«شکار» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «شکار» در غزلیات حافظ شیرازی
- دل می رود ز دستم صاحب دلان خدا را
دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا - عنقا شکار کس نشود دام بازچین
کان جا همیشه باد به دست است دام را - فرصت شمر طریقه رندی که این نشان
چون راه گنج بر همه کس آشکاره نیست - خیال زلف تو گفتا که جان وسیله مساز
کز این شکار فراوان به دام ما افتد - یا رب این بچه ترکان چه دلیرند به خون
که به تیر مژه هر لحظه شکاری گیرند - داده ام باز نظر را به تذروی پرواز
بازخواند مگرش نقش و شکاری بکند - دلم رمیده شد و غافلم من درویش
که آن شکاری سرگشته را چه آمد پیش - صف نشینان نیکخواه و پیشکاران باادب
دوستداران صاحب اسرار و حریفان دوستکام - شبل الاسد به صید دلم حمله کرد و من
گر لاغرم وگرنه شکار غضنفرم - ز باده خوردن پنهان ملول شد حافظ
به بانگ بربط و نی رازش آشکاره کنم - از دام زلف و دانه خال تو در جهان
یک مرغ دل نماند نگشته شکار حسن - شود غزاله خورشید صید لاغر من
گر آهویی چو تو یک دم شکار من باشی - چوگان حکم در کف و گویی نمی زنی
باز ظفر به دست و شکاری نمی کنی - سعدی شیرازی
- «شکار» در غزلیات سعدی شیرازی
- بازان شاه را حسد آید بدین شکار
کان شاهباز را دل سعدی نشیمنست - قصد شکار داری یا اتفاق بستان
عزمی درست باید تا می کشد عنانت - رخت سرای عقلم تاراج شوق کردی
ای دزد آشکارا می بینم از نهانت - آشکارا نپسندد دگر آن روی چو ماه
گر بداند که چه بر خلق نهان می گذرد - چنین غزال که وصفش همی رود سعدی
گمان مبر که به تنها شکار ما باشد - شهربند هوای نفس مباش
سگ شهر استخوان شکار کند - صبر هم سودی ندارد کآب چشم
راز پنهان آشکارا می کند - درد نهانی دل تنگم بسوخت
لاجرمم عشق ببود آشکار - سعدیا لشکر خوبان به شکار دل ما
گو میایید که ما صید فلان گردیدیم - گو به سنانم بدوز یا به خدنگم بزن
گر به شکار آمدست دولت نخجیر او - تا شکاری ز کمند سر زلفت نجهد
ز ابروان و مژه ها تیر و کمان ساخته ای - شکار آن گه توان کشتن که محکم در کمند آید
چو بیخ مهر بنشاندم درخت وصل برکندی - هر که را با دلستانی عیش می افتد زمانی
گو غنیمت دان که دیگر دیر دیر افتد شکاری - وز بهر شکار دل نهاده
تیر مژه در کمان ابروی - روی پنهان دارد از مردم پری
تو پری روی آشکارا می روی - سر دل از زبان نشود هرگز آشکار
گر دل موافقت نکند کای زبان بگوی - مولوی
- «شکار» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- تا من بزیم پیشه و کارم اینست
صیاد نیم صید و شکارم اینست - سرگشته دلا به دوست از جان راهست
ای گمشده آشکار و پنهان راهست - آن یار که عقلها شکارش میشد
وان یار که کوه بیقرارش میشد - جان کیست که او بدیده کار تو کند
یا دیده و دل که او شکار تو کند - دل هرچه در آشکار و پنهان گوید
زانموی چو مشک عنبرافشان گوید - شهباز نهای که از شکار تو چرند
آخر تو چه مرغی و ترا با چه خرند - فردا که قیامت آشکارا گردد
هر دل که نه عاشق است رد خواهد بود - با همت بازباش و با کبر پلنگ
زیبا بگه شکار و پیروز به جنگ - افتاده مرا عجب شکاری چکنم
واندر سرم افکنده خماری چکنم - فردا که قیامت آشکار گردد
تو خون طلبی و من برویت نگرم - ای دوست شکارم و شکاری دارم
بیکارنم و بس شگرف کاری دارم - ما نعرهزنان که آن شکارت مائیم
او خنده کنان که ما ترا میپائیم - می در ده و از دام جهانم به جهان
امشب چو به روز من شکارت بردم - ما نعرهزنان که آن شکارت مائیم
او خندهکنان که ما ترا میپائیم - هشدار که میروند هر سو غولان
با دانه و دام در شکار گوران - این شاخ شکوفه بارگیرد روزی
وین باز طلب شکار گیرد روزی - شیری و منم شکار در پنجهی تو
دل خوردئی و قصد جگر میداری - فردوسی
- «شکار» در شاهنامه فردوسی
- تویی کردهی کردگار جهان
ببینی همی آشکار و نهان - چنینست فرجام کار جهان
نداند کسی آشکار و نهان - ازو دان فزونی ازو هم شمار
بد و نیک نزدیک او آشکار - عمر کرد اسلام را آشکار
بیاراست گیتی چو باغ بهار - نپیوست خواهد جهان با تو مهر
نه نیز آشکارا نمایدت چهر - هر آن چیز کاندر جهان سودمند
کنم آشکارا گشایم ز بند - کی نامور دادشان زینهار
بدان تا نهانی کنند آشکار - همان رازها کرد نیز آشکار
جهان را نیامد چنو خواستار - هنر خوار شد جادویی ارجمند
نهان راستی آشکارا گزند - سه روز اندرین کار شد روزگار
سخن کس نیارست کرد آشکار - نشان فریدون بگرد جهان
همی باز جست آشکار و نهان - نهانی سخن کردشان آشکار
ز نیک و بد و گردش روزگار - فریدونش فرمود تا رفت پیش
بکرد آشکارا همه راز خویش - چنین داد پاسخ ورا پیشکار
که مهمان ابا گرزهی گاوسار - چنین داد پاسخ ورا پیشکار
که ایدون گمانم من ای شهریار - وزان پس فریدون به گرد جهان
بگردید و دید آشکار و نهان - رسیدند پس یک به دیگر فراز
سخن راندند آشکارا و راز - از آنکو ز هر گونه دیده جهان
شده آشکارا برو بر نهان - نهانی ندانم ترا دوست کیست
بدین آشکارت بباید گریست - کنون گر بجنگ اندر آریم سر
شود آشکارا نژاد و گهر - سپاس از جهاندار هر دو جهان
شناسندهی آشکار و نهان - همان گه در دژ گشادند باز
بدید آشکارا ندانست راز - زمین بنده و چرخ یار منست
سر تاجداران شکار منست - شکاری که نازکتر آن برگزید
که بیشیر مهمان همی خون مزید - یکایک همه سام با او بگفت
هم از آشکارا هم اندر نهفت - من آوردمش نزد شاه جهان
همه آشکاراش کردم نهان - پیاده همی رفت جویان شکار
خشیشار دید اندر آن رودبار - پرستندگان هر یکی آشکار
همی کرد وصف رخ آن نگار - کند حلقه در گردن کنگره
شود شیر شاد از شکار بره - جهان آفرین بشنود گفت من
مگر کاشکارا شوی جفت من - همی گشت گرد یکی کوهسار
چماننده یوز و رمنده شکار - نیازم بد آنکو شکار آورد
ابا بچهام در شمار آورد - چه ماند از نکو داشتی در جهان
که ننمودمت آشکار و نهان - چنان تنگ شد بر دلم بر جهان
که گریان شدم آشکار و نهان - روان مرا پور سامست جفت
چرا آشکارا بباید نهفت - گر این رازها آشکارا کنی
ز خاک سیه مشک سارا کنی - به پرده درست این سخنها بجوی
به پیش ردان آشکارا بگوی - به پیر و جوان یک به یک ننگرد
شکاری که پیش آیدش بشکرد - چو زال این سخنها بکرد آشکار
ازو شادمان شد دل شهریار - کمان را بینداخت و ژوپین گرفت
به ژوپین شکار نوآیین گرفت - ز شیری که باشد شکارش پلنگ
چه زاید جز از شیر شرزه به جنگ - چنان دان که بر کس نماند جهان
یکی بایدت آشکار و نهان - شناسد مگر پهلوان جهان
سخنها هم از آشکار و نهان - یکی نره شیرست روز شکار
یکی پیل جنگی گه کارزار - همه لشکر نوذر ار بشکریم
شکارند و در زیر پی بسپریم - کسی زنده بر آسمان نگذرد
شکارست و مرگش همی بشکرد - ز من آشکارا شود دشمنی
بجوشد سر مرد آهرمنی - همی تاخت یکسان چو روز شکار
ببازی همی آمدش کارزار - چو کلباد و چون بارمان دلیر
که بودی شکارش همه نره شیر - پدر چون به فرزند ماند جهان
کند آشکارا برو بر نهان - همه ساله خندان لب جویبار
به هر جای باز شکاری به کار - جهان آفریننده یار منست
سر نره دیوان شکار منست - همی گشت اولاد در مرغزار
ابا نامداران ز بهر شکار - سرانجام نیک و بدش بگذرد
شکارست مرگش همی بشکرد - ازیشان یکی زنده اندر جهان
ممان آشکارا نه اندر نهان - همی بود تا یک زمان شهریار
ز پهلو برون شد ز بهر شکار - بدان دشت توران شکاری کنیم
که اندر جهان یادگاری کنیم - نیاسود لشکر زمانی ز کار
ز چوگان و تیر و نبید و شکار - گر ایدون که رای شکار آیدت
چو یوز دونده به کار آیدت - بدانگونه شد گیو در کارزار
چو شیری که گم کرده باشد شکار - شکاریم یکسر همه پیش مرگ
سری زیر تاج و سری زیر ترگ - بفرمود رستم که تا پیشکار
یکی جامه افگند بر جویبار - گوزنست اگر آهوی دلبرست
شکاری چنین از در مهترست - نشستنگه مجلس و میگسار
همان باز و شاهین و کار شکار - بد و نیک و هر چاره کاندر جهان
کنند آشکارا و اندر نهان - بگفتم همه هرچ شاه جهان
بدو داد خواست آشکار و نهان - گهی شاد بر تخت دستان بدی
گهی در شکار و شبستان بدی - ازان دادگر کاو جهان آفرید
ابا آشکارا نهان آفرید - گر این خواب و گفتار من در جهان
ز کس بشنوم آشکار و نهان - مگر من شوم نزد شاه جهان
کنم آشکارا برو بر نهان - که هر کس که بر نیکوی در جهان
توانا بود آشکار و نهان - چو زو کژیی آشکارا شود
که با چاره دل بیمدارا شود - نهانش ببین آشکارا کنون
چنین دان و ایمن مشو زو به خون - امیدستم از کردگار جهان
شناسندهی آشکار و نهان - کنون آن به آید که اندر جهان
نباشد پدید آشکار و نهان - نه اندر شکاری که گور افگنی
دگر آهوان را به شور افگنی - جهان آرمیده ز دست بدی
شده آشکارا ره ایزدی - کنون آشکارا ببینی همی
که بر موج دریا نشینی همی - چو آورد با سنگ خارا کند
ز دل راز خویش آشکارا کند - یکی را ز ما زنده اندر جهان
نبیند کسی آشکار و نهان - که شاید که اندیشهی پهلوان
کنم آشکارا به روشن روان - بدو گفت گیو ای شه سرفراز
سزد کاشکارا بود بر تو راز - همان گیو گفت این شکار منست
برافروختن کوه کار منست - پیاده همی رفت جویان شکار
به پیش اندر آمد یکی مرغزار - سه روزش همی جست در مرغزار
همی کرد بر گرد اسپان شکار - ورا گفت گشتاسپ کای شهریار
منم بر درت بر یکی پیشکار - به بزم و به رزم و به روز شکار
جهانبین ندیدست چون او سوار - برد آشکارا همه دشمنی
ابا تو چنو کرد یارد منی - نوشتش به نام خدای جهان
شناسندهی آشکار و نهان - نه دو ماه باید ز تو نی چهار
کجا من بیایم چو شیر شکار - چنان پاک تن بود و تابنده جان
که بودی بر او آشکارا نهان - بیندازد آن ترک تیری بروی
نیارد شدن آشکارا بروی - بدان روزگار اندر اسفندیار
به دشت اندرون بد ز بهر شکار - پذیرفتم از کردگار جهان
شناسندهی آشکار و نهان - به کشتی برو بگذرد شهریار
چو آید به هامون ز بهر شکار - نبینم همی دشمنی در جهان
نه در آشکارا نه اندر نهان - چو گشتاسپ شه نیست یک نامدار
به رزم و به بزم و به رای و شکار - ولیکن ز فرمان شاه جهان
نپیچم روان آشکار و نهان - همی پهلوان بودم اندر جهان
یکی بود با آشکارم نهان - رسیدم ز هر سو به گرد جهان
خبر یافتم ز آشکار و نهان - فراوان بکوشیدم اندر جهان
چه در آشکار و چه اندر نهان - بیاموزش آرایش کارزار
نشستنگه بزم و دشت شکار - چو سر برکشد زود جوید شکار
نخست اندر آید به پروردگار - یکی کشت کردی تو اندر جهان
که کس ندرود آشکار و نهان - به میدان چوگان و بزم و شکار
گوی بود مانند اسفندیار - ز رزم و ز بزم و ز بخش و شکار
ز دادش جهان شد چو خرم بهار - ز دشت اندر آید ز بهر شکار
من اینجا فتاده چنین نابکار - فرامرز جز کین ما در جهان
نجوید همی آشکار و نهان - شگفتیتر از کار من در جهان
نبیند کسی آشکار و نهان - شکار بزرگان بدند این گروه
همه گشته از شهر ایران ستوه - کنون ما شکاریم و ایشان پلنگ
به هر کارزاری گریزان ز جنگ - بزرگی به فرجام هم بگذرد
شکارست مرگش همی بشکرد - بدانید کامروز دارا منم
گر او شد نهان آشکارا منم - بران دادگر کو جهان آفرید
پس از آشکارا نهان آفرید - به کام تو خواهم که باشد جهان
برین آشکارا ندارم نهان - مرا چار چیزست کاندر جهان
کسی را نبود آشکار و نهان - بگویش که آن چیست کاندر جهان
کسی را نبود آشکار و نهان - مرا خورد و پوشیدنی زین جهان
بس از شهریار آشکار ونهان - سکندر بپرسید که کاندر جهان
فزون آشکارا بود گر نهان - پس چشمهدر تیره گردد جهان
شود آشکارای گیتی نهان - ببینیم تا کردگار جهان
بدین آشکارا چه دارد نهان - که جز جنبش و گردش اندر جهان
نبینم همی آشکار و نهان - شگفتیست ایدر که اندر جهان
کسی آن ندید آشکار و نهان - دد و دام بد هر سوی بیشمار
سپه را نبد خوردنی جز شکار - بمابر کنون تلخ گردد جهان
خروشان شویم آشکار و نهان - که با من نسازی بدی در جهان
نه بر آشکار و نه اندر نهان - خوش آمدش گفتار آن دلنواز
بکرد آشکارا و بنمود راز - همی گفت کز کردگار جهان
بخواهم همی آشکار و نهان - بیامد رسن بستد از پیشکار
شد آن کار دشوار بر شاه خوار - من از بیم آن نامور شهریار
چنین آبکش گشتم و پیشکار - ازو نام نیکی بود در جهان
چه بر آشکار و چه اندر نهان - بیاراستی چون ببایست کار
نگشتی نهانش به کس آشکار - کجا آنک بر سود تاجش به ابر
کجا آنک بودی شکارش هژبر - خنک آنک آباد دارد جهان
بود آشکارای او چون نهان - نه پیچی به کاری که کار تو نیست
نتازی بدان کو شکار تو نیست - چهارم که از رای شاه جهان
نپیچی دلت آشکار و نهان - اگر شهریاری و گر پیشکار
تو ناپایداری و او پایدار - چو رازت به شهر آشکارا شود
دل بخردان بیمدرا شود - همی خواهم از کردگار جهان
شناسندهی آشکار و نهان - بسی رنجها بردم اندر جهان
چه بر آشکار و چه اندر نهان - جز او را مخوان کردگار جهان
شناسندهی آشکار و نهان - به نخچیر شیران شکار ویاند
دد و دام در زینهار ویاند - به روزی که رای شکار آیدت
چو یوز درنده به کار آیدت - به خشنودی کردگار جهان
خرد یار باد آشکار و نهان - خداوند پیروز یار تو باد
دل زیردستان شکار تو باد - بدانید کز کردگار جهان
چنین رفت کار آشکار و نهان - که قیصر ز می خوردن و از شکار
همی هیچ نندیشد از کارزار - به روز شکارش هیون خواستی
که پشتش به دیبا بیاراستی - جز از گوی و میدان نبودیش کار
گهی زخم چوگان و گاهی شکار - چنین گفت کاین روزگار منست
برین دشت روز شکار منست - بزد در بگفتا که بیشهریار
بماندم چو او بازماند از شکار - به پیش به راهام شد پیشکار
بگفت آنچ بشنید ازان نامدار - چو بشنید پویان بشد پیشکار
به نزد به راهام گفت این سوار - چو یوز شکاری به کار آمدش
بجنبید و رای شکار آمدش - شکارش نباشد جز از شیر و گور
ازیراش خوانند بهرام گور - بزرگان ایران ز بهر شکار
به درگاه رفتند سیصد سوار - زبون بود چنگال او را کلنگ
شکاری چو نخچیر بود او پلنگ - دلت همچو دریا و رایت چو ابر
شکارت نبینم همی جز هژبر - به هشتم بیامد به دشت شکار
خود و روزبه با سواری هزار - بران جایگه نیز یابیم شیر
شکاری بود گر بمانیم دیر - بیاورد لشکر به دشت شکار
سواران شمشیر زن ده هزار - چنین گفت کاینجا شکار منست
که از شیر بر خاک چندین تنست - زنا و ربا آشکارا شود
دل نرم چون سنگ خارا شود - شکار و می و مجلس و بانگ چنگ
شب و روز ایمن نشسته ز جنگ - به بازی همی بگذارند جهان
نداند همی آشکار و نهان - همه کهترانش به کردار میش
که روز شکارش سگ آید به پیش - همی خواهم از کردگار جهان
که نیرو دهد آشکار و نهان - بزرگان همه باژ دار ویاند
به نخچیر شیران شکار ویاند - چنین گفت کز کردگار جهان
شناسندهی آشکار و نهان - دگر بیست از داد و بخشش جهان
کنم راست با آشکار و نهان - به تاج گرانمایگان ننگرد
شکاری که یابد همی بشکرد - بیامد فرستادهی خوشنواز
بگفت آنچ بود آشکارا و راز - که جز سوفزا دشمن اندر جهان
ورا نیست در آشکار و نهان - بباشد همه بیگمان هرچ گفت
چه بر آشکار و چه اندر نهفت - به جز داد و خوبی نبد در جهان
یکی بود با آشکارا نهان - مبادا که از کارداران من
گر از لشکر و پیشکاران من - بداند که هست او ز ما بینیاز
به نزدیک او آشکارست راز - باستاد گفت این شکارمنست
گزاریدن خواب کارمنست - دل خویش راآشکار و نهان
سپردن به فرمان شاه جهان - به سر برنهاده یکی پیشکار
که بودی خورش نزد او استوار - نداند جز از کردگار جهان
ازان آشکارا درستی نهان - مگر کردگار آشکارا کند
دل و مغز ما را مدارا کند - اگر بد دل سنگ خارا شود
نماند نهان آشکارا شود - جز از داد و آباد کردن جهان
نبودش به دل آشکار و نهان - برو راز بگشاد و گفت این سخن
به جز پیش جان آشکارا مکن - به ایوان رزم و به دشت شکار
ندیدیم هرگز چنو شهریار - همه گرزداران با زیب وفر
همه پیشکاران به زرین کمر - بیاسود چندی ز بهر شکار
همیگشت درکوه و در مرغزار - بیاورد وکرد آشکارا نهان
به پیش جهاندیدگان ومهان - همیخواست تا آشکار و نهان
ازو یادگاری بود درجهان - شکارست کار شهنشاه و رزم
می و شادی و بخشش و داد و بزم - همه لشکرش گرد آن مرغزار
همیگشت هرکس ز بهر شکار - دگر گفت باز تو ای شهریار
عقابی گرفتست روز شکار - که حال من از حال شاه جهان
فراوان بهست آشکار و نهان - دگر باره پرسید زان پیشکار
که چون دارد آن کم خرد روزگار - چهارم چنین گفت شاه جهان
ابا پیشکارش سخن درنهان - نداند جز او آشکارا و راز
بدانش مرا آز و او بی نیاز - چنان بد که کسری بدان روزگار
برفت از مداین ز بهر شکار - بدو گفت شاهان پیشین دراز
سخن خواستند آشکارا و راز - بپرسید موبد ز کار جهان
سخن برگشاد آشکار و نهان - پدر مرده و ناسپرده جهان
نداند همی آشکار و نهان - کرا بیشتر دوست اندر جهان
که یابد بدو آشکار ونهان - برآشفت ازان پس برو شهریار
بتندی بزد بانگ بر پیشکار - وزان پس بنخچیر شد شهریار
بیاورد هر کس فراوان شکار - بر من فرستی که از کارزار
سخن گوید و کرده باشد شکار - بگفت این و گریان بیامد زپیش
نکرد آشکارا بکس راز خویش - بکردار شاهان نشیند ببار
همان در در و دشت جوید شکار - چگونه نشیند بهنگام بار
برفتن کند هیچ رای شکار - پذیرفتم این از خدای جهان
شناسنده آشکار ونهان - چومن گنج خویش آشکارا کنم
دل جنگیان پرمدارا کنم - نجوید جز از راستی درجهان
چه در آشکار و چه اندر نهان - چنین تا به پور سیاوش رسید
زره در برش آشکارا بدید - پدید آمد آن تخمهی اندرجهان
ببود آشکار آنچ بودی نهان - که هست او ز فرزند و زن بینیاز
به نزدیک او آشکارست راز - بران آفریدش خدای جهان
که تا آشکارا شود زو نهان - نهان داشت دارنده کارجهان
برین بنده گشت آشکارا نهان - به یزدانش بخشید شاه جهان
گناهیکه کرد آشکار و نهان - جز از داد و خوبی مکن در جهان
چه در آشکار و چه اندر نهان - همیخواهم از کردگار جهان
ز روزی ده آشکار و نهان - به چوگان و مجلس به دشت شکار
نرفتی مگر کو بدی غمگسار - بران نه که هستی تو سیصد سوار
به رزم اندرون شیرجویی شکار - جهاندار خاقان ز بهر شکار
بدشتی دگر بود زان مرغزار - کنون هر بهاری بران مرغزار
چنان هم بیاید ز بهر شکار - جزاز داد و خورد شکارش نبود
غم گردش روزگارش نبود - بخوان و شکار و ببزم و به می
به نزدیک خاقان بدی نیک پی - ز کار سپاه و ز کار جهان
به گفتی به شاه آشکار و نهان - دگر بهره زو کوه و دشت شکار
ازان تازه گشتی ورا روزگار - نهانی به گفتی بگوش اندرون
همیخواندی آشکارا برون - یکی نام گفتی مر او را پدر
نهانی دگر آشکارا دگر - بخوان و نبید و شکار و نشست
همیبود با شاه مهتر پرست - پس اندر ز رامشگران دوهزار
همه ساخته رود روز شکار - ازان جایگه شد به دشت شکار
ابا باده ورود و با میگسار - چنویی به دست یکی پیشکار
تبه شد تو تیمار و تنگی مدار - مترسید گفت ای بزرگان که شاه
ندید از شما آشکارا گناه - رسیدند پس یک بدیگر فراز
سخن رفت چند آشکارا و راز - ورا نام شیروی بد آشکار
قبادش همیخواند این پیشکار - بپردازم آن گه به کار جهان
بکوشم به داد آشکار و نهان - نهان آشکارا به کرد این بهی
که بی توشود تخت شاهی تهی - فریدون فرخ که او از جهان
بدی دور کرد آشکار و نهان - چو پرسد ز من کردگار جهان
بگویم بو آشکار و نهان - کجا آن همه بزم وساز شکار
کجا آن خرامیدن کارزار - بدو گفت کاین رزم کارمنست
چو سیرم کنی این شکار منست - که چون او زنی نیست اندر جهان
چه در آشکار و چه اندر نهان - نهان بدتر از آشکارا شود
دل شاهشان سنگ خارا شود - کجا پیشکار شبانان ماست
برآوردهی دشتبانان ماست - پراگنده گردد بدی در جهان
گزند آشکارا و خوبی نهان - بشد تیز بد مهر دو پیشکار
کشیدند پر خون تن شهریار - چنانش ستایم که اندر جهان
سخن باشد از آشکار ونهان