زن، زندگی، آزادی
«گیتی» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «گیتی» در غزلیات حافظ شیرازی
- آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است
با دوستان مروت با دشمنان مدارا - برکشد آینه از جیب افق چرخ و در آن
بنماید رخ گیتی به هزاران انواع - گر کمیت اشک گلگونم نبودی گرم رو
کی شدی روشن به گیتی راز پنهانم چو شمع - کوکب بخت مرا هیچ منجم نشناخت
یا رب از مادر گیتی به چه طالع زادم - غم گیتی گر از پایم درآرد
بجز ساغر که باشد دستگیرم - گنج در آستین و کیسه تهی
جام گیتی نما و خاک رهیم - حافظ نگشتی شیدای گیتی
گر می شنیدی پند ادیبان - سعدی شیرازی
- «گیتی» در غزلیات سعدی شیرازی
- بوی بهشت می گذرد یا نسیم دوست
یا کاروان صبح که گیتی منورست - مرا و عشق تو گیتی به یک شکم زادست
دو روح در بدنی چون دو مغز در یک پوست - چنین پسر که تویی راحت روان پدر
سزد که مادر گیتی به روی او نازد - باد آسایش گیتی نزند بر دل ریش
صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود - صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را
تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید - تا چه خواهد کرد با من دور گیتی زین دو کار
دست او در گردنم یا خون من در گردنش - چو دست مهربان بر سینه ریش
به گیتی در ندارم هیچ مرهم - در همه گیتی نگاه کردم و بازآمدم
صورت کس خوب نیست پیش تصاویر او - به از تو مادر گیتی به عمر خود فرزند
نیاورد که همین بود حد زیبایی - مولوی
- «گیتی» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- فردوسی
- «گیتی» در شاهنامه فردوسی
- به گفتار دانندگان راه جوی
به گیتی بپوی و به هر کس بگوی - ترا از دو گیتی برآورده‌اند
به چندین میانچی بپرورده‌اند - چو سی روز گردش بپیمایدا
شود تیره گیتی بدو روشنا - عمر کرد اسلام را آشکار
بیاراست گیتی چو باغ بهار - کزین نامور نامه‌ی شهریار
به گیتی بمانم یکی یادگار - که گیتی به آغاز چون داشتند
که ایدون به ما خوار بگذاشتند - همه روی گیتی شب لاژورد
از آن شمع گشتی چو یاقوت زرد - ز گیتی پرستنده‌ی فر و نصر
زید شاد در سایه‌ی شاه عصر - سخن گوی دهقان چه گوید نخست
که نامی بزرگی به گیتی که جست - بتابید ازآن سان ز برج بره
که گیتی جوان گشت ازآن یکسره - به گیتی درون سال سی شاه بود
به خوبی چو خورشید بر گاه بود - دد و دام و هر جانور کش بدید
ز گیتی به نزدیک او آرمید - به گیتی نبودش کسی دشمنا
مگر بدکنش ریمن آهرمنا - چو آگه شد از مرگ فرزند شاه
ز تیمار گیتی برو شد سیاه - وزان پس جهان یکسر آباد کرد
همه روی گیتی پر از داد کرد - زمان تا زمان زینش برساختی
همی گرد گیتیش برتاختی - به جمشید بر تیره‌گون گشت روز
همی کاست آن فر گیتی‌فروز - تن آزاد و آباد گیتی بروی
بر آسوده از داور و گفتگوی - یکایک به تخت مهی بنگرید
به گیتی جز از خویشتن را ندید - جهان را به خوبی من آراستم
چنانست گیتی کجا خواستم - بدو گفت گر سوی من تافتی
ز گیتی همه کام دل یافتی - سوی تخت جمشید بنهاد روی
چو انگشتری کرد گیتی بروی - چه باید همه زندگانی دراز
چو گیتی نخواهد گشادنت راز - یکایک چو گیتی که گسترد مهر
نخواهد نمودن به بد نیز چهر - نشد سیر ضحاک از آن جست جوی
شد از گاو گیتی پر از گفتگوی - یکی مرد دینی بران کوه بود
که از کار گیتی بی‌اندوه بود - که هر کاو نبید جوانی چشید
به گیتی جز از خویشتن را ندید - بگردان ز جانش بد جاودان
بپرداز گیتی ز نابخردان - مگر کز شمار تو آید پدید
که نوبت ز گیتی به من چون رسید - فریدون چو گیتی برآن گونه دید
جهان پیش ضحاک وارونه دید - ز گیتی جهان آفرین را پرست
ازو دان بهر نیکی زور دست - برون رفت خرم به خرداد روز
به نیک اختر و فال گیتی فروز - گشادند بر آفریدون سخن
که نو باش تا هست گیتی کهن - چو شد رام گیتی دوان کندرو
برون آمد از پیش سالار نو - بیاراست گیتی بسان بهشت
به جای گیا سرو گلبن بکشت - که ما را به گیتی ز پیوند خویش
سه شمع‌ست روشن به دیدار پیش - چو بشنید از آن نامداران سخن
نه سردید آن را به گیتی نه بن - چو آباد دادند گیتی به من
نجستم پراگندن انجمن - مرا خود ز گیتی گه رفتن است
نه هنگام تندی و آشفتن است - به گیتی مدارید چندین امید
نگر تا چه بد کرد با جمشید - به فرجام هم شد ز گیتی بدر
نماندش همان تاج و تخت و کمر - نباید ز گیتی ترا یار کس
بی‌آزاری و راستی یار بس - یکی پند گویم ترا من درست
دل از مهر گیتی ببایدت شست - همه چیزگی با منوچهر بود
کزو مغز گیتی پر از مهر بود - سه جنگ گران کرده شد در سه روز
چه در شب چه در هور گیتی فروز - خرامید و شد سوی آرامگاه
همی کرد گیتی به آیین و راه - شوم گرد گیتی برآیم یکی
ز دشمن ببند آورم اندکی - ز مادر جدا شد بران چند روز
نگاری چو خورشید گیتی فروز - هر آنجا که بد مهتری نامجوی
ز گیتی سوی سام بنهاد روی - سرانجام گیتی ز سیمرغ و زال
پر از داستان شد به بسیار سال - همه گنج گیتی به چشم تو خوار
مبادا ز تو نام تو یادگار - چو آمد به نزدیکی نیمروز
خبر شد ز سالار گیتی فروز - چو زد بر سر کوه بر تیغ شید
چو یاقوت شد روی گیتی سپید - به گیتی در از پهلوانان گرد
پی زال زر کس نیارد سپرد - ز چرخ بلند اندر آمد سخن
سراسر همین است گیتی ز بن - به گیتی بماند ز فرزند نام
که این پور زالست و آن پور سام - شود شاه گیتی بدین خشمناک
ز کابل برآرد به خورشید خاک - فریدون ز ضحاک گیتی بشست
بترسم که آید ازان تخم رست - زمان تا زمان زو برآید خروش
شود رام گیتی پر از جنگ و جوش - عنان پیچ و اسپ افگن و گرزدار
چو من کس ندیدی به گیتی سوار - ز من گر نبودی به گیتی نشان
برآورده گردن ز گردن کشان - چنان اژدها کو ز رود کشف
برون آمد و کرد گیتی چو کف - همی گفت اگر اژدهای دژم
بیاید که گیتی بسوزد به دم - هوا پاک دیدم ز پرندگان
همان روی گیتی ز درندگان - یکی مرغ پرورده‌ام خاک خورد
به گیتی مرا نیست با کس نبرد - به رزم اندرون زهر تریاک سوز
به بزم اندرون ماه گیتی فروز - بدو گفت کاکنون جزین رای نیست
که با شاه گیتی مرا پای نیست - بدین نیز همداستانم که زال
ز گیتی چو رودابه جوید همال - چنین است گیتی وزین ننگ نیست
ابا کردگار جهان جنگ نیست - برآید یکی باد با زلزله
ز گیتی برآید خروش و خله - به شادی یکی انجمن برشگفت
شهنشاه گیتی زهازه گرفت - خنک سام یل کش چنین یادگار
بماند به گیتی دلیر و سوار - رسیدند پیروز تا نیمروز
چنان شاد و خندان و گیتی فروز - نیاید به گیتی ز راه زهش
به فرمان دادار نیکی دهش - که گیتی سپنجست پر آی و رو
کهن شد یکی دیگر آرند نو - همی خورد مهراب چندان نبید
که چون خویشتن کس به گیتی ندید - شد آن نامور پرهنر شهریار
به گیتی سخن ماند زو یادگار - منوچهر را سال شد بر دو شست
ز گیتی همی بار رفتن ببست - ندیدند روزش کشیدن دراز
ز گیتی همی گشت بایست باز - ز گیتی برآمد به هر جای غو
جهان را کهن شد سر از شاه نو - بدین گیتی اندر بود خشم شاه
به برگشتن آتش بود جایگاه - که گیتی بداد و دهش داشتند
به بیداد بر چشم نگماشتند - همانا شماساس در نیمروز
نشستست با تاج گیتی فروز - چنین گفت مر بارمان را قباد
که یکچند گیتی مرا داد داد - ازان پس بیاسود لشکر دو روز
سه دیگر چو بفروخت گیتی فروز - ستوران تازی سوی نیمروز
فرستاد و خود رفت گیتی فروز - به گیتی به گفتار تو زنده‌ایم
همه یک به یک مر ترا بنده‌ایم - طلایه شب و روز در جنگ بود
تو گفتی که گیتی برو تنگ بود - ببخشند گیتی به رسم و به داد
ز کار گذشته نیارند یاد - ز دریای پیکند تا مرز تور
ازان بخش گیتی ز نزدیک و دور - بیامد به خوار ری افراسیاب
ببخشید گیتی و بگذاشت آب - بگفتند با زال چندی درشت
که گیتی بس آسان گرفتی به مشت - چو بر تخت بنشست فرخنده زو
ز گیتی یکی آفرین خاست نو - ز یک روی گیتی مرو را سپرد
ببوسید روی زمین مرد گرد - سر تخت با افسر نیمروز
بدار و همی باش گیتی فروز - چنین گفت با نامور مهتران
که گیتی مرا از کران تا کران - نخواهم به گیتی جز از راستی
که خشم خدا آورد کاستی - وزان رفته نام‌آوران یاد کرد
به داد و دهش گیتی آباد کرد - چهارم کجا آرشش بود نام
سپردند گیتی به آرام و کام - چو رسم بدش بازداند کسی
نخواهد که ماند به گیتی بسی - همان تازی اسپان آگنده یال
به گیتی ندانست کس را همال - رونده همی تاخت تا نیمروز
چو آمد بر زال گیتی فروز - همی گفت کاووس خودکامه مرد
نه گرم آزموده ز گیتی نه سرد - ز پند و خرد گر بگردد سرش
پشیمانی آید ز گیتی برش - چو بردانشی شد گشاده جهان
به آهن چه داریم گیتی نهان - به گوش تو آید خود این آگهی
کزیشان شود روی گیتی تهی - هران روز بد کز تو اندر گذشت
بر آنی کزو گیتی آباد گشت - برون رفت پس پهلو نیمروز
ز پیش پدر گرد گیتی فروز - گرایدونک خشنودی از رنج من
بدان گیتی آگنده کن گنج من - بدان اژدها گفت بر گوی نام
کزین پس تو گیتی نبینی به کام - چو برگشت پیروز گیتی‌فروز
بیامد دمان تا به کوه اسپروز - چو آید به دیو سپید آگهی
کز ارژنگ شد روی گیتی تهی - نخست آفرین کرد بر دادگر
کزو دید پیدا به گیتی هنر - به گیتی خبر شد که کاووس شاه
ز مازندران بستد آن تاج و گاه - سپرد این به سالار گیتی فروز
به نوی همه کشور نیمروز - زمین گشت پر سبزه و آب و نم
بیاراست گیتی چو باغ ارم - چو گودرز گیتی بران گونه دید
عمود گران از میان برکشید - چو شد کار گیتی بران راستی
پدید آمد از تازیان کاستی - بزد کوس و برداشت از نیمروز
سپه شاد دل شاه گیتی‌فروز - همی راند تا در میان سه شهر
ز گیتی برین‌گونه جویند بهر - از ایران برآمد ز هر سو خروش
شد آرام گیتی پر از جنگ‌وجوش - همه در گرفتند ز ایران پناه
به ایرانیان گشت گیتی سیاه - به لشکرگه آورد لشکر ز شهر
ز گیتی برین گونه جویند بهر - به کام تو شد روی گیتی همه
شبانی و گردنکشان چون رمه - گمانش چنان شد که گردان سپهر
به گیتی مراو را نمودست چهر - به گیتی جز از پاک یزدان نماند
که منشور تیغ ترا برنخواند - بدید آنک شد روی گیتی سیاه
درفش سپهدار توران سپاه - به گیتی دران کوش چون بگذری
سرانجام نیکی بر خود بری - به گیتی ز خوبان مرا جفت نیست
چو من زیر چرخ کبود اندکی‌ست - بگیر و بگیسوی او بر بدوز
به نیک اختر و فال گیتی فروز - چو رستم پدر باشد و من پسر
نباید به گیتی کسی تاجور - چو سام نریمان به گیتی نبود
سرش را نیارست گردون بسود - سراپرده و خیمه زد بر دو میل
بپوشید گیتی به نعل و به پیل - تو گیتی چه سازی که خود ساخت‌ست
جهاندار ازین کار پرداخت‌ست - بدو گفت رستم که شد تیره‌روز
چه پیدا کند تیغ گیتی فروز - همه مرگ راییم پیر و جوان
به گیتی نماند کسی جاودان - چو خرسند گردد به دستان بگوی
که از شاه گیتی مبرتاب روی - گمانی برم من که او رستمست
که چون او بگیتی نبرده کمست - بدو گفت گودرز کاکنون چه سود
که از روی گیتی برآری تو دود - اگر ماند او را به گیتی زمان
بماند تو بی‌رنج با او بمان - وگر زین جهان این جوان رفتنیست
به گیتی نگه کن که جاوید کیست - به گیتی که کشتست فرزند را
دلیر و جوان و خردمند را - چو دارندگان ترا مایه نیست
مر او را بگیتی چو من دایه نیست - ازین هر چه در گنج رستم نبود
ز گیتی فرستاد و آورد زود - همه نیکویها به گیتی ز تست
نیایش ز فرزند گیرم نخست - نمانی مگر نیمه‌ی ماه را
نشایی به گیتی بجز شاه را - سخن گر گرفتی چنین سرسری
بدان گیتی افگندم این داوری - ز گیتی هنرمند و خامش توی
که پروردگار سیاوش توی - بدین سان به شادی گذر کرد روز
چو از چشم شد دور گیتی فروز - اگر با سیاوش کند شاه جنگ
چو دیبه شود روی گیتی به رنگ - چنان چون به گاه فریدون گرد
که گیتی ببخشش به گردان سپرد - اگر طوس جنگی‌تر از رستم است
چنان دان که رستم ز گیتی کم است - ز گیتی نبیند مگر کاستی
بدو باشد افزونی و راستی - بدارمت بی‌رنج فرزندوار
به گیتی تو مانی زمن یادگار - دو گیتی همی برد خواهد ز من
بمانم به کام دل اهرمن - که چندین بلاها بباید کشید
ز گیتی همی زهر باید چشید - قباد آمد و رفت و گیتی سپرد
ورا نیز هم رفته باید شمرد - سپاسی بود نزد شاه زمین
بزرگان گیتی کنند آفرین - ولیکن به گیتی بجز تاج و تخت
چه جوید خردمند بیدار بخت - به روی سیاوش نگه کرد و گفت
که این را به گیتی کسی نیست جفت - که او را ز گیتی کسی نیست جفت
به تیر و کمان چون گشاید دو سفت - بدو گفت کای نامور شهریار
ز شاهان گیتی توی یادگار - فرنگیس مهتر ز خوبان اوی
نبینی به گیتی چنان موی و روی - خنیده به گیتی به مهر و وفا
ز آهرمنی دور و دور از جفا - که چندین چه باشی به پیشم به پای
چه خواهی به گیتی چه آیدت رای - پراگنده نامش به گیتی بدیست
ولیکن جز اینست مرد ایزدیست - برآشفت گیتی ز تور دلیر
کنون روی گیتی شد از جنگ سیر - به یاران چنین گفت کای سرکشان
که خواهد که گردد به گیتی نشان - اگر تور را دل نگشتی دژم
ز گیتی به ایرج نکردی ستم - بدو گفت کای یادگار پشنگ
چه دارم به گیتی جز از تو به چنگ - گر ایدونک من بدسگالم بدوی
ز گیتی برآید یکی گفت و گوی - که گیتی سپنج است پر درد و رنج
بد آن را که با غم بود در سپنج - ز گیتی برادر توی شاه را
همی زیر نعل آوری ماه را - درودی ز من سوی پیران رسان
بگویش که گیتی دگر شد بسان - ز گیتی کراگیری اکنون پناه
پناهت خداوند خورشید و ماه - گر ایوان من سر به کیوان کشید
همان زهر گیتی بباید چشید - ز گیتی برآرد سراسر خروش
زمانه ز کیخسرو آید به جوش - ورا بارگی باش و گیتی بکوب
چنان چون سر مار افعی به چوب - مکن بی‌گنه بر تن من ستم
که گیتی سپنج است با باد و دم - بخفت و مرا پیش بالین ببست
میان دو گیتیش بینم نشست - چپ و راست هر سو بتابم همی
سر و پای گیتی نیابم همی - مدار ایچ تیمار با او به هم
به گیتی مکن جان و دل را دژم - برین نیز بگذشت یک چند روز
گران شد فرنگیس گیتی فروز - بدید و به شادی سبک بازگشت
همانگاه گیتی پرآواز گشت - کزین نامور نامه‌ی باستان
بمانم به گیتی یکی داستان - بدان گیتیم نیز خواهشگرست
که با تیغ تیزست و با افسرست - کزین خواب نوشین سر آزاد کن
ز فرجام گیتی یکی یاد کن - پس آگاهی آمد سوی نیمروز
به نزدیک سالار گیتی فروز - خروش سواران و گرد سپاه
چو شب کرد گیتی نهان گشت ماه - تو گفتی که برشد به گیتی بخار
برافروختند آتش کارزار - تو گفتی نه شب بود پیدا نه روز
نهان گشت خورشید گیتی‌فروز - که گیتی سپنجست و جاوید نیست
فری برتر از فر جمشید نیست - بدو گفت فرخ پی و روز تو
همان اختر گیتی افروز تو - ورا بارگی باش و گیتی بکوب
ز دشمن زمین را به نعلت بروب - که داند به گیتی که من زنده‌ام
به خاکم و گر بتش افگنده‌ام - همی گفت با شاه یکسر سخن
که دادار گیتی چه افگند بن - به گیتی کسی چون سیاوش نبود
چنو راد و آزاد و خامش نبود - خبر شد به گیتی که فرزند شاه
جهانجوی کیخسرو آمد ز راه - چنین پاسخ آورد کان کم خرد
به بد روی گیتی همی بسپرد - نبیره منوچهر شاه دلیر
که گیتی به تیغ اندر آورد زیر - به گرد اندرش ژنده‌پیلان دویست
تو گفتی به گیتی جز آن جای نیست - بسان درفشی برآورد راست
به گیتی بجز فر یزدان نخواست - بسی آفرین کرد و بنشست شاد
که گیتی به کیخسرو آباد باد - که هر کس که در شاهی او داد داد
شود در دو گیتی ز کردار شاد - پس آگاهی آمد سوی نیمروز
بنزد سپهدار گیتی‌فروز - به گیتی بماند از او نام بد
همان پیش یزدان سرانجام بد - که اویست پروردگار پدر
وزویست پیدا به گیتی هنر - کسی را که پیشه بجز داد نیست
چنو در دو گیتی دگر شاد نیست - به گیتی خردمند و خامش تویی
که پروردگار سیاوش تویی - همه بدره و جام و می خواستی
به دینار گیتی بیاراستی - روان سیاوش چو خورشید باد
بدان گیتیش جای امید باد - ز گیتی برادر ترا گنج بس
همان کین و آیین به بیگانه کس - ز چاک سلیح و ز آوای پیل
تو گفتی بیاگند گیتی به نیل - ز بس جوشن و کاویانی درفش
شده روی گیتی سراسر بنفش - نه گیتی شود پاک ویران ز من
سخن راند باید بدین انجمن - تو گفتی شب آمد بریشان بروز
نهان گشت خورشید گیتی فروز - شگفتی بگیتی ز رستم بس است
کزو داستان بر دل هرکس است - چو روشن شود تیره شب روز ماست
که این اختر گیتی افروز ماست - بگیتی نباشد کم از طوس کس
که او از در بند چاهست و بس - چو شد روی گیتی ز خورشید زرد
بخم اندر آمد شب لاژورد - چنو کینه‌ور باشد و رهنمای
سواران گیتی ندارند پای - بگیتی چنو نامداری نبود
وزو پیلتن تر سواری نبود - بگیتی چو کاموس جنگی نبود
چنو رزم‌خواه و درنگی نبود - جهان پاک بر مهر او گشت راست
همی داشت گیتی بر انسان که خواست - بجایی بخواهم فگندنت گفت
که اندر دو گیتی بمانی نهفت - چه گویی تو ای خواجه‌ی سالخورد
چشیده ز گیتی بسی گرم و سرد - بران کو چنان پهلوان آفرید
کسی این شگفتی بگیتی ندید - نبودی بگیتی چنین کهترم
که هزمان بدو دیو و پیل اشکرم - ز گیتی نبینم همی یار کس
بجز ایزدم نیست فریادرس - چو بهری ز گیتی برو گشت راست
که کین سیاوش همی باز خواست - که خرم بمینو بود جان تو
بگیتی پراگنده فرمان تو - ز دندان همی آتش افروختند
تو گفتی که گیتی همی سوختند - چنین داد پاسخ که ای شیرخوی
بگیتی ندیدم چو تو جنگجوی - ازان پس که برگشت زان رزمگاه
که رستم برو کرد گیتی سیاه - چو بستی کمر بر در راه آز
شود کار گیتیت یکسر دراز - ز لشکر همه کشور آمد بجوش
زگیتی بر آمد سراسر خروش - و دیگر که گیتی ندارد درنگ
سرای سپنجی چه پهن و چه تنگ - که نپسندد از ما بدی دادگر
سپنجست گیتی و ما برگذر - پرستنده آز و جویای کین
بگیتی ز کس نشنود آفرین - فریدون فرخ که با داغ و درد
ز گیتی بشد دیده پر آب زرد - سر مایه‌ی مرد سنگ و خرد
ز گیتی بی‌آزاری اندر خورد - گناهی که تا این زمان کرده‌ای
ز شاهان گیتی که آزرده‌ای - اگر خود بمانی بگیتی دراز
ز رنج تن آید برفتن نیاز - که پیروز کیخسرو از پشت پیل
بزد مهره و گشت گیتی چو نیل - زگیتی بکان اندرون زر نماند
که منشور جود ورا بر نخواند - ز گردان گیتی برآمد خروش
زمین همچو دریا برآمد بجوش - بدان تیغزن دست گوهرفشان
ز گیتی نجوید همی جز نشان - بخواهم ز کیخسرو شوم‌زاد
که تخم سیاوش بگیتی مباد - که در بزم گیتی بدو روشنست
برزم اندرون کوه در جوشنست - همان نیزه بخشنده‌ی دادگر
کزویست پیدا بگیتی هنر - یکی تخت پیروزه بر پشت پیل
نهادند و شد روی گیتی چو نیل - به خوان بر یکی جام می‌خواستند
دل شاه گیتی بیاراستند - چو بفروخت از کوه گیتی فروز
برفتند ازآن بیشه با باز و یوز - جز از پهلوان رستم نامدار
به گیتی نبینیم چون او سوار - نیامد ز گیتیش جز زهر بهر
یکی روستا دید نزدیک شهر - چو میرین بدیدش به هیشوی گفت
که این را به گیتی کسی نیست جفت - ز گیتی گزین کن یکی بهره‌یی
تو باشی بران بهره در شهره‌یی - همی خواهم از دادگر یک خدای
که چندان بمانم به گیتی به جای - ز گیتی یکی کنج ما را بس است
که تخت مهی را جز از من کس است - که گیتی نماند همی بر کسی
چو ماند به تن رنج ماند بسی - که شاهی ز گیتی گزیدی که بخت
بدو نازد و لشگر و تاج و تخت - سوی راه یزدان بیازیم چنگ
بر آزاده گیتی نداریم تنگ - فرستاد هرسو به کشور پیام
که چون سرو کشمر به گیتی کدام - زگیتی ترا برگزیده خدای
مهانت همه پیش بوده به پای - برافگندی آیین شاهان خویش
بزرگان گیتی که بودند پیش - پس شاه لهراسپ گشتاسپ شاه
نگهبان گیتی سزاوار گاه - ز بهر جهانگیر شاه کیان
ببستند گردان گیتی میان - صف دشمنان سر بسر بردرد
ز گیتی سوی هیچ کس ننگرد - که داد خدایست وزین چاره نیست
خداوند گیتی ستمگاره نیست - کنون کت به گیتی برافروخت نام
شدی کشته و نارسیده به کام - چو گیتی همه راست شد بر پدرش
گشاد از میان باز زرین کمرش - کسی را بنیز از کسی بیم نه
به گیتی کسی بی‌زر و سیم نه - فروزنده‌ی گیتی بسان بهشت
جهان گشته آباد و هر جای کشت - بدین سان ببوده سراسر جهان
به گیتی شده گم بد بدگمان - به گیتی کسی را که باشد پسر
بدو شاد باشد دل تاجور - هم‌آنگه سرش را ز تن بازکن
وزین روی گیتی پرآواز کن - بدین رزم خونی که شد ریخته
تو باشی بدان گیتی آویخته - گر ایدونک پیروز گردم به جنگ
کنم روی گیتی بر ارجاسپ تنگ - به گیتی صد آتشکده نو کنم
جهان از ستمگاره بی‌خو کنم - بدرد من اکنون تو خرسند باش
به گیتی درخت برومند باش - چو رفتم ز گیتی مرا یاددار
به ببخش روان مرا شاددار - همی گفتم آن دیو را گر به بند
بیابیم گیتی شود بی‌گزند - که شاه جهان جاودان زنده باد
بزرگان گیتی ورا بنده باد - بدو گفت ما را جزین راه نیست
به گیتی به از راه کوتاه نیست - چو پیراهن زرد پوشید روز
سوی باختر گشت گیتی فروز - به گیتی بماناد یل سرفراز
جهان را به مهر تو بادا نیاز - همی آفرین خواند بر یک خدای
که گیتی به فرمان او شد به پای - بهاری یکی خوش‌منش روز بود
دل‌افروز یا گیتی‌افروز بود - همانجا ببودند گردان سه روز
چهارم چو بفروخت گیتی فروز - اگر دیده‌بان دود بیند به روز
شب آتش چو خورشید گیتی فروز - که اسفندیار از بنه خود مباد
نه آن کس به گیتی کزو کرد یاد - زمین بوسه دادند هر سه پسر
که چون تو که باشد به گیتی پدر - همان خواهران را بیاری ز بند
کنی نام ما را به گیتی بلند - بدو گفت کای رنج دیده پسر
ز گیتی چه جوید دل تاجور - به دادار گیتی که او داد زور
فروزنده‌ی اختر و ماه و هور - به گیتی نداری کسی را همال
مگر بی‌خرد نامور پور زال - به گیتی مرا نیست کس هم نبرد
ز رومی و توری و آزاد مرد - ز گیتی همی پند مادر نیوش
به بد تیز مشتاب و چندین مکوش - به کین سیاوش ز افراسیاب
ز خون کرد گیتی چو دریای آب - مرا خاکسار دو گیتی مکن
ازین مهربان مام بشنو سخن - چنین گفت کانکس که پیروز گشت
سر بخت او گیتی افروز گشت - به گیتی هرانکس که نیکی شناخت
بکوشید و با شهریاران بساخت - که بگذاشتی سالیان بی‌شمار
به گیتی بدیدی بسی شهریار - نرفتی به درگاه او بنده‌وار
نخواهی به گیتی کسی شهریار - اگر بر شمارد کسی رنج تو
به گیتی فزون آید از گنج تو - چو دوری گزیند ز کردار زشت
بیابد بدان گیتی اندر بهشت - به گیتی کسی مرد ازین سان ندید
نه از نامداران پیشی شنید - به گیتی بران سان که اکنون تویی
نباید که داری سر بدخویی - همان به که گیتی نبیند کسی
چو بیند بدو در نماند بسی - بیابم بگویم همه راز خویش
ز گیتی برافرازم آواز خویش - ندانم به گیتی چو اسفندیار
برای و به مردی یکی نامدار - وگر سربپیچم ز فرمان شاه
بدان گیتی آتش بود جایگاه - خنک زال کش بگذرد روزگار
به گیتی بماند ترا یادگار - چنو پهلوانی ز گردنکشان
ندادست دانا به گیتی نشان - بدین گیتی‌اندر نکوهش بود
همان پیش یزدان پژوهش بود - دو گیتی به رستم نخواهم فروخت
کسی چشم دین را به سوزن ندوخت - به گیتی منم زو کنون یادگار
دگر شاهزاده یل اسفندیار - کسی مرد ازین سان به گیتی ندید
نه از نامداران پیشین شنید - به گیتی چنان دان که رستم منم
فروزنده‌ی تخم نیرم منم - که دستان بدگوهر دیوزاد
به گیتی فزونی ندارد نژاد - بزرگست و گرشاسپ بودش پدر
به گیتی بدی خسرو تاجور - که ضحاک بودیش پنجم پدر
ز شاهان گیتی برآورده سر - کس از جنگجویان گیتی ندید
که از کشتگان خاک شد ناپدید - خنک آنک چون تو پسر زاید او
همی فر گیتی بیفزاید او - بماند به گیتی ز من نام بد
به گشتاسپ بادا سرانجام بد - تو فردا ببینی به آوردگاه
که گیتی شود پیش چشمت سیاه - به دیگر پشوتن گو نیک مرد
چشیده ز گیتی بسی گرم و سرد - کسی بی‌زمانه به گیتی نمرد
نمرد آنک نام بزرگی ببرد - چو مهمان من بوده باشد سه روز
چهارم چو از چرخ گیتی فروز - گذشت از لب رود و بالا گرفت
همی ماند از کار گیتی شگفت - بدین گیتیش شوربختی بود
وگر بگذرد رنج و سختی بود - جهان یادگارست و ما رفتنی
به گیتی نماند بجز مردمی - بدی را کزو هست گیتی به درد
پرآزار ازو جان آزاد مرد - که تا من به گیتی کمر بسته‌ام
بسی رزم گردنکشان جسته‌ام - بدین گیتیش شوربختی بود
وگر بگذرد رنج و سختی بود - چنین گفت جاماسپ گم بوده نام
که هرگز به گیتی مبیناد کام - کنون نیک نامت به بد بازگشت
ز من روی گیتی پرآواز گشت - بدین گیتیت در نکوهش بود
به روز شمارت پژوهش بود - ز گیتی ندانی سخن جز دروغ
به کژی گرفتی ز هرکس فروغ - که داری به گیتی جز او یادگار
گسارنده‌ی درد اسفندیار - بدو گفت اسفندیاری تو بس
نمانی به گیتی جز او را به کس - سرآرم من این نامه‌ی باستان
به گیتی بمانم یکی داستان - به گیتی به دیدار او بود شاد
بدو داد دختر ز بهر نژاد - بسازیم و او را به دام آوریم
به گیتی بدین کار نام آوریم - شود تلخ ازو روز بر هر کسی
ازان پس به گیتی نماند بسی - غمی گشت زان کار دستان سام
ز دادار گیتی همی برد نام - نماندی به گیتی و رفتی به خاک
که بادا سر دشمنت در مغاک - همانا که تا هست گیتی فروز
ازین تیره‌تر کس ندیدست روز - بدان گیتیش جای ده در بهشت
برش ده ز تخمی که ایدر بکشت - نشستم به شاهی صد و بیست سال
ندیدم به گیتی کسی را همال - چو کیخسرو آمد از افراسیاب
ز خون کرد گیتی چو دریای آب - به گیتی همان کن که کام آیدت
وگر زان سخن فر و نام آیدت - بشست آسمان روی گیتی به قیر
ببارید چون ژاله از ابر تیر - نژادش به گیتی کسی را نگفت
همی داشت آن راستی در نهفت - همی خواندندی ورا چهرزاد
ز گیتی به دیدار او بود شاد - چنین گفت کاین پاک‌تن چهرزاد
به گیتی فراوان نبودست شاد - به رای و به داد از پدر برگذشت
همی گیتی از دادش آباد گشت - به گیتی بجز داد و نیکی نخواست
جهان را سراسر همی داشت راست - ز من جای مهرت بی‌اندیشه کن
ز گیتی سواری مرا پیشه کن - همی داشتش مرزبان ارجمند
ز گیتی نیامد بروبر گزند - ابوالقاسم آن شاه خورشید چهر
بیاراست گیتی به داد و به مهر - که گیتی نجستم به رنج و به داد
مرا تاج یزدان به سر بر نهاد - به هر سو فرستاد بی‌مر سپاه
ز دشمن همی داشت گیتی نگاه - دو رزم گران کرده شد در سه روز
چهارم چو بفروخت گیتی فروز - ز گیتی خور و بخش و پیمان مراست
بزرگی و شاهی و فرمان مراست - به نیکی بود شاه را دست‌رس
به بد روز گیتی نجستست کس - مرا روی گیتی بباید سپرد
بد و نیک چندی بباید شمرد - هرانگه که گویی رسیدم به جای
نباید به گیتی مرا رهنمای - سکندر چنین گفت کای نیک‌نام
به گیتی بهرجای گسترده کام - همی بود تا تیره‌تر گشت روز
سوی باختر گشت گیتی‌فروز - خروشی برآمد ز ایران به زار
که گیتی نخواهیم بی‌شهریار - مدارید ازین پس به گیتی امید
که شد روم ضحاک و ما جمشید - برین گونه خسته به خاک اندرم
ز گیتی به دام هلاک اندرم - دو گیتی پدید آمد از کاف و نون
چرانی به فرمان او در نه چون - جز از نیکنامی و فرهنگ و داد
ز کردار گیتی مگیرید یاد - مبادا به گیتی به جز کام تو
همیشه بر ایوانها نام تو - چو خون خداوند ریزد کسی
به گیتی درنگش نباشد بسی - همه روی گیتی پر از داد شد
به هر جای ویرانی آباد شد - یکی نامدارست مهران به نام
ز گیتی به دانش رسیده به کام - ز چیزی به گیتی نیابد گزند
پرستنده مردی و بختی بلند - تو آن خانه را همچو گیتی شناس
همان پیل شاهی بود ناسپاس - بیامد چو پیش سکندر بگفت
دل شاه گیتی چو گل بر شگفت - چنین گفت با کید کاین چار چیز
که کس را به گیتی نبودست نیز - که بگذشت بر چشم ما چار چیز
که کس را به گیتی نبودست نیز - نگردد پراگنده مویت سپید
ز گیتی سپیدی کند ناامید - گر آری تو این نغز دارو به جای
تو باشی به گیتی مرا رهنمای - وزان پس ز داننده دل کرد شاد
ورا گفت بی‌هند گیتی مباد - به گیتی همه تخم زفتی مکار
بترس از گزند و بد روزگار - نباید که پیچد ز راه گزند
که بد دل به گیتی نگردد بلند - تو گویی به دانش که گیتی مراست
نبینم همی گفت و گوی تو راست - کنون شاد و ایمن به ایوان خرام
ز تیمار گیتی مبر هیچ نام - همی رنج ما جوید از بهر گنج
همه گنج گیتی نیرزد به رنج - بسی دشمن و دوست کردی تباه
ز گیتی کنون بازگشتست گاه - یکی ننگ باشد ترا زین سخن
که تا هست گیتی نگردد کهن - پس چشمه‌در تیره گردد جهان
شود آشکارای گیتی نهان - ز یاجوج و ماجوج گیتی برست
زمین گشت جای خرام و نشست - سوی باختر شد چو خاور بدید
ز گیتی همی رای رفتن گزید - بسی آفرین یابد از هرکسی
ازان پس به گیتی بماند بسی - ز گیتی به پیش سکندر شدند
بدان کار بایسته یاور شدند - که فرجام هم روز تو بگذرد
خنک آنک گیتی به بد نسپرد - سوی نیمروز آمد از راه بست
همه روی گیتی ز دشمن بشست - بپرهیز و جان را به یزدان سپار
به گیتی جز از تخم نیکی مکار - ز گیتی مرا بهره این بد که بود
زمان چون نکاهد نشاید فزود - خنک آنکسی کز بزرگان بمرد
ز گیتی جز از نیکنامی نبرد - جهاندار دارای دارا کجاست
کزو داشت گیتی همی پشت راست - چو او سی و شش پادشا را بکشت
نگر تا چه دارد ز گیتی به مشت - گسسته شود در جهان کام اوی
نخواند به گیتی کسی نام اوی - ز گیتی مبیناد جز کام خویش
نوشته بر ایوانها نام خویش - به گیتی به هر گوشه‌یی بر یکی
گرفته ز هر کشوری اندکی - چنین داد پاسخ که من بنده‌ام
ز گیتی به دیدار تو زنده‌ام - چو شد روی گیتی ز خورشید زرد
به خم اندر آمد شب لاژورد - بدانگه که بگذشت نیمی ز روز
فلک را بپیمود گیتی فروز - نیاکان ما را یکایک بکشت
به بیدادی آورد گیتی به مشت - ز گیتی چو برخاست آواز شاه
ز هر سو بپیوست بی‌مر سپاه - چه سازیم با کرم و با هفتواد
که نام و نژادش به گیتی مباد - اگر دیده‌بان دود بیند به روز
شب آتش چو خورشید گیتی فروز - شما می گسارید با من سه روز
چهارم چو خورشید گیتی فروز - بدانگه که شاه اردوان را بکشت
ز خون وی آورد گیتی به مشت - چو خواهی که بانوی ایران شوی
به گیتی پسند دلیران شوی - ز گیتی همه کام دل یافتی
سر دشمن از تخت برتافتی - فروماند زان کار گیتی شگفت
بخندید و اندیشه اندر گرفت - چو شاپور رفت اندر آرام خویش
ز گیتی ندیده به جز کام خویش - به لشکر بیاراست گیتی همه
شبان گشت و پرخاش‌جویان رمه - به گیتی ممانید جز نام نیک
هرانکس که خواهد سرانجام نیک - غم پادشاهی جهانجوی راست
ز گیتی فزونی سگالد نه کاست - دل زیردستان ما شاد باد
هم از داد ماگیتی آباد باد - سپهر و زمان و زمین کرده است
کم و بیش گیتی برآورده است - ازو دیدم اندر جهان نام نیک
ز گیتی ورا باد فرجام نیک - چو باشد خداوند رای و خرد
دو گیتی همی مرد دینی برد - سخن را تو آگنده دانی همی
ز گیتی پراگنده خوانی همی - چو من حق فرزند بگزاردم
کسی را ز گیتی نیازاردم - به گیتی مرا شارستانست شش
هوا خوشگوار و به زیر آب خوش - بپرهیز تا بد نگرددت نام
که بدنام گیتی نبیند به کام - کسی کش ستایش بیاید به کار
تو او را ز گیتی به مردم مدار - ز دهقان وز مرد خسروپرست
به گیتی سوی بد میازید دست - به داد و دهش گیتی آباد دار
دل زیردستان خود شاد دار - به سه سال و سه ماه و بر سر سه روز
تهی ماند زو تخت گیتی فروز - چو بهرام گیتی به بهرام داد
پسر مر ورا دخمه آرام داد - چو یک چند بگذشت بر شاه روز
فروزنده شد تاج گیتی فروز - به شیر اندر آغارم این چرم خر
که این چرم گردد به گیتی سمر - بدو میزان گفت کایدر سه روز
بباشی بود خانه گیتی فروز - چو گیتی چنان دید شاپور گرد
عنان کیی بارگی را سپرد - همان تاج ایران بدو در سپرد
ز گیتی بجز نام زشتی نبرد - پسر گویی آنرا کش انباز نیست
ز گیتیش فرجام و آغاز نیست - مکافات بد گر کنی نیکوی
به گیتی درون داستانی شوی - برین و بران روز هم بگذرد
خنگ آنک گیتی به بد نسپرد - چو آشوب و آرام گیتی به دوست
بباید کشیدن سراپاش پوست - مر او را به هر بوم دشمن نماند
بدی را به گیتی نشیمن نماند - چو ده سال گیتی همی داشت راست
بخورد و ببخشید چیزی که خواست - دو گیتی نیابد دل مرد لاف
که بپراگند خواسته بر گزاف - دو گیتی بیابد دل مرد راد
نباشد دل سفله یک روز شاد - بدین گیتی او را بود نام زشت
بدان گیتی‌اندر نیابد بهشت - وگر برگزینی ز گیتی هوا
بمانی به چنگ هوا بی‌نوا - جهاندار پیروز دارد مرا
همان گیتی افروز دارد مرا - جهاندار برنا ز گیتی برفت
برو سالیان برگذشته دو هفت - یکی کودک آمدش هرمزد روز
به نیک اختر و فال گیتی فروز - به پیکان سر و پای و گوشش بدوز
چو خواهی که خوانمت گیتی فروز - بدو نامه‌ی شاه گیتی بداد
ببوسید منذر به سر بر نهاد - جهاندار گیتی چنین آفرید
چنان کو چماند بباید چمید - بدین برز بالا و این شاخ و یال
به گیتی کسی نیست او را همال - اگر خود بگیرد سر گاه خویش
به گیتی که باشد ز بهرام بیش - ز گیتی برآمد سراسر خروش
در آذر بد این جشن روز سروش - خداوند داد و خداوند رای
کزویست گیتی سراسر به پای - چو فرمانش آمد ز گیتی به جای
منادیگری کرد بر در به پای - ز گیتی به یزدان پناهید و بس
که دارنده اویست و فریادرس - سه روز اندرین خانه بودیم شاد
که شاهان گیتی گرفتیم یاد - بدو گفت بهرام کاین بس شگفت
به گیتی مرین یاد باید گرفت - به گیتی هرانکس که دارد خورد
سوی مردم بی‌نوا ننگرد - سوی شهر شد شاددل با سپاه
شب آمد به ره گشت گیتی سیاه - گهر هرک بستاند از جمشید
به گیتی مبادش به نیکی امید - بدو گفت شاه ای سرافراز مرد
چشیده ز گیتی بسی گرم و سرد - پس بازداران صد و شست یوز
ببردند با شاه گیتی فرزو - شهنشاه گیتی بران آبگیر
فرود آمد و شادمان گشت پیر - بدو سرشبان گفت کای شهریار
ز گیتی من آیم بدین مرغزار - شهنشاه گیتی نکوشد به زر
همان موبدش نیست بیدادگر - بیامد پرستنده هنگام روز
که پیدا نبد هور گیتی فروز - همه کار گیتی به اندازه به
دل شاه ز اندیشه‌ها تازه به - دل‌افروز بد گیتی افروز شد
چو آمد به درگاه پیروز شد - همه دشت و کوه و بیابان کنام
کس او را به گیتی ندانست نام - لب خسروان پر ز نفرین اوست
همه روی گیتی پر از کین اوست - ز گیتی ستایش به مابر بس است
که گنج درم بهر دیگر کس است - کنون میگساریم تا چاک روز
چو رخشان شود هور گیتی فروز - به خرگاه شد چون سپه بازگشت
ز دادنش گیتی پرآواز گشت - به رزم و به بزم و به رای و به خوان
جز او را جهاندار گیتی مخوان - برین‌گونه یک چند گیتی بخورد
به بزم و به رزم و به ننگ و نبرد - چنین گفت با شوی کای کدخدای
دل شاه گیتی دگر شد بران - برین‌گونه یک چند گیتی بخورد
به رزم و به بزم و به ننگ و نبرد - که بهرام را دل به بازیست بس
کسی را ز گیتی ندارد به کس - به کشمیهن آمد به هنگام روز
که برزد سر از کوه گیتی فروز - ز گیتی دگر هرکه درویش بود
وگر نانش از کوشش خویش بود - که گیتی فراوان نماند به کس
بی‌آزاری و داد جویید و بس - بدین گیتی اندر نشانه منم
سر راستی را بهانه منم - به عنوان برش شاه گیتی نوشت
دل داد و داننده‌ی خوب و زشت - که گیتی سراسر به فرمان تست
سر سرکشان زیر پیمان تست - مرا رزم خاقان ز تو باز داشت
به گیتی مرا همچو انباز داشت - ز گیتی زیانکارتر کار چیست
که بر کرده‌ی او بباید گریست - ز گیتی هرانکو بی‌آزارتر
چنان دان که مرگش زیانکارتر - درفشی بزد چشمه‌ی آفتاب
سر شاه گیتی سبک شد ز خواب - ز سیمین و زرین و اسپ و ستام
ز دینار گیتی که بردند نام - کجا آن سواران گردنکشان
کزیشان نبینم به گیتی نشان - چنین گفت کز شاه خسرونژاد
که چون او به گیتی ز مادر نزاد - بیاسود بهرام تا نیمروز
چو بر اوج شد تاج گیتی فروز - خداوند گیتی فریدون کجاست
که پشت زمانه بدو بود راست - ز امروز بشکیب تا نیم روز
چو پیدا شود تاج گیتی فروز - به خشکی رسیدند چون روز گشت
جهان پهلوان گیتی افروز گشت - چو بهرام با دخت شنگل بساخت
زن او همی شاه گیتی شناخت - بیاسود چون گشت گیتی سیاه
به کردار سیمین سپر گشت ماه - چو پیراهن شب بدرید روز
پدید آمد آن شمع گیتی فروز - بزرگی و هم دانش و هم نژاد
چو تو شاه گیتی ندارد به یاد - بدو گفت کوتاه شد داوری
که گیتی سه روزست چون بنگری - چو بخشیدنی باشد و تاج و تخت
نخواهم ز گیتی ازین بیش رخت - چنین داد پاسخ که تا نیمروز
که بالا کند تاج گیتی فروز - همی گفت شادی کنم بیست سال
که دارم به رفتن به گیتی همال - گرفتش ز کردار گیتی شتاب
چو شب تیره شد کرد آهنگ خواب - به هر سو فرستاد بی‌مر سپاه
همی‌داشت گیتی ز دشمن نگاه - همی‌داشت یک چند گیتی بداد
زمانه بدو شاد و او نیز شاد - که انبارها برگشایند باز
به گیتی برآنکس که هستش نیاز - به گیتی هر آنکس که نیکی کند
بکوشد که تا رای ما نشکند - ز گیتی تو خوشنودی شاه‌جوی
مشو پیش تختش مگر تازه‌روی - شهنشاه گیتی ببخشید راست
مرا ترک و چین است و ایران تو راست - ابا او یک انگشتری بود و بس
که ارزش به گیتی ندانست کس - به گیتی سخن پرسم از تو یکی
گر ای دون که پاسخ دهی اندکی - چو بشنید در دین او شد قباد
ز گیتی به گفتار او بود شاد - فراوان ز گیتی سران بردرند
فرود آوری گر ز در بگذرند - بدو گفت مزدک زمان چندروز
همی‌خواهی از شاه گیتی‌فروز - سخن گفتن مزدک آید به جای
نباید به گیتی جزو رهنمای - به گیتی نباید که از شهریار
بماند جز از راستی یادگار - بزرگان گیتی شدند انجمن
چو بنشست سالار با رای‌زن - کنون لاجرم روی گیتی بمرد
بیاراستم تا کی آید نبرد - شهنشاه دانندگان را بخواند
سخنهای گیتی سراسر براند - ز گیتی ندیدی کسی را دژم
ز ابر اندر آمد به هنگام نم - همه روی گیتی پر از داد کرد
بهرجای ویرانی آباد کرد - کسی آن سپه را نداند شمار
به گیتی مگر نامور شهریار - نهادیم بر روی گیتی خراج
درخت گزیت از پی تخت عاج - همه با دل شاد و با ساز جنگ
همه گیتی افروز با نام و ننگ - اگر دادگر باشدی شهریار
بماند به گیتی بسی پایدار - چنین روز اگر چشم دارد کسی
سزد گر نماند به گیتی بسی - یکی ارجمندی بود کشته خوار
چو با شاه گیتی کند کارزار - جوانی دل شاه کسری مسوز
مکن تیره این آب گیتی‌فروز - به گیتی همه تخم زفتی مکار
ستیزه نه خوب آید از شهریار - مرا بهره اینست زین تیره روز
دلم چون بدی شاد و گیتی‌فروز - دگر گفت مردم توانگر بچیست
به گیتی پر از رنج و درویش کیست - دل از کار گیتی به یکسو کشید
کجا خواست گفتار دانا شنید - دگرگفت کز ما چه نیکوترست
ز گیتی کرانیکویی درخورست - کجا در دو گیتیش بارآورد
بسالی دو بارش بهارآورد - بپرسید دیگر که دانش کدام
به گیتی که باشیم زو شادکام - سپردن به فرهنگ فرزند خرد
که گیتی بنادان نشاید سپرد - هنرجوی و تیمار بیشی مخور
که گیتی سپنجست و ما بر گذر - ز ایران وز کشور نیمروز
همه کارداران گیتی‌فروز - دلی پرخرد داشت و رای درست
ز گیتی به جز نیکنامی نجست - ز گیتی ندارد کسی رابکس
تو گویی که نوشین روانست و بس - اگر پیشه دارد دلت راستی
چنان دان که گیتی بیاراستی - ازان پس که گیتی بدوگشت راست
جز از آفرین در بزرگی نخواست - چنین داد پاسخ که یزدان سپاس
کزو دارم اندر دو گیتی هراس - بزرگان گیتی مرا دیده‌اند
کسان کم ندیدند بشنیده‌اند - کس آیین او رانداند شمار
به گیتی جز از دادگر شهریار - چگونه فراز آمدش رای این
به گیتی نگیرد کسی جای این - بر آیین شاهان گیتی رویم
ز فرزانگان نیک و بد بشنویم - که هر خون که باشد برین ریخته
تو باشی بدان گیتی آویخته - بدین گیتی اندر نکوهش بود
همین رابدان سر پژوهش بود - دوموبد گزین کرد پاکیزه‌رای
هنرمند و گیتی سپرده به پای - چوبرزد سر از کوه رخشنده روز
پدید آمد آن شمع گیتی فروز - نه این پای دارد بگیتی نه آن
سرآید همی نیک و بد بی‌گمان - به ماه خجسته به خرداد روز
به نیک اختر و فال گیتی فروز - خداوند گیتی پناه تو باد
زمان و زمین نیکخواه تو باد - به گیتی نگر کین هنرها کراست
چو دیدی ستایش مر او را سزاست - چه بیمست اگر بیم اندوه نیست
بگیتی جز اندوه نستوه نیست - چنین داد پاسخ که زنرا که شرم
نباشد بگیتی نه آواز نرم - از اندازه بر نگذرانی سخن
که تو نو به کاری گیتی کهن - بپرسد که گیتی تن آسان کراست
ز کردار نیکو پشیمان چراست - ز گیتی زبونتر مر آن را شناس
که نیکی سگالید با ناسپاس - ز گیتی کجا بهتر آید گریز
که خیزد از آرام او رستخیز - ز گیتی زیانکارتر کارچیست
که بر کرده خود بباید گریست - تباهی بگیتی ز گفتار کیست
دل دوستانرا پر آزار کیست - همه کوس بر کوهه‌ی ژنده پیل
ببستند و شد روی گیتی چونیل - که از شاه گیتی مبادا تهی
همی‌باد بر تخت شاهنشهی - که در پادشاهی یکی موزه دوز
برین گونه شادست و گیتی فروز - بدان گیتی ار چندشان برگ نیست
همان به که آویزش مرگ نیست - اگر خود نزادی خردمند مرد
ندیدی ز گیتی چنین گرم و سرد - اگر ما بگستهم یازیم دست
بگیتی نیابیم جای نشست - بدین گیتی اندر بزی شادمان
تن آسان و دور از بد بدگمان - چو بر شاه گیتی شود بدگمان
ببایدش کشتن هم اندر زمان - زگیتی یکی گوشه اورا دهم
سپاسی ز دادن بدو برنهم - توبا چهره‌ی دیو و با رنگ وخاک
مبادی بگیتی جزاندر مغاک - نوشتی همان نام من بر درم
زگیتی مرا خواستی کرد کم - هران خون که شد درجهان ریخته
توباشی بران گیتی آویخته - مکن رای ویرانی شهر خویش
ز گیتی چو برداشتی بهرخویش - هم آنگه یکی اژدهافش درفش
پدید آمد و گشت گیتی بنفش - که هرکو کند بر درشاه کشت
بیابد بدان گیتی اندر بهشت - که جمشید برتر منش را بکشت
به بیداد بگرفت گیتی بمشت - ز گیتی بمردی تو بستی میان
که آن رنج بگذشت ز ایرانیان - به ایران مباشید بیش از سه روز
چهارم چو از چرخ گیتی فروز - جهان آفرین برتن کیقباد
ببخشید و گیتی بدو باز داد - فروماند زان شاه گیتی فروز
به بیرون بماندند لشکر سه روز - اگر بر سر آید ده وپنج روز
تو گردی شهنشاه گیتی فروز - ببود اندر آن شهر خسرو سه روز
چهارم چو بفروخت گیتی فروز - به موبد چنین گفت کای دادخواه
ز گیتی گرفتست ما را پناه - نیاکان ما نامداران بدند
به گیتی درون کامگاران بدند - نخستین کیومرث با جمشید
کزو بود گیتی ببیم وامید - به جنبید قیصر به بهرام روز
به نیک اختر و فال گیتی فروز - سخن گفت و بنشست بااوسه روز
چهارم چو بفروخت گیتی فروز - چوخراد برزین نبیند کسی
اگر چند ماند بگیتی بسی - چو آگاه شد لشکر نیمروز
که آمد ز ره شاه گیتی فروز - درم برد و با نامه‌ها هدیه برد
سخنهاش برشاه گیتی شمرد - چو برزد سر از کوه گیتی فروز
زمین را به ملحم بیاراست روز - به گیتی رونده بود کام او
به منشورها بر بود نام او - جوان را چو شد سال برسی و هفت
نه بر آرزو یافت گیتی برفت - ز گیتی یکی دخمه شان بود بهر
چشیدند بر جای تریاک زهر - ندانست کس در جهان نام اوی
ز گیتی بر آمد همه کام اوی - به فرمان یزدان چوشد هفت روز
شد آن دخت چون ماه‌گیتی فروز - نگه دار از آن ماه بهرام روز
برو تا در مرو گیتی فروز - نبد خسروی برتر از جمشید
کزو بود گیتی به بیم وامید - نبودم بگیتی جزین نیز بهر
سرآمد کنون رفتنی‌ام ز دهر - نگه کن بدین خواهرپاک تن
زگیتی بس اومرتو رارای زن - مباد ایچ گیتی ز خاقان تهی
بدو شاد بادا کلاه مهی - یلان سینه با گردیه گفت زن
به گیتی تو را دیده‌ام رای زن - چو بر پادشاهیش شد پنج‌سال
به گیتی نبودش سراسر همال - که سالار او بود بر نیمروز
گرانمایه گردی و گیتی فروز - ز گیتی برو بر کنند آفرین
که بی تو مبادا زمان و زمین - بما بر ز دین کهن ننگ نیست
به گیتی به از دین هوشنگ نیست - چنین شهریاری و بخشنده‌یی
به گیتی ز شاهان درخشنده‌یی - بهی آن فزاید که تو به کنی
مه آن شد بگیتی که تومه کنی - نرفتند نزدیک خسرو سه روز
چهارم چوب فروخت گیتی فروز - هر آنکس که او دفتر شاه خواند
ز گیتیش دامن بباید فشاند - شما را چرا بیم باشد ز شاه
به گیتی پراگنده دارد سپاه - همانا سرآمد کنون روز من
کجا اختر گیتی افروز من - دگر آنک گیتی پر از گنج تست
رسیده بهر کشوری رنج تست - بماناد گیتی به فرزند تو
چنین هم به خویشان و پیوند تو - همی‌داد خواهند تختت بباد
بدان تا نباشی به گیتی تو شاد - هر آنکس که گیتی ببد نسپرد
به مغز اندرون باشد او را خرد - به یزدان مرا کار پیراستست
نهاده بران گیتی‌ام خواستست - که از آبگینه همی خانه کرد
وزان خانه گیتی پر افسانه کرد - چو گستهم شد در جهان ناپدید
ز گیتی یکی گوشه‌یی برگزید - یکی تیغ هندی و پیل سپید
جزین هرچ بودم به گیتی امید - چو دشمن ز گیتی پراگنده شد
همه گنج ما یک سر آگنده شد - هر آنکس که او کار خسرو شنود
به گیتی نبایدش گستاخ بود - به مردم نماند همی‌چهراو
به گیتی نجوید کسی مهر او - به گیتی بهی بهتر از گاه نیست
بدی بتر از عمر کوتاه نیست - به دیوار پشتش نهاد و بمرد
بمرد و ز گیتی نشانش ببرد - من از روم چندان سپاه آورم
که گیتی به چشمت سیاه آورم - نهانی بدو گفت مهتر پسر
که اکنون به گیتی توی تا جور - وزان پس چنین گفت کهتر پسر
که اکنون به گیتی توی تاجور - مبادا ز گیتی کسی مستمند
که از درد او بر من آید گزند - از آزرم گیتی بی‌آزرم گشت
پی اختر رفتنش نرم گشت - ز گیتی هرآنکس که جوید گزند
چو من شاه باشم نگردد بلند - به یارای خوان و به پیمای جام
ز تیمار گیتی مبر هیچ نام - چو گیتی شود تنگ بر شهریار
تو گنج و تن و جان گرامی مدار - ز کوشش مکن هیچ سستی به کار
به گیتی جزو نیستمان یادگار - به گیتی کسی رانماند وفا
روان و زبانها شود پر جفا - برین سالیان چار صد بگذرد
کزین تخمه‌ی گیتی کسی نشمرد - درودش ده ازما و بسیار پند
بدان تا نباشد به گیتی نژند - نه گنج و نه نام و نه تخت و نژاد
همی‌داد خواهند گیتی بباد - چو رستم سواری به گیتی نبود
نه گوش خردمند هرگز شنود - بهر سو فرستاد ماهوی کس
ز گیتی همی شاه را جست و بس - بر آشفت و جوشن بپوشید شاه
شد از گرد گیتی سراسر سیاه - به آتش نهال دلت را مسوز
مکن تیره این تاج گیتی فروز - کزین بدنشان دو گیتی شوی
چو گفتار دانندگان نشنوی - همان به که گیتی نبینی به چشم
نداری ز کردار او مهر و خشم - که گیتی همی بر تو بر بگذرد
زمانه دم ما همی‌بشمرد - بدو رای زن گفت که اکنون گذشت
ازین کار گیتی پر آواز گشت - مرا گفت چون خاست باد نبرد
که داند به گیتی که برکیست گرد - به مرو اندرون رزم کردم سه روز
چهارم چو بفروخت گیتی فروز