیده برآمد ز کوه سیاه
سپهدار ایران به پیش سپاه - پر از درد ایران پر از داغ شاه
که با سوک ایرج نتابید ماه - بدو گفت تا شهر ایران برو
ممان رخت و مه تخت سالار نو - بزرگان ایران و فرزند من
بخوانند بر تو همه پند من - همی زهر ساید بنوک سنان
که تابد مگر سوی ایران عنان - که پیران بدان شهر بد با سپاه
که دیهیم ایران همی جست و گاه - نشستند با شاه ایران براز
بزرگان فرزانه و رزم ساز - ز هنگام رزم منوچهر باز
نبد دست ایران بتوران دراز - فرستاده چون سوی پیران رسید
سپدار ایران سپه را بدید - خروشی برآمد ز درگاه شاه
که ای پهلوانان ایران سپاه - شبیخون کند تا در خان من
از ایران بیازند بر جان من - خداوند هند و خداوند چین
خداوند ایران و توران زمین - همی هر کسی یاد کرد آنچ دید
وزان بد کز ایران بدیشان رسید - همم رنج و مهرست و هم درد و کین
از ایران وز شاه ایران زمین - بدان تا شب تیره بی ساختن
ز ایران نیاید یکی تاختن - ستاره‌شناسان ایران گروه
هرانکس که دانیم دانش پژوه - اگر تاج ایران سپارد به من
پرستش کنم چون بتان را شمن - از ایران سوی روم بنهاد روی
به دل گاه جوی و روان راه جوی - به اسقف چنین گفت کای دستگیر
ز ایران یکی نامجویم دبیر - چنان دید کاندر فلان روزگار
از ایران بیاید یکی نامدار - بیارای تا ما به ایران شویم
از ایدر به جای دلیران شویم - بزرگان ایران همه پیش تخت
نشستند شادان دل و نیکبخت - به ایران فرستم فرستاده‌یی
جهاندیده و پاک و آزاده‌یی - بگویش که گر باژ ایران دهی
به فرمان گرایی و گردن نهی - به ایران بماند بتو تاج و تخت
جهاندار باشی و پیروزبخت - همه بومتان پاک ویران کنم
ز ایران به شمشیر بیران کنم - چو گشتاسپ بشنید پاسخ نداد
تو گفتی ز ایران نیامدش یاد - ازین پس نشستم برومست و بس
به ایران نمانیم بسیار کس - نه ایران خزر گشت و الیاس من
که سر برکشیدی از آن انجمن - کز ایران همه کام تو راست گشت
سخنها ز اندازه اندر گذشت - سپه سوی ایران برفتن گرفت
هوا گرد اسپان نهفتن گرفت - همی راند تا سوی ایران رسید
به نزد دلیران و شیران رسید - پذیره شدش با همه مهتران
بزرگان ایران و نام‌آوران - بدو گفت گشتاسپ من پیش ازین
ببودم بر شاه ایران زمین - نشستند بر تخت با مهتران
بزرگان ایران و کنداوران - یکی جادو آمد به دین آوری
به ایران به دعوی پیغمبری - سرنامداران ایران سپاه
گرانمایه فرزند لهراسپ شاه - برادرش نیز آن سوار دلیر
سپهدار ایران که نامش زریر - نشست او به ایران به پیغمبری
به کاری چنان یافه و سرسری - به ایران شویم از پس کار اوی
نترسیم از آزار و پیکار اوی - بدانید گفتا کز ایران زمین
بشد فره و دانش و پاک دین - زمین کشانی و ترکان چین
ترا باشد این همچو ایران زمین - گزینان ایران و اسپهبدان
گوان جهان دیده و موبدان - سپهدار ایران که نامش زریر
نبرده دلیری چو درنده شیر - سپردش بدو گفت بردارشان
از ایران به آن مرز بگذارشان - از ایران فرخ به خلخ شدند
ولیکن به خلخ نه فرخ شدند - در آورد لشکر به ایران زمین
همه خیره و دل پراگنده کین - همی کوفتشان هر سوی زیر پای
سپهدار ایران فرخنده رای - دگر بهره را بر برادر سپرد
بزرگان ایران و مردان گرد - به ایران زمین باز کردند روی
همه خیره دل گشته و جنگجوی - به ایران زمین باز بردندشان
به دانا پزشکان سپردندشان - همه کار ایران مر او را سپرد
که او را بدی پهلوی دستبرد - چو با شاه ایران گرزم این براند
گو نامبردار خیره بماند - نراند به راه ایچ و بی‌ره رود
ز ایران هراسان و آگه رود - شه چینش گفتا به ایران خرام
نگهبان آتش ببین تا کدام - همه شهر ایران به کام تو گشت
تو تیغی و دشمن نیام تو گشت - از ایران سواران پرخاشجوی
چنان خسته بردند از پیش اوی - از ایران ره سیستان برگرفت
ازان کارها مانده اندر شگفت - بران بام دژ بود و چشمش به راه
بدان تا کی آید ز ایران سپاه - همانا کز ایران یکی لشکری
سوی ما بیامد به پیغمبری - درود شهنشاه ایران دهی
ز دانش ندارد دلت آگهی - درودم از ارجاسپ آمد کنون
کز ایران همی دست شوید به خون - از ایران همی جای من خواستی
برافگندی اندر جهان کاستی - نگه کن که دانای ایران چه گفت
بدانگه که بگشاد راز از نهفت - بگیرم سر گاه ایران زمین
به هر مرز بر ما کنند آفرین - ز توران زمین تا به دریای چین
ترا بخشم و بوم ایران زمین - بدو گفت رویین دژ اکنون کجاست
که آن مرز ازین بوم ایران جداست - سلیح برادر سپاه و پسر
بزرگان ایران و تاج و کمر - از ایران و توران اگر صدهزار
بیایند گردان خنجرگزار - شما گفت از ایران به پند آمدید
نه از بهر نام بلند آمدید - از ایران نخواهم برین رزم کس
پسر با برادر مرا یار بس - همه گورشان کام شیران کنم
به کام دلیران ایران کنم - که بالا و پهنای دژ را ببین
دری سوی ایران دگر سوی چین - ز توران به خرم به ایران برم
وگر سوی دشت دلیران برم - ازان پس بپرسیدش از رنج راه
ز ایران و توران و کار سپاه - بدو گفت از کار اسفندیار
به ایران خبر بود وز گرگسار - ز ایران و گشتاسپ و اسفندیار
چه آگاهی است ای گو نامدار - جز اسفندیار تهم را نماند
کس او را بجز شاه ایران نخواند - از ایران سپاهی بیامد بزرگ
به پیش اندرون نامداری سترگ - هیونان کفک‌افگن و تیزرو
به ایران فرستاد سالار نو - هیون تگاور ز در بازگشت
همه شهر ایران پرآواز گشت - بیامد به پیش پسر تازه‌روی
همه شهر ایران پر از گفت و گوی - چو نزدیکی شهر ایران رسید
به جای دلیران و شیران رسید - وزان جایگه سوی ایران کشید
همه گنج سوی دلیران کشید - همه شهر ایران بیاراستند
می و رود و رامشگران خواستند - ترا بانوی شهر ایران کنم
به زور و به دل جنگ شیران کنم - چو بشنید دانای ایران سخن
نگه کرد آن زیجهای کهن - نکوکارتر زو به ایران کسی
نبودست کاورد نیکی بسی - نکوکارتر زو به ایران کسی
نیابی و گر چند پویی بسی - همه شهر ایران بدو زنده‌اند
اگر شهریارند و گر بنده‌اند - چو او شهر ایران به گشتاسپ داد
نیامد ترا هیچ زان تخت یاد - کنون من ز ایران بدین آمدم
نبد شاه دستور تا دم زدم - نباید که این خانه ویران شود
به کام دلیران ایران شود - ور ایدونک او بهتر آید به جنگ
همه شهر ایران بگیرد به چنگ - چو خواهی که لشکر به ایران بری
به نزدیک شاه دلیران بری - چو پاداش آن رنج بند آیدم
که از شاه ایران گزند آیدم - خنک شهر ایران که تخت ترا
پرستند بیدار بخت ترا - هرانکس کجا چون تو باشد به نام
همه شهر ایران بدو شادکام - نگهدار ایران و توران منم
به هر جای پشت دلیران منم - به پیروزی دادگر یک خدای
به ایران چنان آمدم باز جای - ز بند گران بردمش سوی تخت
شد ایران بدو شاد و او نیکبخت - به ایران بد افراسیاب آن زمان
جهان پر ز درد از بد بدگمان - به ایران کشیدم ز هاماوران
خود و شاه با لشکری بی‌کران - بپردخت ایران و شد سوی چین
جهان شد پر از داد و پر آفرین - چو از شهر زاول به ایران شوم
به نزدیک شاه و دلیران شوم - گر ایدونک دستور ایران توی
دل و گوش و چشم دلیران توی - که او شهریاری ز ایران بکشت
بدان کو سخن گفت با وی درشت - سپه با برادر هم آنجا بماند
سوی لشکر شاه ایران براند - چه باید مرا جنگ زابلستان
وگر جنگ ایران و کابلستان - دل شاه ایران بدان تنگ شد
بروها و چهرش پر آژنگ شد - که اندر زمانه چنویی نخاست
بدو دارد ایران همی پشت راست - همه سیستان پاک ویران کنند
به کام دلیران ایران کنند - که ایدون شنیدم ز دانای چین
ز اخترشناسان ایران زمین - چو رفتی به ایران پدر را بگوی
که چون کام یابی بهانه مجوی - به ایران چو دین بهی راست شد
بزرگی و شاهی مرا خواست شد - بزرگان ایران گرفتند خشم
ز آزرم گشتاسپ شستند چشم - ازین با تن خویش بد کرده‌ای
دم از شهر ایران برآورده‌ای - ازان پس به سالی به هر برزنی
به ایران خروشی بد و شیونی - به ایران ز هر سو که رفت آگهی
بینداخت هرکس کلاه مهی - خداوند ایران و نیران و هند
ز فرش جهان شد چو رومی پرند - بزرگان ایران و هندوستان
ز رستم زدندی همی داستان - همه سیستان زو شود پرخروش
همه شهر ایران برآید به جوش - تو چندین چه نازی به خون ریختن
به ایران به تاراج و آویختن - همه شهریاران ایران بدند
به رزم اندرون نره شیران بدند - ز ایران سپاهی چو ابر سیاه
بیاورد نزدیک ما کینه‌خواه - از آنجا به ایران نهادند روی
به گفتار دستور آزاده‌خوی - سپه را ز زابل به ایران کشید
به نزدیک شهر دلیران کشید - بدو روز و دو شب بسان پلنگ
ز ایران به مرزی دگر شد ز ننگ - که ای طاق آزرده هشیار باش
برین شاه ایران نگهدار باش - دلیران ایران به کردار شیر
همی تاختند از پس اندر دلیر - ببستند گردان ایران میان
همی تاختند از پس رومیان - ز هر پیشه‌یی کارگر خواستند
همی شهر ایران بیاراستند - جهاندار ایران سپاهی ببرد
بگفتند کان را نشاید شمرد - ازان پس بران رزمگه بس نماند
سپه را سوی شهر ایران براند - ازان بوی شد شاه ایران دژم
پراندیشه جان ابروان پر ز خم - وزان جایگه ساز ایران گرفت
دل شیر و چنگ دلیران گرفت - همی داشت از پارس آهنگ روم
کز ایران گذارد به آباد بوم - مرا آرزو نیست با شاه جنگ
نه بر بوم ایران گرفتن درنگ - همه راستی خواهم و نیکویی
به ویژه که سالار ایران تویی - سپهدار ایران چو بنهاد خوان
به سالار فرمود کو را بخوان - گر آیین ایران جز اینست راه
ببر جام زرین سوی گنج شاه - بپوشید دیدار ایران سپاه
گریزان برفتند از آن رزمگاه - همه شهر ایران پر از ناله بود
به چشم اندرون آب چون ژاله بود - شکار بزرگان بدند این گروه
همه گشته از شهر ایران ستوه - خروشی برآمد ز ایران به زار
که گیتی نخواهیم بی‌شهریار - از ایران سران و مهان را بخواند
درم داد و روزی دهان را بخواند - چو دارا ز ایران به کرمان رسید
دو بهر از بزرگان لشکر ندید - تو گر سوی ایران خرامی رواست
همه پادشاهی سراسر تراست - کنون گر بسازی و پیمان کنی
دل از جنگ ایران پشیمان کنی - برفتند با شاه سیصد سوار
از ایران هرانکس که بد نامدار - یکی آنک گفتی که ایران تراست
سر تاج و تخت دلیران تراست - ز کرمان کس آمد سوی اصفهان
به جایی که بودند ز ایران مهان - همانست ایران که بود از نخست
بباشید شادان‌دل و تن‌درست - کنون با پرستنده و دایگان
از ایران بزرگان پرمایگان - وز آنجا نخواهید فرمان رواست
همه شهر ایران پیش شماست - ببردند ز ایران فراوان نثار
ز دینار وز گوهر شاهوار - همه شهر ایران و توران و چین
به شاهی برو خواندند آفرین - سکندر بیارد سپاهی گران
ز روم و ز ایران گزیده سران - سکندر چو کرد اندر ایران نگاه
بدانست کو را شد آن تاج و گاه - مرایار یزدان و ایران سپاه
نخواهم که رومی بود نیک‌خواه - نشستن گهی دید مهتر که نیز
نیامد ورا روم و ایران به چیز - به عنوان بر از شاه ایران و روم
سوی آنک دارند مرز هروم - و دیگر که چون اندر ایران سپاه
نباشد همان شاه در پیشگاه - به روم آید آنکس که ایران گرفت
اگر کین بسیچد نباشد شگفت - ز چیزی که آوردم از هند و چین
ز توران و ایران و مکران زمین - شهنشاه ایران و زابلستان
ز قنوج تا مرز کابلستان - بدو گفت گر من به ایران شوم
ز ری سوی شهر دلیران شوم - سپیده چو برزد ز دریای آب
سر شاه ایران برآمد ز خواب - برفتند پویان و بازآمدند
بر شاه ایران فراز آمدند - سپهبدار ایران چو بگشاد راز
جوانانش بردند هر دو نماز - چو خواهی که بانوی ایران شوی
به گیتی پسند دلیران شوی - ز دستور ایران بپرسید شاه
که بدخواه را برنشانی به گاه - فرستاده را گفت کردم شمار
از ایران و از اختر شهریار - گر این کرد ایران ورا گشت راست
بیابد همه کام دل هرچ خواست - همه مهتران را ز ایران بخواند
سزاوار بر تخت شاهی نشاند - پیی برفگندی به ایران ز داد
که فرزند ما باشد از داد شاد - ازیشان کس از بیم ننمود پشت
بسی نامور شاه ایران بکشت - به ایران زن و مرد و کودک نماند
همان چیز بسیار و اندک نماند - گریزان همه شهر ایران ز روم
ز مردم تهی شد همه مرز و بوم - از ایران بی‌اندازه ترسا شدند
همه مرز پیش سکوبا شدند - بخرم هرانچم بباید ز روم
روم سوی ایران ز آباد بوم - چو قیصر به نزدیک ایران رسید
سپه یک به یک تیغ کین برکشید - از ایران همی برد رومی اسیر
نبود آن یلان را کسی دستگیر - چنین تا برآمد برین چندگاه
به ایران پراگنده گشته سپاه - به جان مسیحا و سوک صلیب
به دارای ایران گشته مصیب - سوی شهر ایران نهادند روی
دو خرم نهان شاد و آرامجوی - به پالیزبان گفت کای پاک‌دین
چه آگاهی استت ز ایران زمین - از ایران پراگنده شد هرک بود
نماند اندران بوم کشت و درود - ازو مرده و زنده جایی نشان
نیامد به ایران بدان سرکشان - تو مهمان به چرم خر اندر کنی
به ایران گرایی و لشکر کنی - ببینی کنون جنگ مردان مرد
کزان پس نجویی به ایران نبرد - کنون هرک بردی ز ایران اسیر
همه باز خواهم ز تو ناگزیر - از ایران هرانجا که ویران شدست
کنام پلنگان و شیران شدست - چو قیصر که فرمان یزدان بهشت
به ایران بجز تخم زشتی نکشت - دگر هرچ ز ایران بریدی درخت
نبرد درخت گشن نیکبخت - همان تاج ایران بدو در سپرد
ز گیتی بجز نام زشتی نبرد - از ایران همی راند تا مرز روم
هرانکس که بود اندران مرز و بوم - چو آگاهی آمد ز ایران به روم
که ویران شد آن مرز آباد بوم - بدو گفت کین برادر بخواه
نبینی که آمد ز ایران سپاه - مهان سرافراز دارند شوم
چه با شهر ایران چه با مرز روم - برانوش گفتا که ایران تراست
نصیبین و دشت دلیران تراست - نوشتند عهدی ز شاپور شاه
کزان پس نراند ز ایران سپاه - به ایران زمین آنچ بد شارستان
کنون گشت یکسر همه خارستان - چو شاپور بنشست بر جای عم
از ایران بسی شاد و بهری دژم - ز گنج جهاندار ایران ببرد
یکایک به نعمان منذر سپرد - برین نیز چندی زمان برگذشت
به ایران پدر پور فرخ به دشت - دگر هرک بودند ز ایران مهان
بزرگان و کنداوران جهان - به ایران رد و موبد و پهلوان
هرانکس که بودند روشن‌روان - چو در دخمه شد شهریار جهان
ز ایران برفتند گریان مهان - که شد تخت ایران ز خسرو تهی
کسی نیست زیبای شاهنشهی - به ایران همی هرکسی دست آخت
به شاهنشهی تیز گردن فراخت - چو گستاخ شد زو بپرسید شاه
کز ایران چرا رنجه گشتی به راه - به ایران زمین در ابا یوز و باز
چنانچون بود شاه گردن‌فراز - نگهدار ایران نیران توی
به هر جای پشت دلیران توی - سخنشان بران راست شد کز یمن
به ایران خرامند با انجمن - چو آگاهی این به ایران رسید
جوانوی نزد دلیران رسید - چو خورشید برزد سر از تیغ کوه
ردان و بزرگان ایران گروه - سه روز اندران کار شد روزگار
که جویند ز ایران یکی شهریار - ز ایران کرا خسته بد یزدگرد
یکایک بران دشت کردند گرد - هران بوم کز رنج ویران شدست
ز بیدادی شاه ایران شدست - به ایران رد و موبدان هرک بود
که گفتار آن شاه دانا شنود - گرو زین سپس شاه ایران بود
همه مرز در چنگ شیران بود - ببخشید و دیوان بر آتش نهاد
همه شهر ایران بدو گشت شاد - همه شهر ایران به گفتار اوی
برفتند شادان‌دل و تازه‌روی - نود بار و سه بار کرده شمار
به ایران درم بد هزاران هزار - که من سرکشی‌ام ز ایران سپاه
چو شب تیره شد بازماندم ز شاه - بدین خانه اندر تن‌آسان نه‌ای
گر از شاه ایران هراسان نه‌ای - بماند اندران شاه ایران شگفت
ز راز دل اندیشه‌ها برگرفت - چو آمد بر شاه ایران فراز
برو آفرین کرد و بردش نماز - همان از یک اندیشه آباد شد
دل شاه ایران ازین شاد شد - بزرگان ایران ز بهر شکار
به درگاه رفتند سیصد سوار - چنین گفت با موبدان روزبه
که اکنون شود شاه ایران به ده - پرستنده گفت ای جهاندیده مرد
ترا بر زمین شاه ایران که کرد - ز من باد بر شاه ایران درود
بمان زنده تا نام تارست و پود - ز هر گوشه‌یی لشکری جنگجوی
سوی شاه ایران نهادند روی - کنون شهریاری به ایران تراست
به گور آمدی جنگ شیران چراست - بدانگه که اسکندر آمد ز روم
به ایران و ویران شد این مرز و بوم - ازان شاه ایران فراوان ژکید
برآشفت وز روزبه لب گزید - شبستان برین‌گونه ویران بود
نه از اختر شاه ایران بود - چو شاگرد و استاد رفتند زود
به پیش شهنشاه ایران چو دود - چو خاقان بیاید به ایران به جنگ
نماند برین بوم ما بوی و رنگ - به نیروی آن پادشاه بزرگ
که ایران نگه دارم از چنگ گرگ - فرستاده تازان به ایران رسید
ز خاقان بگفت آنچ دید و شنید - نوشتند پس نامه‌یی بنده‌وار
از ایران به نزدیک آن شهریار - همه شهر ایران ز کارش به بیم
از اندیشگان دل شده به دو نیم - درم داد و سر سوی ایران نهاد
کسی را نیامد ز بهرام یاد - ز چیزی که باشد به ایران زمین
فرستیم نزدیک خاقان چین - پس آگاه آمد به بهرامشاه
که آمد ز چین اندر ایران سپاه - به ایران چو آگاهی آمد ز روم
ز هند و ز چین و ز آباد بوم - بیامد ز ایران خجسته همای
خود و نامداران پاکیزه‌رای - کز ایران یکی مرد با آفرین
فرستند نزدیک خاقان چین - به ایران هرانکس که بد پیش‌رو
ز پیران و از نامداران نو - که آورد بی‌جنگ ایران به چنگ؟
مگر ما به رای و به هوش و درنگ؟ - مگر بوم ایران بماند به جای
چو از خانه آواره شد کدخدای - به چشم تو خوارست گنج و سپاه
همان تاج ایران و هم تخت و گاه - بباشیم تا باژ ایران رسد
همان هدیه و ساو شیران رسد - برآورد میلی ز سنگ و ز گج
که کس را به ایران ز ترک و خلج - نوشتم یکی نامه از مرز چین
به نزد برادر به ایران زمین - به شادی برآمد ز ایران خروش
نهادند هر یک به آواز گوش - پذیره شدندش همه مهتران
بزرگان ایران و کنداوران - بخندید و بر شاه کرد آفرین
بدو گفت فرخنده ایران زمین - به ایران همی دست یازد به بد
بدین داستان کارسازی سزد - شوم پیش او چون فرستادگان
نگویم به ایران به آزادگان - نگه کن کنون روز خاقان چین
که از چین بیامد به ایران زمین - ز قنوج تا مرز دریای چین
ز سقلاب تا پیش ایران زمین - کز ایران فرستاده‌ی خسروپرست
سخن‌گوی و هم کامگار نوست - از ایران یکی مرد بیگانه‌ام
نه دانش پژوهم نه فرزانه‌ام - من از شاه ایران نپیجم به گنج
گر از نیستی چند باشم به رنج - نماند بر و بوم هندوستان
به ایران کشد خاک جادوستان - به ایران بری باژ هندوستان
همه مرز باشند همداستان - همی رفت با نامور سی سوار
از ایران سواران خنجرگزار - بزرگان ایران خروشان شدند
وزان اژدها نیز جوشان شدند - گر از نزد ما سوی ایران شود
ز بهرام قنوج ویران شود - بدو گفت یزدان پاک‌آفرین
ترا ایدر آورد ز ایران زمین - و دیگر که جان بر سر آرم بدین
ببینم مگر خاک ایران زمین - گر از نزد ما او به ایران شود
به نزدیک شاه دلیران شود - پس‌انگه بیاید از ایران سپاه
یکی تاجداری چو بهرامشاه - مرا شاه ایران فرستد به هند
به چین آیم از بهر چینی پرند - دگر آنک گفتی که با خواسته
به ایران فرستمت آراسته - چو زین آگهی شد به فغفور چین
که با فر مردی ز ایران زمین - پذیرفتم این از تو ای شاه چین
بگوییم با شاه ایران زمین - به نزدیک شنگل فرستاده بود
همانا ز ایران تهم‌زاده بود - به ایران بزرگیست این شاه را
کجا کهترش افسر ماه را - ترا آمدن پیش من ننگ نیست
چو با شاه ایران مرا جنگ نیست - به ایران مرا کار زین بهترست
همم کردگار جهان یاورست - که بازارگانان ایران بدند
به آب و به خشکی دلیران بدند - گرین راز در هند پیدا شود
ز خون خاک ایران چو دریا شود - که بی‌آگهی من به ایران شوی
ز مینوی خرم به ویران شوی - شهنشاه ایران و توران منم
سپهدار و پشت دلیران منم - به ایران به جای پدر دارمت
هم از باژ کشور نیازارمت - چو آگاهی آمد به ایران که شاه
بیامد ز قنوج خود با سپاه - چنین گفت با شاه ایران به راز
که با دخترم راه دیدار ساز - به دیدار ایران بدش آرزوی
بر دختر شاه آزاده‌خوی - به ایران همی بود شنگل دو ماه
فرستاد پس مهتری نزد شاه - ز چیزی که باشد به ایران زمین
بفرمود تا کرد موبد گزین - به ایران فرستش که رامشگری
کند پیش هر کهتری بهتری - به ایران فرستاد نزدیک شاه
چنان کان بود در خور نیک‌خواه - سپردم به هرمز کلاه و نگین
همه لشکر و گنج ایران زمین - شهنشاه ایران چو دید آن شگفت
خراج و گزیت از جهان برگرفت - چو پیروز شیراوژن آنجا رسید
نشان کردن شاه ایران بدید - چو آگاهی آمد به ایران سپاه
ازان کنده و رزم پیروز شاه - سپاهی و شهری ز ایران بدرد
زن و مرد و کودک همی مویه کرد - که تا چون گریزند ز ایران زمین
گرآیند لشکر ازان دشت کین - بیاورد و اکنون ز جیحون گذشت
ز ایران سپاهست بر کوه و دشت - کزیشان ازین پس نجوییم جنگ
به ایران بریم این سپه بی‌درنگ - به کین شهنشاه ایران شویم
برین دز به کردار شیران شویم - خروشی ز ایران برآمد که گوش
تو گفتی همی کر شود زان خروش - کشد آنک دارد ز ایران اسیر
قباد جهانجوی چون اردشیر - چو پیروزگر سوی ایران شوی
به نزدیک شاه دلیران شوی - همه شهر ایران بدو گشت باز
کسی را که بد کینه‌ی خوشنواز - گر او را ز ترکان بد آید بروی
نماند به ایران جز از گفت و گوی - نباشد مرا سوی ایران بسیچ
تو از عهد بهرام گردن مپیچ - بزرگان ایران که هستند اسیر
قبادست با نامدار اردشیر - شهنشاه گیتی ببخشید راست
مرا ترک و چین است و ایران تو راست - چو آگاهی آمد به ایران زمین
ازان نیک‌پی مهتر بفرین - به ایران نداند کسی از تو به
بما بر تویی شاه و سالار و مه - همی‌گفت هرکس که تخت قباد
اگر سوفزا شد به ایران مباد - به ایران برادر بدی کدخدای
به هستی ز بیدادگر سوفزای - به ایران همه سالخورده ردان
نشستند با نامور بخردان - مرا داستان بود نزدیک شاه
همان نزد گردان ایران سپاه - همه کار ایران و توران بساخت
بگردون کلاه مهی برفراخت - گر او اندر ایران بماند درست
ز شاهی بباید تو را دست شست - همی‌راند کار جهان سوفزای
قباد اندر ایران نبد کدخدای - خروشی برآمد ز ایران بدرد
زن و مرد و کودک همی مویه کرد - همی‌گفت هر کس که جز نام شاه
ندارد ز ایران ز گنج و سپاه - برآشفت ایران و برخاست گرد
همی هر کسی کرد ساز نبرد - ندارم ز ایران یکی رزمخواه
کز ایدر شود پیش او با سپاه - چو این گفته شد دست کسری گرفت
بدو مانده بد شاه ایران شگفت - جهان زین سخن پاک ویران شود
نباید که این بد به ایران شود - ز روی هوا ابر شد ناپدید
به ایران کسی برف و باران ندید - چو مزدک ز در آن گره را بدید
ز درگه سوی شاه ایران دوید - در و دشت یه کسر همه بیشه بود
دل شاه ایران پراندیشه بود - نباید که آن بوم ویران بود
که در سایه‌ی شاه ایران بود - خروشی برآمد ز درگاه شاه
که ای گرزداران ایران سپاه - پس آگاهی آمد به روم و به هند
که شد روی ایران چو رومی پرند - برین نیز بگذشت چندی سپهر
همی‌رفت با شاه ایران به مهر - نشستنگهش جند شاپور بود
از ایران وز باختر دور بود - چپ لشکر شاه ایران ببرد
به پیش سپه در نماند ایچ گرد - ز ایران وز کشور نیمروز
همه کارداران گیتی‌فروز - همه خاک ایران به چین آوریم
همان تازیان را بدین آوریم - نداریم ما تاب خاقان چین
گذر کرد باید به ایران زمین - چنین تا بیامد ز شاه آگهی
کز ایران بجنبید با فرهی - ز خویشان ارجاسب و افراسیاب
جز از مرز ایران نبینند به خواب - تو با شاه ایران مکن رزم یاد
مده پادشاهی و لشکر به باد - از ایرانیان باز خواهند کین
نماند بروبوم ایران زمین - همه شهر ایران سپاه ویند
پرستندگان کلاه ویند - نه کس پای برخاک ایران نهاد
نه زین پادشاهی ببد کرد یاد - از ایدر سپه سوی ایران کشیم
وز ایران به دشت دلیران کشیم - اگر شاه ایران و خاقان چین
بسازند وز دل کنند آفرین - دل شاه ایران ازو خیره ماند
خرد را باندیشه اندر نشاند - ز باری که خیزد ز روم و ز چین
ز هیتال و مکران و ایران زمین - چو آمد ز ایران به نزدیک رای
برهمن بشادی و را رهنمای - وگر نامداران ایران گروه
ازین دانش آیند یک سر ستوه - به یک روز و یک شب چو بازیش یافت
از ایوان سوی شاه ایران شتافت - سه گوهر بدان حقه اندر نهفت
چنان هم که دانای ایران بگفت - نخواهد جز ایرانیان را به جنگ
جهان شد به ایران بر از روم تنگ - گزین کرد ز ایران فرستاده‌ای
جهاندیده و راد آزاده‌ای - فرستاده‌ی شاه ایران رسید
بگوید ز بازار ما هرچ دید - سوی گنج ایران درازست راه
تهی دست و بیکار باشد سپاه - بدین کار شد شاه همداستان
که دانای ایران بزد داستان - تو را روم ایران و ایران چو روم
جدایی چرا باید این مرز و بوم - تو با نامداران ایران بیای
همی‌باش در پیش تختم بپای - بزرگان ایران بران بارگاه
شدند انجمن تا بیامد سپاه - که ویرانی شهر ایران ازوست
که مه مغز بادش بتن بر مه پوست - به ایران تو راسودمندی بود
خردمند را بی‌گزندی بود - برآورد رازی که بود از نهفت
بدان نامداران ایران بگفت - که چندین سپه روی به ایران نهاد
کسی در جهان این ندارد بیاد - که در شب به نزدیک خسرو شود
از ایران به آگاهی نو شود - ولیکن پدر چون به خون آخت دست
از ایران نکردم سران نشست - نشستند با شاه ایران براز
بزرگان فرزانه رزمساز - شود بوم ایران ازیشان تهی
شکست اندر آید بتخت مهی - نیامد جهان آفرین را پسند
ازیشان به ایران رسید آن گزند - بدین کار خاقان مرا یاورست
همان کاندر ایران وچین لشکرست - به ایران بران رای بد ساوه‌شاه
که نه تخت ماند نه مهر وکلاه - نبد خواست یزدان که ایران زمین
بویرانی آرند ترکان چین - تو فرزند اویی نباشد سزا
به ایران و توران شده پادشا - زبی راهی وکارکرد تو بود
که شد روز برشاه ایران کبود - هم ان کین هرمز کنم خواستار
دگرکاندر ایران منم شهریار - ابا گنج وبا لشکر بی‌شمار
به ایران که خواند تو را شهریار - اگر شهریاری به گنج وسپاه
توانست کردن به ایران نگاه - نبودی جز از ساوه سالار چین
که آورد لشکر به ایران زمین - تو راپاک یزدان بروبرگماشت
بد او ز ایران و توران بگاشت - بسازید و یکسر بنه برنهید
برو بوم ایران بدشمن دهید - بیک چوبه تیر تو گشتند باز
برآسود ایران ز گرم و گداز - کنون تخت ایران سزاوار تست
برین برگوا بخت بیدارتست - شنیدم سخن گفتن مهتران
که هستند ز ایران گزیده سران - سدیگر سکندر که آمد ز روم
به ایران و ویران شد این مرز وبوم - کس اندر جهان این شگفتی ندید
که اکنون بنوی به ایران رسید - به ایران مباشید بیش از سه روز
چهارم چو از چرخ گیتی فروز - که از شاه ایران مشو ناامید
اگر تیره شد روز گردد سپید - بانگشت بشمر کنون تا دوماه
که از روم بینی به ایران سپاه - همان چون فرود آمد اندر زمان
نوندی بیامد ز ایران دمان - یکی آزمون را بدو گفت شاه
که من کهتری‌ام ز ایران سپاه - سواری بداند کز ایران برند
دلیری و نیرو ز شیران برند - چو بشنید قیصر کز ایران مهان
فرستاده‌ی شهریار جهان - نخستین بپرسید قیصر ز شاه
از ایران وز لشکر و رنج راه - که در پیش قیصر بیارم نشست
چنین نامه‌ی شاه ایران بدست - بدان تا تواز روم با کام خویش
به ایران گذشتی به آرام خویش - گرفتیم و گشتیم زین مرز باز
شما را مبادا به ایران نیاز - همه روم ازو شد سراسر خراب
چناچون که ایران ز افراسیاب - دگر هرچ دارید زان مرز و بوم
از ایران کسی نسپرد مرز روم - ازین پس یکی باشد ایران و روم
جدایی نجوییم زین مرز و بوم - که اکنون مر این را چه درمان کنیم
ابا شاه ایران چه پیمان کنیم - بدین نامه ما بی‌بهانه شدیم
همی روم و ایران یگانه شدیم - همی راه جوید که دیرینه کین
ببرد ز روم و ز ایران زمین - که تا او بود شاه در پیشگاه
ورا باشد ایران و گنج و سپاه - که تا تو ز ایران شدستی بروم
نخفتست هرگز بباد بوم - اگر خسرو آید به ایران زمین
نبینی مگر گرز و شمشیر کین - چو کوت هزاره به ایران و روم
نبینند هرگز به آباد بوم - گزین کرد گستهم ز ایران سوار
ده و چار گردنکش نامدار - چومردان گزین کرد ز ایران دو هفت
ز لشکر بیک سو خرامید تفت - بمریم چنین گفت کاندر نشین
که ترسم که شد شاه ایران زمین - ز قیصر شنیدی که خسرو ز دین
بگردد چو آید به ایران زمین - کنون تا بیامد ز ایران بچین
به لرزد همی زیر اسپش زمین - چنان بد که یک روز دیدش سوار
از ایران همان نیز صد نامدار - به ایران یکی چند گه شاه بود
سرتاج او برتر از ماه بود - همه هم زبان آفرین خواندند
ورا شاه ایران زمین خواندند - بدو گفت هرکس کز ایران سرست
ببخشش نگر تا کرا در خورست - گزین کن از ایران یکی مرد پیر
خردمند و زیبا و گرد و دبیر - چنین تا خبرها به ایران رسید
بر پادشاه دلیران رسید - وگر نه فرستم ز ایران سپاه
به توران کنم روز روشن سیاه - به ایران بسی دوستدارش بود
چو خاقان یکی خویش و یارش بود - ز چین روی یکسر به ایران نهاد
به روز سفندار مذ بامداد - ازان پس چو بشنید بهرام گرد
کز ایران به خاقان کسی نامه برد - سپاهی دلاور ز چین برگزین
بدان تا تو را گردد ایران زمین - بگیرم به شمشیر ایران و روم
تو راشاه خوانم بران مرز و بوم - بنام تو بر پاسبانان به شب
به ایران و توران گشایند لب - گر او را فرستی به نزدیک شاه
سر شاه ایران بر آری به ماه - ازان پس همه چین و ایران تو راست
نشستن گه آنجا کنی کت هواست - به ایران و نیران تو داناتری
همان بر زبان بر تواناتری - که بهرام دادش به ایران امید
سخن گفتن من شود باد و بید - کنون شاه ایران بتن خویش تست
همه شاد و غمگین به کم بیش تست - به ایران اگر نیز چون توکسست
ستاینده آسمان او بسست - چنان هم که با شاه ایران شکست
نه خسرو پرست و نه یزدان پرست - کس آمد به خاقان که از ترک و چین
ممان‌تا کس آید به ایران زمین - منادیگری کرد خاقان چین
که بی‌مهر ماکس به ایران زمین - مرا خود به ایران شدن روی نیست
زن پاک رابه تو راز شوی نیست - همان نیز پور سیاوش چه کرد
ز توران و ایران برآورد گرد - بسازید تا ما ز ترکان و نهان
به ایران بریم این سخن ناگهان - بو گفت هرکس که بانو توی
به ایران و چین پشت و بازو توی - سپاه دلاور به ایران کشید
بسی زینهاری بر ما رسید - چو پیروز شد سوی ایران کشید
بر شهریار دلیران کشید - شنید آنک شد شاه ایران درشت
برادرش را او به مستی بکشت - بدو گفت شویی کز ایران بود
ازو تخمه‌ی ما نه ویران بود - ابا هریکی زان ده و دو هزار
ز ایران بپای اند جنگی سوار - لب شاه ایران پر از خنده شد
همه کهتران خنده را بنده شد - از آن نامدران ده و دو هزار
گزین کرد ز ایران و نیران سوار - بدان تا ز روم اندر ایران سپاه
نیاید که کشور شود زو تباه - گزین کرد از ایران چل و هشت هزار
جهاندیده گردان و جنگی سوار - نگر تا نگردد زبانتان برین
به پیش بزرگان ایران زمین - فریدون چو ایران بایرج سپرد
ز روم و ز چین نام مردی ببرد - به ایران و تورانش بر دست رس
به شاهی مباداش انباز کس - به ایران و توران و هندوستان
همان ترک تا روم و جا دوستان - برفتند شادان ازان مرز وبوم
به نزدیک قیصر ز ایران بروم - از ایران چو چوبی فرستم بروم
بخندد بما بر همه مرز و بوم - ز روم و ز ایران پر اندیشه‌ام
شب تیره اندیشه شد پیشه‌ام - بترسم که شیروی گردد بلند
ز ساند بروم و به ایران گزند - فرستاد سیصد شتروار بار
از ایران بر قیصر نامدار - به ایران اگر زن نبودی جزین
که خسرو بدو خواندی آفرین - بدانگه که ایران به ایرج رسید
کزان نامداران وی آمد پدید - بیاورد پس تخت شاه اردشیر
ز ایران هر آنکس که بد تیزویر - ورا درگر آمد ز روم و ز چین
ز مکران و بغداد و ایران زمین - سرسال نو هرمز فوردین
بیامد بر شاه ایران زمین - چو صد مرد بیرون شد از رومیان
ز ایران و اهواز وز هر میان - شهنشاه بنشست با مهتران
هر آنکس که بودند ز ایران سران - به ایران و را دستگیر آوریم
همه رومیان را اسیر آوریم - جهاندار هم داستانی نکرد
از ایران و توران برآورد گرد - از ایران چرا بازگشتی بگوی
مرا کردی اندر جهان چاره‌جوی - چو بی‌آب و بی‌نان و بی تن شدند
ز ایران سوی شهر دشمن شدند - به ایران نخواهند بیگانه‌یی
نه قیصر نژادی نه فرزانه‌یی - چو شد شاه با داد بیدادگر
از ایران نخست او بپیچید سر - گزین کرد زان نامداران سوار
از ایران و نیران ده و دو هزار - بدو گفت برخیز و ایران بگیر
نخستین من آیم تو را دستگیر - که این بوم آباد ویران شود
از اندوه ایران چونیران شود - گرین بخت پرویز گردد جوان
نماند به ایران یکی پهلوان - مگر دار دارند گر چاه وبند
نماند به ایران کسی بی‌گزند - همه شهر ایران تو را دشمنند
به پیکار تو یک دل و یک تنند - ز ایران بر و کرد بیعت سپاه
درم داد یک ساله از گنج شاه - کنون پوزش این همه بازجوی
بدین نامداران ایران بگوی - به ایران و توران و روم آگهیست
که شیروی بر تخت شاهنشهیست - ز لیکن مرا شاه ایران قباد
بسی اندرین پند و اندرز داد - سدیگر که چندان دلیر و سوار
که بود اندر ایران همه نامدار - که ایران چوباغیست خرم بهار
شکفته همیشه گل کامگار - از اندیشه او چو آگه شدیم
از ایران شب تیره بی ره شدیم - چو ایران و توران به آرام گشت
همه کار بهرام ناکام گشت - همه بوم ایران تو ویران شمر
کنام پلنگان و شیران شمر - شد این تخمه‌ی ویران و ایران همان
برآمد همه کامه‌ی بدگمان - به ایران که دید از بنه سایه‌ام
وگر سایه‌ی تاج و پیرایه‌ام - ورا گفت جز تو نباید کسم
چو تو جفت یابم به ایران بسم - زن خوب رخ پاسخش داد باز
که از شاه ایران نیم بی‌نیاز - همه جادویی دانی و بدخویی
به ایران گنکار ترکس تویی - بسی سال بانوی ایران بدم
بهر کار پشت دلیران بدم - چو بنشست بر تخت شاه اردشیر
از ایران برفتند برنا و پیر - به ایران چو باشد چنو پهلوان
بمانید شادان و روشن روان - مراگر ز ایران رسد هیچ بهر
نخواهم که بروی رسد باد شهر - بیایم کنون با سپاهی گران
ز روم و ز ایران گزیده سران - نوندی برافگند پویان به راه
به نزدیک پیران ایران سپاه - چو شیروی را شهریاری دهد
همه شهر ایران به خواری دهد - نماندش به ایران یکی دوستدار
شکست اندر آمد به آموزگار - ز زابلستان گر ز ایران سپاه
هرآنکس که آیند زنهار خواه - رهایی نیابم سرانجام ازین
خوشا باد نوشین ایران زمین - از ایران وز ترک وز تازیان
نژادی پدید آید اندر میان - تو را ای برادر تن آباد باد
دل شاه ایران به تو شاد باد - همی سر فرازند که ایشان کیند
به ایران و مازنداران برچیند - بر سعد وقاص شد پهلوان
از ایران بزرگان روشن روان - به ایران تو را زندگانی بس است
که تاج و نگین بهر دیگر کس است - ز ایران یکی نامداری ز راه
بیامد بر پهلوان سپاه - سوی شاه ایران بیامد سپاه
شب تیره و روز تازان به راه - فرخ زاد هرمزد لشکر براند
ز ایران جهاندیدگان را بخواند - بزرگان ایران و چندین سپاه
بر و بوم آباد و تخت و کلاه - بزرگان ایران همه پر ز درد
برفتند با شاه آزاد مرد - وزان پس به بازارگانان چین
چنین گفت کاکنون به ایران زمین - به ایران و بابل نه کشت و درود
به چرخ زحل برشدی تیره دود - به مرو اندرون ساز جنگ آورد
مگر گنج ایران به چنگ آورد - و دیگر که تور آن سرافراز مرد
کجا آز ایران و را رنجه کرد - اگر شاه ایران شود دشمنت
ازو بد رسد بی‌گمان برتنت - فگنده تن شاه ایران به خاک
پر از خون و پهلو به شمشیر چاک - چنین گفت ماهوی بدبخت و شوم
که ایران نبد پش ازین خویش روم - همه شهر ایران ورا بنده بود
اگر خویش بد ار پراگنده بود - ز بیژن بخواهم به شمشیر کین
کزو تیره شد بخت ایران زمین