زن، زندگی، آزادی
«شبان» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «شبان» در غزلیات حافظ شیرازی
- به جانت ای بت شیرین دهن که همچون شمع
شبان تیره مرادم فنای خویشتن است - شبان وادی ایمن گهی رسد به مراد
که چند سال به جان خدمت شعیب کند - معاشران ز حریف شبانه یاد آرید
حقوق بندگی مخلصانه یاد آرید - زاهد چو از نماز تو کاری نمی رود
هم مستی شبانه و راز و نیاز من - شوق لبت برد از یاد حافظ
درس شبانه ورد سحرگاه - سحرگاهان که مخمور شبانه
گرفتم باده با چنگ و چغانه - ندانم نوحه قمری به طرف جویباران چیست
مگر او نیز همچون من غمی دارد شبانروزی - سعدی شیرازی
- «شبان» در غزلیات سعدی شیرازی
- هنوز با همه دردم امید درمانست
که آخری بود آخر شبان یلدا را - عجب از چشم تو دارم که شبانش تا روز
خواب می گیرد و شهری ز غمت بیدارند - متقلب درون جامه ناز
چه خبر دارد از شبان دراز - شبان دانم که از درد جدایی
نیاسودم ز فریاد جهان سوز - شبان آهسته می نالم مگر دردم نهان ماند
به گوش هر که در عالم رسید آواز پنهانم - روشن روان عاشق از تیره شب ننالد
داند که روز گردد روزی شب شبانان - می برزند ز مشرق شمع فلک زبانه
ای ساقی صبوحی درده می شبانه - شبان تیره امیدم به صبح روی تو باشد
و قد تفتش عین الحیوه فی الظلمات - شبان خوابم نمی گیرد نه روز آرام و آسایش
ز چشم مست میگونش که پنداری به خوابستی - مولوی
- «شبان» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- چندان دعا كن در نهان چندان بنال اندر شبان
كز گنبد هفت آسمان در گوش تو آید صدا - توی موسی عهد خود درآ در بحر جزر و مد
ره فرعون باید زد رها كن این شبانی را - چو نهادم سر هستی چه كشم بار كهی را
چو مرا گرگ شبان شد چه كشم ناز شبان را - كسی تو را و تو كس را به بز نمیگیری
تو از كجا و هیاهای هر شبان ز كجا - بر خانه منه دست كه این خانه طلسمست
با خواجه مگویید كه او مست شبانهست - حارس آن گوهر جان بودم روزان و شبان
در تك دریای گهر فارغم از گوهر خود - چون عقل ندارم من پیش آ كه تویی عقلم
تو عقل بسی آن را كو چون تو شبان دارد - پرندوش پرندوش خرابات چه سان بد
بگویید بگویید اگر مست شبانید - آن جا گرگان همه شبانند
آن جا مردی ز صد نترسد - مستان شبانه را بشارت
ساقی به سحور میخرامد - رمه خفتست و همیگردد گرگ از چپ و راست
سگ ما بانگ زند تا كه شبان برخیزد - در قدح درنگری زود فرح بخش شود
گرگ چون دید سگ كهف شبان تو بود - رمه خفتست همیگردد گرگ از چپ و راست
سگ ما بانگ برآرد كه شبان برخیزد - هزار بره و گرگ از چه روی هم علفند
به جان چو هیبت و بانگ شبان نمیآید - تو زمین خورنده بین بخورد دانه پرورد
عجب این گرگ گرسنه رمه را چون شبان شود - همه گرگان شبان شده همه دزدان چو پاسبان
چه برد دزد عاشقان چو خدا پاسبان شود - بانگ زدم نیم شبان كیست در این خانه دل
گفت منم كز رخ من شد مه و خورشید خجل - وگر چون گرگ ما را می درانند
چه چاره چون به حكم آن شبانیم - اگر تو دیوی ما دیو را فرشته كنیم
وگر تو گرگی ما گرگ را شبان كردیم - تن زن از هی هی شبانانه
پادشاهم چرا شبان گردم - آب حیات عشق را در رگ ما روانه كن
آینه صبوح را ترجمه شبانه كن - ناله مكن كه تا كه من ناله كنم برای تو
گرگ تویی شبان منم خویش چو من شبان مكن - چندان حیوان آن سو می خاید و می زاید
چون گرگ گرو برده پنهان ز شبان ای جان - صد شبان چون من سپرده گوسفند خود به گرگ
گوسفندان را چه كردی با كی گویم كو شبان - خبر افتاد كه گرگی طمع یوسف كرد
همه گرگان شده از خجلت این گرگ شبان - من بر آن بودم كز جان و دل تفسیده
بازگویی صفت عشق به روزان و شبان - گویی بیا كه بر تو كنم صبر را شبان
بر بره گرگ را چه شبان میكنی مكن - گه بربا همچون گرگ بره درویش را
گه سگ بر من گمار های كنان چون شبان - با رخ چون مشعله بر در ما كیست آن
هر طرفی موج خون نیم شبان چیست آن - ای موسی جان شبان شدهای
بر طور برو ترك گله كن - در افق چرخ زدی شعلهها
نیم شبان آتش میقات من - عشق عشرت پیشه ای كه دولتت پاینده باد
روز روزت عید تازه هر شبانگه سور نو - نه فلك چو آسیا ملك كیست غیر حق
باغ و چراگه زمین پر ز شبان و از گله - این نیم شبان كیست چو مهتاب رسیده
پیغامبر عشق است ز محراب رسیده - دلا بیگاه شد بازآ به خانه
كه ترك آید شبانگه سوی خرگاه - ساقی درده قدح كه ماییم
مخمور ز باده شبانه - عقل است شبان به گرد احوال
فریاد از این شبان خیره - مشنو حیلت خواجه هله ای دزد شبانه
بشلولم بشلولم مجه از روزن خانه - شام بودیم ز خورشید جهان صبح شدیم
گرگ بودیم كنون شهره شبانیم همه - اگر چه عقل بیدار است آن از حی قیوم است
اگر چه سگ نگهبان است تأثیر شبانستی - چو سگ آن از شبان بیند زیانش جمله سودستی
چو سگ خود را شبان بیند همه سودش زیانستی - این جاست ربا نیكو جانی ده و صد بستان
گرگی و سگی كم كن تا مهر شبان بینی - گر نرگس خون خوارش دربند امانستی
هم زهر شكر گشتی هم گرگ شبانستی - خون در تن من باده صرف است از این بوی
هر موی ز من هندوی مست است شبانی - امروز در این مصر از این یوسف خوبی
بیزجر و سیاست شده هر گرگ شبانی - سر دلها به زیر سایهات باد
كه دلها را در این مرعا شبانی - جانها بینی چو روز روشن
از لذت عشرت شبانی - گر خنب ببسته است پیش آر
باقی شبانه چند خسبی - عالم همه گرگ مردخوار است
ای دل ز شبان چه میگریزی - یك یوسف بیكس است و صد گرگ
اما برهد چو تو شبانی - كلهش بنهی وآنگه فكنی باز به سیلی
چه كند بره مسكین چو كند شیر شبانی - ز غمت سنگ گدازد رمه با گرگ بسازد
رمه و گرگ و شبان را تو به یك بار فریبی - ز شراب جان پذیرش سگ كهف شیرگیرش
كه به گرد غار مستان نكند بجز شبانی - گر نخواهی كه تو را گرگ هوا بردرد
چون تو را خواند سوی خویش شبان نستیزی - گرگ هجران پی من كرد و مرا ننگ آورد
گرگ ترسد نه من ار تو به شبان ترسانی - در دیو زشت درروی و یوسفش كنی
و اندر نهاد گرگ درآیی شبان شوی - تو موسیی ولیك شبانی دری هنوز
تو یوسفی ولیك هنوز اندر این چهی - تو بز نهای كه برآیی چراغپایه به بازی
كه پیش گله شیران چو نره شیر شبانی - شبانگهانی عقرب چو كزدمك میرفت
به گوشهای سراپردههاش بر خطری - قلم شكست و بیفتاد بیخبر بر جای
چو مستیان شبانه ز خوردن سكری - گهی چو عیسی مریم طبیب جان گردی
گهی چو موسی عمران روی شبان باشی - «شبان» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «شبان» در شاهنامه فردوسی
- بود هر شبانگاه باریکتر
به خورشید تابنده نزدیکتر - شبی از شبان داغ دل خفته بود
ز کار زمانه برآشفته بود - چه مایه شبان دیده اندر سماک
خروشان بدم پیش یزدان پاک - شبانروز مادر ز می خفته بود
ز می خفته و هش ازو رفته بود - بدین سان همی رخش ببرید راه
بتابنده روز و شبان سیاه - به کام تو شد روی گیتی همه
شبانی و گردنکشان چون رمه - غمی شد دل نامداران همه
که رستم شبان بود و ایشان رمه - شبانان کوه قلا را بخواند
وزان خرد چندی سخنها براند - نبیره فریدون شبان پرورد
ز رای و خرد این کی اندر خورد - شبان را ببخشید بسیار چیز
یکی دایه با او فرستاد نیز - شبان اندر آمد ز کوه و ز دشت
بنالید و نزدیک پیران گذشت - شبانزادهای را چنین در کنار
بگیری و از کس نیایدت عار - که تاج سر شهریاران توی
که گوید که پور شبانان توی - مداریدش اندرمیان گروه
به نزد شبانان فرستش به کوه - شبان نیست از گوهر تو کسی
و زین داستان هست با من بسی - که روز و شبان بر تو فرخنده باد
سر بدسگالان تو کنده باد - ز پیمودن راه و رنج شبان
جهانجوی را گیو بد پاسبان - مرا زی شبانان بیمایه داد
ز من کس ندانست نام و نژاد - کز ایران که و مه شناسد همه
بگوید نشان شبان و رمه - بزنهار شد لشکر ما همه
هراسان شد از بیشبانی رمه - شبان شده تیرهمان روز کرد
کیان را به هر جای پیروز کرد - که روز و شبان بر تو فرخنده باد
همه مهتران پیش تو بنده باد - همه ساله بخت تو پیروز باد
شبان سیه بر تو نوروز باد - به فرمان او رفت باید همه
که او چون شبانست و گردان رمه - همان مر ترا یار باشم به جنگ
به روز و شبانت نسازم درنگ - که پیروز گشتی بریشان همه
شبان بودی و شهریاران رمه - بفرمود تا سرشبان از رمه
بر بابک آید به روز دمه - بیامد شبان پیش او با گلیم
پر از برف پشمینه دل بدو نیم - شبانان بدندی و گر ساربان
همه ساله با رنج و کار گران - بپرسیدش از گوهر و از نژاد
شبان زو بترسید و پاسخ نداد - چو کهتر پسر سوی بابک رسید
به دشت اندرون سر شبان را بدید - ازان پس بدو گفت کای شهریار
شبان را به جان گر دهی زینهار - بپذرفت بدبخت را سرشبان
همی داشت با رنج روز و شبان - یکی کاخ پرمایه او را بساخت
ازان سرشبانان سرش برافراخت - چو شد کارگر مرد و آمد پسند
شبان سرشبان گشت بر گوسفند - چو تنگ اندر آمد شبانان بدید
بران میش و بز پاسبانان بدید - بیامد به بالین او سرشبان
که پدرام باد از تو روز و شبان - بپرسید زان سرشبان راه شاه
کز ایدر کجا یابم آرامگاه - چو بشنید زان سرشبان اردشیر
ببرد از رمه راهبر چند پیر - شدندی شبانگه سوی خانه باز
شده پنبهشان ریسمان طراز - همان دیدهبان دار و هم پاسبان
نگهبان لشکر به روز و شبان - به لشکر بیاراست گیتی همه
شبان گشت و پرخاشجویان رمه - نه روزش طلایه نه شب پاسبان
سپاهش همه چون رمه بیشبان - به تیره شبان تیز بشتافتی
چو روشن شدی روی برتافتی - هنرهای ما شاه داند همه
که او چون شبانست و ما چون رمه - چو بیدادگر شد شبان با رمه
بدو بازگردد بدیها همه - شبان باشم و زیردستان رمه
تنآسانی و داد جویم همه - بدو گفت بهرام تیره شبان
که یابد چنین تازهرو میزبان - شبان سیه بر تو فرخنده باد
سرت برتر از ابر بارنده باد - یکی بیشه دیدند پر گوسفند
شبانان گریزان ز بیم گزند - یکی سرشبان دید بهرام را
بر او دوید از پی نام را - بدو سرشبان گفت کای شهریار
ز گیتی من آیم بدین مرغزار - بدو سرشبان گفت ز ایدر برو
دهی تازه پیش اندر آیدت نو - شبانش همی گوشت جوشد به شیر
خود او نان ارزن خورد با پنیر - دو هفته همی بود دل شادمان
در گنج بگشاد روز و شبان - به روز اندرون دیدهبان داشتی
به تیره شبان پاسبان داشتی - شما را سوی من گشادست راه
به روز سپید و شبان سیاه - شبان بداندیش و دشت بزرگ
همی گوسفندان بماند بگرگ - کجا چون شبانست ما گوسفند
و گر ما زمین او سپهر بلند - همان بزمش آید همان رزمگاه
برخشنده روز و شبان سیاه - بسالی با صطخر بودی دو ماه
که کوتاه بودی شبان سیاه - بدو گفت بهرام کاندر جهان
شبانی ز ساسان نگردد نهان - که ساسان شبان وشبان زاده بود
نه بابک شبانی بدو داده بود - یکی بد کجا نام او جان فروز
که تیره شبان برگزیدی به روز - به تیره شبان چون برآمد خروش
نهادند هرکس به آواز گوش - همیراند چون باد لشکر به راه
به رخشنده روز و شبان سیاه - طلایه بباید به روز و شبان
مخسپید در خیمه بیپاسبان - همی باژ بردند نزدیک شاه
به رخشنده روز و شبان سیاه - همان پرگزندان که نزد تواند
که تیره شبان اور مزد تواند - کجا پیشکار شبانان ماست
برآوردهی دشتبانان ماست - شبان را همی تخت کرد آرزوی
دگرگونهتر شد به آیین و خوی - شبان زاده را دل پر از تخت بود
ورا پند آن موبدان سخت بود - شبانگاه نیران خرداد ماه
سوی آسیابان رفت نزدیک شاه - همان تاج با او بد و مهر شاه
شبان زاده را آرزو کردگاه