«تدبیر» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «تدبیر» در غزلیات حافظ شیرازی
- دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما
چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما - ساقیا لطف نمودی قدحت پرمی باد
که به تدبیر تو تشویش خمار آخر شد - دیده را دستگه در و گهر گر چه نماند
بخورد خونی و تدبیر نثاری بکند - دوای درد عاشق را کسی کو سهل پندارد
ز فکر آنان که در تدبیر درمانند در مانند - ما از برون در شده مغرور صد فریب
تا خود درون پرده چه تدبیر می کنند - آن کشیدم ز تو ای آتش هجران که چو شمع
جز فنای خودم از دست تو تدبیر نبود - چهل سال رنج و غصه کشیدیم و عاقبت
تدبیر ما به دست شراب دوساله بود - به گردابی چو می افتادم از غم
به تدبیرش امید ساحلی بود - بر آن سرم که ننوشم می و گنه نکنم
اگر موافق تدبیر من شود تقدیر - رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه کار
کار ملک است آن که تدبیر و تامل بایدش - صنما با غم عشق تو چه تدبیر کنم
تا به کی در غم تو ناله شبگیر کنم - نیست امید صلاحی ز فساد حافظ
چون که تقدیر چنین است چه تدبیر کنم - دوش سودای رخش گفتم ز سر بیرون کنم
گفت کو زنجیر تا تدبیر این مجنون کنم - با چشم و ابروی تو چه تدبیر دل کنم
وه زین کمان که بر من بیمار می کشی - قیاس کردم و تدبیر عقل در ره عشق
چو شبنمی است که بر بحر می کشد رقمی - سعدی شیرازی
- «تدبیر» در غزلیات سعدی شیرازی
- با جوانی سرخوشست این پیر بی تدبیر را
جهل باشد با جوانان پنجه کردن پیر را - بر آتش عشقت آب تدبیر
چندان که زدیم بازننشست - الا گذر نباشد پیش تو اهل دل را
ور نه به هیچ تدبیر از تو گذر نباشد - سعدی چو اسیر عشق ماندی
تدبیر تو چیست ترک تدبیر - عقل را پنداشتم در عشق تدبیری بود
من نخواهم کرد دیگر تکیه بر پندار خویش - عقل مسکین به چه اندیشه فرادست کنم
دل شیدا به چه تدبیر شکیبا دارم - با همه تدبیر خویش ما سپر انداختیم
روی به دیوار صبر چشم به تقدیر او - تدبیر نیست جز سپر انداختن که خصم
سنگی به دست دارد و ما آبگینه ای - خیام نیشابوری
- «تدبیر» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «تدبیر» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- تدبیر صدرنگ افكنی بر روم و بر زنگ افكنی
و اندر میان جنگ افكنی فی اصطناع لا یری - چون یك دمی آن شاه فرد تدبیر ملك خویش كرد
دیو و پری را پای مرد ترتیب كرد آن پادشا - عقل و تدبیر و صفات تست چون استارگان
زان می خورشیدوش تو محو كن اوصاف را - عقل تا تدبیر و اندیشه كند
رفته باشد عشق تا هفتم سما - تقدیر میفریبد تدبیر را كه برجه
مكرش گلیم برده از صد هزار چون ما - لب فروبند چو دیدی كه لب بسته یار
دست شمشیرزنان را به چه تدبیر ببست - چون دماغ است و سر استت مكن استیزه بخسب
دخل و خرج است چنین شیوه و تدبیر سزا است - فروبستست تدبیرم بیا ای یار شبگیرم
بپرس از شاه كشمیرم كسی را كشنا باشد - عاشق به سوی عاشق زنجیر همیدرد
دیوانه همیگردد تدبیر همیدرد - تدبیر كند بنده و تقدیر نداند
تدبیر به تقدیر خداوند چه ماند - تدبیر كند بنده و تقدیر نداند
تدبیر به تقدیر خداوند نماند - عقل باتدبیر آمد در میان جوش ما
در چنان آتش چه جای عقل یا تدبیر بود - هله هش دار كه در شهر دو سه طرارند
كه به تدبیر كلاه از سر مه بردارند - جز خمار باده جان چشم را تدبیر نیست
باده جان از كه گیری زان دو چشم پرخمار - به هر لحظه ز تدبیری به اقلیمی رود میری
ز جاه و قوت پیری كه باشد غیب دان ای دل - به اندیشه فروبرد مرا عقل چهل سال
به شصت و دو شدم صید و ز تدبیر بجستم - غلط كردم نبریدم من از خود
كه این تدبیر بیمن كرد جانم - مست را با غم و اندیشه و تدبیر چه كار
كه سزای سر صدریم و یا دربانیم - به گوشهای بروم گوش آن قدح گیرم
كه عاشق قدح و درد و خصم تدبیرم - همتم شد بلند و تدبیرم
جز به پیش تو من نمیمیرم - شكار شیر بگذاری شكار خوك برداری
زهی تدبیر و هشیاری زهی بیگار و جان كندن - زخمی كه زند دستت بر عاشق سرمستت
نتواند غیر تو تدبیر دوا كردن - ای دوست عتاب را رها كن
تدبیر دوای درد ما كن - خیره كشی است ما را دارد دلی چو خارا
بكشد كسش نگوید تدبیر خونبها كن - آن خانه را كه جام نباشد چو نیست نور
ما خانه ساختیم تو تدبیر جام كن - هم چرخ قوس تیر او هم آب در تدبیر او
گر راستی رو تیر شو ور كژروی خرچنگ شو - سودم نشد تدبیرها بسكست دل زنجیرها
آورد جان را كشكشان تا پیش شادروان تو - شیطان همه تدبیرش و آن حیله و تزویرش
بشكست همه تیرش پیش سپر روزه - جز عشق او در دل مكن تدبیر بیحاصل مكن
اندر مكان منزل مكن لا كن مكان را ساعتی - بیمار شدم از غم هجر تو و روزی
از بهر من خسته تو تدبیر نكردی - ای وصل تو آب زندگانی
تدبیر خلاص ما تو دانی - حسن تدبیرك قد صاغ لنا
الهیولی به حسان الصور - خدات گوید تدبیر چشم روشن كن
تو چشم را بگذاری و میكنی بینی - «تدبیر» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «تدبیر» در شاهنامه فردوسی
- به تدبیر یک با دگر ساختند
همه رای بیهوده انداختند - گذر یافتی بودمی من همان
به تدبیر بر گشتن آسمان - اگر بود خواهد بدین دستگاه
به تدبیر آن زور بنمای راه - به تدبیر آن پل باستاد مرد
فراز آوریدش بران کارکرد - همه رای با کاردانان زنیم
به تدبیر پشت هوا بشکنیم - به تدبیر نخچیر کشمیهن است
که دستورش از کهل اهریمنست - براندیش و تدبیر آن بازجوی
نباید که ناخوبی آید بروی - که او را بنا شاه گشتاسپ کرد
برای و به تدبیر جاماسپ کرد