«نگین» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «نگین» در غزلیات حافظ شیرازی
- به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید
که سالک بی خبر نبود ز راه و رسم منزل ها - با دل سنگینت آیا هیچ درگیرد شبی
آه آتشناک و سوز سینه شبگیر ما - ای که در زنجیر زلفت جای چندین آشناست
خوش فتاد آن خال مشکین بر رخ رنگین غریب - گل بر رخ رنگین تو تا لطف عرق دید
در آتش شوق از غم دل غرق گلاب است - با که این نکته توان گفت که آن سنگین دل
کشت ما را و دم عیسی مریم با اوست - بیار باده که رنگین کنیم جامه زرق
که مست جام غروریم و نام هشیاریست - دهان تنگ شیرینش مگر ملک سلیمان است
که نقش خاتم لعلش جهان زیر نگین دارد - بیا ای ساقی گلرخ بیاور باده رنگین
که فکری در درون ما از این بهتر نمی گیرد - من آن نگین سلیمان به هیچ نستانم
که گاه گاه بر او دست اهرمن باشد - از لعل تو گر یابم انگشتری زنهار
صد ملک سلیمانم در زیر نگین باشد - کفر زلفش ره دین می زد و آن سنگین دل
در پی اش مشعلی از چهره برافروخته بود - آخر ای خاتم جمشید همایون آثار
گر فتد عکس تو بر نقش نگینم چه شود - من این مرقع رنگین چو گل بخواهم سوخت
که پیر باده فروشش به جرعه ای نخرید - دلق حافظ به چه ارزد به می اش رنگین کن
وان گهش مست و خراب از سر بازار بیار - ببرد از من قرار و طاقت و هوش
بت سنگین دل سیمین بناگوش - دانم سر آرد غصه را رنگین برآرد قصه را
این آه خون افشان که من هر صبح و شامی می زنم - بس که در خرقه آلوده زدم لاف صلاح
شرمسار از رخ ساقی و می رنگینم - روی رنگین را به هر کس می نماید همچو گل
ور بگویم بازپوشان بازپوشاند ز من - ای قبای پادشاهی راست بر بالای تو
زینت تاج و نگین از گوهر والای تو - گر تو فارغی از ما ای نگار سنگین دل
حال خود بخواهم گفت پیش آصف ثانی - به صبر کوش تو ای دل که حق رها نکند
چنین عزیز نگینی به دست اهرمنی - گر انگشت سلیمانی نباشد
چه خاصیت دهد نقش نگینی - دل خسته من گرش همتی هست
نخواهد ز سنگین دلان مومیایی - سعدی شیرازی
- «نگین» در غزلیات سعدی شیرازی
- روی اگر پنهان کند سنگین دل سیمین بدن
مشک غمازست نتواند نهفتن بوی را - زهی اندک وفای سست پیمان
که آن سنگین دل نامهربانست - مثل زیرکان و چنبر عشق
طفل نادان و مار رنگینست - گر همه عالم ز لوح فکر بشویند
عشق نخواهد شدن که نقش نگینست - الغیاث از من دل سوخته ای سنگین دل
در تو نگرفت که خون در دل خارا بگرفت - هر چند نمی سوزد بر من دل سنگینت
گویی دل من سنگیست در چاه زنخدانت - بازت ندانم از سر پیمان ما که برد
باز از نگین عهد تو نقش وفا که برد - طالب عشقی دلی چو موم به دست آر
سنگ سیه صورت نگین نپذیرد - صورت سنگین دلی کشنده سعدیست
هر که بدین صورتش کشند نمیرد - عذرست هندوی بت سنگین پرست را
بیچارگان مگر بت سیمین ندیده اند - بر خسته نبخشاید آن سرکش سنگین دل
باشد که چو بازآید بر کشته ببخشاید - دل سنگینت آگاهی ندارد
که من چون دیگ رویین می زنم جوش - گرم بازآمدی محبوب سیم اندام سنگین دل
گل از خارم برآوردی و خار از پا و پا از گل - دگر به گوش فراموش عهد سنگین دل
پیام ما که رساند مگر نسیم شمال - کسی مانند من جستی زهی بدعهد سنگین دل
مکن کاندر وفاداری نخواهی یافت مانندم - تو با این لطف طبع و دلربایی
چنین سنگین دل و سرکش چرایی - جز این عیبت نمی دانم که بدعهدی و سنگین دل
دلارامی بدین خوبی دریغ ار مهربانستی - همچنانت ناخن رنگین گواهی می دهد
بر سرانگشتان که در خون عزیزان داشتی - سست پیمانا به یک ره دل ز ما برداشتی
آخر ای بدعهد سنگین دل چرا برداشتی - ای که صبر از من طمع داری و هوش
بار سنگین می نهی بر لاغری - دریغ بازوی تقوا که دست رنگینت
به عقل من به سرانگشت می کند بازی - کافر ار قامت همچون بت سنگین تو بیند
بار دیگر نکند سجده بت های رخامی - گیرم که برکنی دل سنگین ز مهر من
مهر از دلم چگونه توانی که برکنی - زنهار سعدی از دل سنگین کافرش
کافر چه غم خورد چو تو زنهار می کنی - صد نعره همی آیدم از هر بن مویی
خود در دل سنگین تو نگرفت سر موی - خیام نیشابوری
- «نگین» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «نگین» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- بنما تو لعل روشنت بر كوری هر ظلمتی
تا بر سر سنگین دلان از عرش بارد سنگها - میان حلقه عشاق چون نگین باشی
اگر تو حلقه به گوش تكینی ای مولا - هر بت سنگین ز دمش زنده شد
تا چه دمست آن بت سحاره را - صورتی كاندر نگین او بدست
در بتان روم و چین جستیم نیست - خاتم ملك سلیمان جستنیست
حلقهها هست و نگین جستیم نیست - گه چو نگینم به مزد تا كه به من مهر نهد
گاه مرا حلقه كند دوزد او بر در خود - دلی همچون صدف خواهم كه در جان گیرد آن گوهر
دل سنگین نمیخواهم كه پندار گهر دارد - دل سنگین عشق ار نرم گردد
دل ار سنگست جوهر میتوان كرد - از حلقه برون نهایم ما نیز
هر چند كه آن شهان نگینند - سنگین جانی كه با چنین لعل
سودای كلوخ و سنگ دارد - ای تو رنگ عافیت زیرا كه ماه از خاصیت
سنگها را لعل سازد میوه را رنگین كند - مقیم همچو نگین شو به حلقه عشاق
كه غیر حلقه عشاق جمله ممتحنند - در صفای می نهان دیدیم
كه شما چون كدوی رنگینید - شاهدان فنا شما جمله
با لب لعل و جان سنگینید - در صفای می شهان دیدیم
كه شما چون كدوی رنگینید - شاهدان فانی و شما جمله
با لب لعل و جان سنگینید - عشق و خرد خانه درون جنگیند
عربده هر لحظه به كو میرسد - گر سلامی از لب شیرین او داری بگو
ور پیامی از دل سنگین او داری بیار - خاك و آب از عكس او رنگین شده
جان بباریده به ترك و زنگبار - آن میر دروغین بین با اسپك و با زینك
شنگینك و منگینك سربسته به زرینك - چو دیو و آدمی و جن همیبینی به فرمانم
نمیدانی سلیمانم كه در خاتم نگین دارم - بیا ای شمس تبریزی مكن سنگین دلی با من
كه با تو سنگ و لولو را نمیدانم نمیدانم - وای از دل سنگینش وز عشوه رنگینش
او نیست منم سنگین كاین فتنه همیشورم - در حلقه میقاتم ایمن شده ز آفاتم
مومم ز پی ختمت زان نقش نگین خواهم - دل سنگین خود را بر دلم نه
نمیبینی كه از غم سنگسارم - مرا هم تو به هر رنگی كه خوانی
اگر رنگین اگر ننگین ندانم - لباس و لقمهات گلهای رنگین
تو گل خواری نشایی میهمانم - در حلقه عاشقان قدسی
سرحلقه چو گوهر نگینیم - ناز هر بیگانه سنگین دلی
بهر یاری بردباری می كشم - جبریل پرده دار است مردان درون پرده
در حلقه شان نگینم در حلقه چون درآیم - گر سایه عاشق فتد بر كوه سنگین برجهد
نه چرخ صدقها زند تو منكری نك آزمون - سیلم سوی دریا روم روحم سوی بالا روم
لعلم به گوهرها روم یا تاج باشم یا نگین - دل سنگین او چون ریخت خونم
تو خون من ز سنگ خاره بستان - كه سنگین اگر آن زخم یابد
ز بند ما نیارد برجهیدن - بیامیز اندكی ای كان رحمت
كه تا گردد رخ زرد تو رنگین - نشناسند ز مستی ره ده از ره خانه
نشناسند كه مردیم عجب یا گل رنگین - بلك كشد از بت سنگین غذا
با همه كفرش به عبادت شمن - چو فتوی داد عشق تو به خون من نمیدانم
چه جوهردار تیغی تو چه سنگین دل نگاری تو - چو تو جمعیت جمعی تو در این جمع چو شمعی
چو در این حلقه نگینی مجه ای جان زمانه - جان زرین و جان سنگین را
چون كلوخ از برنج بگزیده - من دوش دیدم سر دل اندر جمال دلبری
سنگین دلی لعلین لبی ایمان فزایی كافری - افتاد دل و جانم در فتنه طراری
سنگینك جنگینك سر بسته چو بیماری - شب از مه او حیران مه عاشق آن سیران
نی بیمزه و رنگین پالوده بازاری - بر صورت سنگین بزند روح پذیرد
حیف است كز این روح تو محروم بمانی - از این تنگین قفص جانا پریدی
وزین زندان طراران رهیدی - دل سنگین چو یابد تاب آن چشم
شود در حال او در خوشابی - كی یارد با تو دیگر عهد كردن
كه تو سنگین دلی بیزینهاری - ای لعل تو از كدام كانی
در حلقه درآ كه خوش نگینی - شدهام چو موم ای جان به هوای مهر سلطان
برسان به موم مهرش كه گزیدهتر نگینی - این میوههای دنیا گل پارههاست رنگین
چه بود نعیم دنیا جز نان و نان ربایی - نگین عشق كاسیر ویند دیو و پری
ز دیو تن كی ستاند مگر سلیمانی - تو رنگرزی، تو نیلپزی
هان كینه را، زنگین نكنی - «نگین» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «نگین» در شاهنامه فردوسی
- سر بخت و تختش برآمد به کوه
پلنگینه پوشید خود با گروه - یکایک بیامد خجسته سروش
بسان پری پلنگینه پوش - نگین زمانه سر تخت تست
جهان روشن از نامور بخت تست - ز یزدان همی خواستند آفرین
بران تاج و تخت و کلاه و نگین - چو پژمرده شد روی رنگین تو
نگردد دگر گرد بالین تو - خداوند شمشیر و گاه و نگین
چو ما دید بسیار و بیند زمین - دو سنگی دو جنگی دو شاه زمین
میان کیان چون درخشان نگین - سپردم شما را کلاه و نگین
بدین روی با من مدارید کین - فرستاده بر شاه کرد آفرین
که ای نازش تاج و تخت و نگین - زمین را ببوسید و کرد آفرین
بران تاج و تخت و کلاه و نگین - ستوده ز هندوستان تا به چین
میان بتان در چو روشن نگین - همه پشت پیلان به رنگین درفش
بیاراسته سرخ و زرد و بنفش - شود روز چون چشمه روشن شود
جهان چون نگین بدخشان شود - به میلاد بسپرد ایران زمین
کلید در گنج و تاج و نگین - بدو گفت مردی چو دیو سیاه
پلنگینه جوشن از آهن کلاه - برو آفرین کرد کاووس شاه
که بیتو مبادا نگین و کلاه - به پاسخ چنین گفت کاووس شاه
که از تو فروزد نگین و کلاه - زمین بنده و رخش گاه منست
نگین گرز و مغفر کلاه منست - همی یک به یک خواندند آفرین
بران برز و بالا و تیغ و نگین - چه جستی جز از تخت و تاج و نگین
تن آسانی و گنج ایران زمین - تن آسانی خویش جستی برین
نه افروزش تاج و تخت و نگین - به تاج و به تخت و نگین و کلاه
به گفتار با او نگردی ز راه - همی خواند بر شهریار آفرین
که بی تو مبادا کلاه و نگین - جزین هدیهها باشد و اسپ و زین
بزر افسر و خسروانی نگین - نگه کن که خلعت کرا داد شاه
ز گردان که جوید نگین و کلاه - برادرش را کشته بر بیگناه
بدشمن سپرده نگین و کلاه - ز نیکی دهش آفرین بر تو باد
فلک را گذر بر نگین تو باد - نهادند بر پشت شبرنگ زین
کمر خواست با پهلوانی نگین - و دیگر که پور گزین ترا
نگهبان گاه و نگین ترا - ز غزنین برو تا براه برین
چو گردد ترا تاج و تخت و نگین - فرامرز را ده کلاه و نگین
کسی کو بخواهد ز لشکر گزین - ز یزدان بران شاه باد آفرین
که نازد بدو تاج و تخت و نگین - بدو گفت با او برو همچنین
نیابی ز من گنج و تاج و نگین - ز دیبا و دینار و تاج و نگین
ز تخت و ز هرگونه دیبای چین - فرستادشان سوی آن بیدرفش
که کوس مهین داشت و رنگین درفش - چو اسفندیاری که فعفور چین
نویسد همی نام او بر نگین - بتآرای چون او نبیند به چین
میان بتان چون درخشان نگین - به خاک آمد از بر شده چوب عمود
تهی ماند زان مرغ رنگین عمود - ز چیزی که باشد طرایف به چین
ز زرینه و اسپ و تیغ و نگین - ز یاقوت سرخ از برش ده نگین
به فرمانبران داد و کرد آفرین - نوشتند بر نامهها همچنین
بدو داد فرمان و مهر و نگین - چو رنگین رخ تاجور تیره شد
ازان درد بهرام دل خیره شد - جهاندار بنهاد بر گل نگین
بدان باغبان داد و کرد آفرین - بمالید رنگین رخش بر زمین
همی کرد بر تاج و تخت آفرین - بخندید بهرام و کرد آفرین
رخش گشت همچون بدخشان نگین - نهادند بر نامهها بر نگین
فرستادگان خواست با آفرین - شتروار سیصد طرایف ز چین
فرستاد و یاقوت سیصد نگین - همی خواند لشکر برو آفرین
که بیتو مبادا کلاه و نگین - یکی نامداری چو خاقان چین
جهاندار با تاج و تخت و نگین - به نرسی چنین گفت یک روز شاه
کز ایدر برو با نگین و کلاه - درم داد و اسپ و نگین و کلاه
گرانمایه را کشور و تاج و گاه - بران نامه بنهاد مهر نگین
فرستاد پاسخ سوی شاه چین - بزرگان برو خواندند آفرین
که بیتو مبادا کلاه و نگین - سپردم به هرمز کلاه و نگین
همه لشکر و گنج ایران زمین - بدو داد و گفت این نگین را بدار
بود روز کاین را بود خواستار - چنین داد پاسخ به پرمایه شاه
که چون نو نبیند نگین و کلاه - تو را یار بادا جهان آفرین
بماناد روشن کلاه و نگین - دگر گفت چندست با او سپاه
ازیشان که دارد نگین و کلاه - ز اسبان چینی و دیبای چین
ز تخت وز تاج وز تیغ و نگین - همیدون بدش تاج و گنج و سپاه
همیدون نگین وهمیدون کلاه - بران مهر بنهاد قیصر نگین
فرستاده را داد وکرد آفرین - گل اندر زمان برنگینش نهاد
بیامد بران مرد جوینده داد - بدو گفت خاتون که خفتست مست
مگر گل نهم از نگینش بدست - نگینی برو نام پرویز شاه
نهادند بر مهر مشک سیاه - ازو باد بر شهریار آفرین
که زیبای تاجست و تخت و نگین - به ایران تو را زندگانی بس است
که تاج و نگین بهر دیگر کس است - که از تاج و ز تخت و مهر و نگین
همان جامهی روم و کشمیر و چین - کزیشان شد آباد روی زمین
فروزندهی تاج و تخت و نگین - بترس از خدای جهان آفرین
که تخت آفریدست و تاج و نگین - بهر سوی فرستاد مهر و نگین
همی رام گردد برو بر زمین