«غنچه» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «غنچه» در غزلیات حافظ شیرازی
- به بزمگاه چمن دوش مست بگذشتم
چو از دهان توام غنچه در گمان انداخت - جان فدای دهنش باد که در باغ نظر
چمن آرای جهان خوشتر از این غنچه نبست - ز کار ما و دل غنچه صد گره بگشود
نسیم گل چو دل اندر پی هوای تو بست - صبا ز حال دل تنگ ما چه شرح دهد
که چون شکنج ورق های غنچه تو بر توست - روی تو کس ندید و هزارت رقیب هست
در غنچه ای هنوز و صدت عندلیب هست - خون شد دلم به یاد تو هر گه که در چمن
بند قبای غنچه گل می گشاد باد - نقاب گل کشید و زلف سنبل
گره بند قبای غنچه وا کرد - غنچه گلبن وصلم ز نسیمش بشکفت
مرغ خوشخوان طرب از برگ گل سوری کرد - دلا چو غنچه شکایت ز کار بسته مکن
که باد صبح نسیم گره گشا آورد - به سان سوسن اگر ده زبان شود حافظ
چو غنچه پیش تواش مهر بر دهن باشد - تنور لاله چنان برفروخت باد بهار
که غنچه غرق عرق گشت و گل به جوش آمد - نگشاید دلم چو غنچه اگر
ساغری از لبش نبوید باز - چو غنچه گر چه فروبستگیست کار جهان
تو همچو باد بهاری گره گشا می باش - زمانه از ورق گل مثال روی تو بست
ولی ز شرم تو در غنچه کرد پنهانش - چو غنچه بر سرم از کوی او گذشت نسیمی
که پرده بر دل خونین به بوی او بدریدم - چو غنچه با لب خندان به یاد مجلس شاه
پیاله گیرم و از شوق جامه پاره کنم - غنچه گو تنگ دل از کار فروبسته مباش
کز دم صبح مدد یابی و انفاس نسیم - عروس غنچه رسید از حرم به طالع سعد
به عینه دل و دین می برد به وجه حسن - رسید باد صبا غنچه در هواداری
ز خود برون شد و بر خود درید پیراهن - خواهم شدن به بستان چون غنچه با دل تنگ
وان جا به نیک نامی پیراهنی دریدن - تاب بنفشه می دهد طره مشک سای تو
پرده غنچه می درد خنده دلگشای تو - گل از خلوت به باغ آورد مسند
بساط زهد همچون غنچه کن طی - سخن در پرده می گویم چو گل از غنچه بیرون آی
که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی - از گل پارسیم غنچه عیشی نشکفت
حبذا دجله بغداد و می ریحانی - تشبیه دهانت نتوان کرد به غنچه
هرگز نبود غنچه بدین تنگ دهانی - چندان چو صبا بر تو گمارم دم همت
کز غنچه چو گل خرم و خندان به درآیی - تا غنچه خندانت دولت به که خواهد داد
ای شاخ گل رعنا از بهر که می رویی - سعدی شیرازی
- «غنچه» در غزلیات سعدی شیرازی
- سرمست درآمد از درم دوست
لب خنده زنان چو غنچه در پوست - غنچه دیدم که از نسیم صبا
همچو من دست در گریبان داشت - سعدیا غنچه سیراب نگنجد در پوست
وقت خوش دید و بخندید و گلی رعنا شد - مرغان چمن نعره زنان دیدم و گویان
زین غنچه که از طرف چمنزار برآمد - آب از گل رخساره او عکس پذیرفت
و آتش به سر غنچه گلنار برآمد - درخت غنچه برآورد و بلبلان مستند
جهان جوان شد و یاران به عیش بنشستند - دهان غنچه بدرد نسیم باد صبا
لبان لعل تو وقتی که ابتسام کنند - هزارم درد می باشد که می گویم نهان دارم
لبم با هم نمی آید چو غنچه روز بشکفتن - نوبهار از غنچه بیرون شد به یک تو پیرهن
بیدمشک انداخت تا دیگر زمستان پوستین - خلاف سرو را روزی خرامان سوی بستان آی
دهان چون غنچه بگشای و چو گلبن در گلستان آی - عارضش باغی دهانش غنچه ای
بل بهشتی در میانش کوثری - خیام نیشابوری
- «غنچه» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «غنچه» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- شمس الحق تبریزی با غنچه دل گوید
چون باز شود چشمت بیننده شوی با ما - تا غنچه برگشاید با سرو سر سوسن
لاله بشارت آرد مر بید و ارغوان را - غنچه چو مستوریان كرده رخ خود نهان
باد كشد چادرش كای سره رو برگشا - اندر آن پیوند كردن آب و آتش یك شدهست
غنچه آن جا سنبلست و سرو آن جا سوسنست - باغبانا رعد مطرب ابر ساقی گشت و شد
باغ مست و راغ مست و غنچه مست و خار مست - بر سر غنچه بسته كه نهان میخندد
سایه سرو خوش نادره بالا چه خوشست - به حق غنچه و گلهای لعل روحانی
كه دام بلبل عقلست در گلستانت - گر نه هر غنچه پرده باغیست
غیرت و رشك را سرایت نیست - باغ سلام میكند سرو قیام میكند
سبزه پیاده میرود غنچه سوار میرسد - به گوش غنچه نیلوفر همیگوید كه یا عبهر
باستیز عدو می خور كه هنگام ستیز آمد - بربند لب و تن زن چون غنچه و چون سوسن
رو صبر كن از گفتن چون صبر كلید آمد - ناظر ملك شد آن نرگس معزول شده
غنچه طفل چو عیسی فطن و خط خوان شد - جان مثل گلبنان حامله غنچههاست
جانب غنچه صبی باد صبا میوزد - زود دهانم ببند چون دهن غنچهها
زانك چنین لقمهای خورد و زبان میگزد - بر سر غنچه كی كله مینهد
پشت بنفشه كی دوتا میكند - غنچه گره گره شد و لطفت گره گشاست
از تو شكفته گردد و بر تو كند نثار - همیشه چشم گشایم چو غنچه بر سر راه
چو سرو روح روانست در بهار سفر - نگون كن سرو را همچون بنفشه
گناه غنچه بر نیلوفر انداز - خاموش باش و لب مگشا خواجه غنچه وار
میخند زیر لب تو به زیر ظلال گل - ای غنچه گلگون آمدی وز خویش بیرون آمدی
با ما بگو چون آمدی تا ما ز خود خیزان كنیم - به جان گفتم كه چون غنچه چرا چهره نهان كردی
بگفت از شرم روی او به جسم اندر خزیدستم - گرهی ز نقد غنچه بنهم به پیش سوسن
صفتی ز رنگ لاله به بنفشه زار گویم - غنچه و خار تو را دایه شوم همچو زمین
تا سمعنا و اطعنا كنی ای جان نامم - چونك راه ایمن شد از داد بهاران آمدند
سبزه را تیغ برهنه غنچه را در كف سنان - همچو غنچه تو نهان خند و مكن همچو نبات
وقت اشكوفه به بالای شجر خندیدن - سبزه پیاده میدود اندر ركاب سرو
غنچه نهان همیكند از چشم بد جبین - غنچه گلزار جان روی تو را یاد كرد
چشم چه خوش برگشاد بر هوس خار تو - بت گلروی چون شكر چو غنچه بسته بود آن در
چو در بگشاد وقت آمد كه درریزیم مستانه - هله ای غنچه نازان چه ضعیفی و چه یازان
چو رسن باز بهاری بجه از چنبر روزه - در حلقه قلاشی زنهار تا نباشی
چون غنچه چشم بسته چون گل دهان گشاده - گلزار بین گلزار بین در آب نقش یار بین
و آن نرگس خمار بین و آن غنچههای احمری - بلبل چو مطرب دف زنی برگ درختان كف زنی
هر غنچه گوید چون منی باشد خوشی كشی تری - چو سوسن صد زبان داری زبان دركش از این زاری
ز غنچه بسته لب بشنو ز خاموشان خبر باری - نرگست مست گشته جنیی یا فرشته
با شكر درسرشته غنچه گلستانی - پهلوی نرگس بروید یاسمین
گل به غنچه خوش دهان آید همی - سوسن به غنچه گوید هر چند بسته چشمی
چشمت گشاده گردد كز بخت در مزیدی - هر عین و هر عرض چو دهان بسته غنچهای است
كان را حجاب مهد غوانی نهادهای - چون غنچه لب ببند و چو گل بیدو لب بخند
تا هیچ كس نداند كاندر چه نعمتی - غبغب غنچه در این چمن بنخندد
تا تو به خنده دهان او نگشایی - غنچه و گلها مغفرت آمد
تا ننماید زشتی خاری - غنچه صفت چشم ببستی ز گل
رو، بهمان خار كشی لایقی - غنچه صفت خویش ز گل دركشی
رو بكش آن خار، بدان لایقی - «غنچه» در دیوان شمس - رباعیات مولوی