«طریق» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «طریق» در غزلیات حافظ شیرازی
- دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما
چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما - در خرابات طریقت ما به هم منزل شویم
کاین چنین رفته ست در عهد ازل تقدیر ما - خیال روی تو در هر طریق همره ماست
نسیم موی تو پیوند جان آگه ماست - نصیحتی کنمت یاد گیر و در عمل آر
که این حدیث ز پیر طریقتم یادست - حافظا ترک جهان گفتن طریق خوشدلیست
تا نپنداری که احوال جهان داران خوش است - یا رب این کعبه مقصود تماشاگه کیست
که مغیلان طریقش گل و نسرین من است - گناه اگر چه نبود اختیار ما حافظ
تو در طریق ادب باش و گو گناه من است - خیال زلف تو پختن نه کار هر خامیست
که زیر سلسله رفتن طریق عیاریست - در طریقت هر چه پیش سالک آید خیر اوست
در صراط مستقیم ای دل کسی گمراه نیست - فرصت شمر طریقه رندی که این نشان
چون راه گنج بر همه کس آشکاره نیست - بر من جفا ز بخت من آمد وگرنه یار
حاشا که رسم لطف و طریق کرم نداشت - در طریقت رنجش خاطر نباشد می بیار
هر کدورت را که بینی چون صفایی رفت رفت - ای دل طریق رندی از محتسب بیاموز
مست است و در حق او کس این گمان ندارد - نفاق و زرق نبخشد صفای دل حافظ
طریق رندی و عشق اختیار خواهم کرد - یا بخت من طریق مروت فروگذاشت
یا او به شاهراه طریقت گذر نکرد - تو کز سرای طبیعت نمی روی بیرون
کجا به کوی طریقت گذر توانی کرد - سراسر بخشش جانان طریق لطف و احسان بود
اگر تسبیح می فرمود اگر زنار می آورد - دلم جز مهر مه رویان طریقی بر نمی گیرد
ز هر در می دهم پندش ولیکن در نمی گیرد - ما جفا از تو ندیدیم و تو خود نپسندی
آن چه در مذهب ارباب طریقت نبود - در مقامات طریقت هر کجا کردیم سیر
عافیت را با نظربازی فراق افتاده بود - ساقیا جام دمادم ده که در سیر طریق
هر که عاشق وش نیامد در نفاق افتاده بود - طریق عشق پرآشوب و فتنه است ای دل
بیفتد آن که در این راه با شتاب رود - مکن ز غصه شکایت که در طریق طلب
به راحتی نرسید آن که زحمتی نکشید - ز قاطعان طریق این زمان شوند ایمن
قوافل دل و دانش که مرد راه رسید - روندگان طریقت ره بلا سپرند
رفیق عشق چه غم دارد از نشیب و فراز - ز مشکلات طریقت عنان متاب ای دل
که مرد راه نیندیشد از نشیب و فراز - غسل در اشک زدم کاهل طریقت گویند
پاک شو اول و پس دیده بر آن پاک انداز - طریق خدمت و آیین بندگی کردن
خدای را که رها کن به ما و سلطان باش - تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافریست
راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش - به مؤمنی رو و فرصت شمر غنیمت وقت
که در کمینگه عمرند قاطعان طریق - چه دوزخی چه بهشتی چه آدمی چه پری
به مذهب همه کفر طریقت است امساک - طریق صدق بیاموز از آب صافی دل
به راستی طلب آزادگی ز سرو چمن - وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم
که در طریقت ما کافریست رنجیدن - ز دوستان تو آموخت در طریقت مهر
سپیده دم که صبا چاک زد شعار سیاه - در مذهب طریقت خامی نشان کفر است
آری طریق دولت چالاکی است و چستی - طریق عشق طریقی عجب خطرناک است
نعوذبالله اگر ره به مقصدی نبری - طریق کام بخشی چیست ترک کام خود کردن
کلاه سروری آن است کز این ترک بردوزی - چه شکرهاست در این شهر که قانع شده اند
شاهبازان طریقت به مقام مگسی - چند پوید به هوای تو ز هر سو حافظ
یسر الله طریقا بک یا ملتمسی - در طریق عشقبازی امن و آسایش بلاست
ریش باد آن دل که با درد تو خواهد مرهمی - ملول از همرهان بودن طریق کاردانی نیست
بکش دشواری منزل به یاد عهد آسانی - سعدی شیرازی
- «طریق» در غزلیات سعدی شیرازی
- از در خویشم مران کاین نه طریق وفاست
در همه شهری غریب در همه ملکی گداست - سخن خویش به بیگانه نمی یارم گفت
گله از دوست به دشمن نه طریق ادب ست - مطرب همین طریق غزل گو نگاه دار
کاین ره که برگرفت به جایی دلالتست - قسم به جان تو گفتن طریق عزت نیست
به خاک پای تو وان هم عظیم سوگندست - برادران طریقت نصیحتم مکنید
که توبه در ره عشق آبگینه بر سنگست - بذل جاه و مال و ترک نام و ننگ
در طریق عشق اول منزلست - به هر طریق که باشد اسیر دشمن را
توان خرید و نشاید خرید اسیر از دوست - صبرم ز روی دوست میسر نمی شود
دانی طریق چیست تحمل ز خوی دوست - به هر طریق که باشد نصیحتش مکنید
که او به قول نصیحت کنان بتر می گشت - شوری ز وصف روی تو در خانگه فتاد
صوفی طریق خانه خمار برگرفت - سعدی به خویشتن نتوان رفت سوی دوست
کان جا طریق نیست که اغیار بگذرد - دلم دل از هوس یار بر نمی گیرد
طریق مردم هشیار بر نمی گیرد - نه طریق دوستانست و نه شرط مهربانی
که ز دوستی بمیریم و تو را خبر نباشد - سعدی اگر عاقلی عشق طریق تو نیست
با کف زورآزمای پنجه نشاید فکند - دلم خیال تو را ره نمای می داند
جز این طریق ندانم خدای می داند - و گر به خشم برانی طریق رفتن نیست
کجا روند که یار از تو خوبتر گیرند - طریق ما سر عجزست و آستان رضا
که از تو صبر نباشد که با تو بستیزند - طریق عشق جفا بردنست و جانبازی
دگر چه چاره که با زورمند برنایند - یار از برای نفس گرفتن طریق نیست
ما نفس خویشتن بکشیم از برای یار - مرا تا پای می پوید طریق وصل می جوید
بهل تا عقل می گوید زهی سودای بی حاصل - تا عقل داشتم نگرفتم طریق عشق
جایی دلم برفت که حیران شود عقول - طریق عشق به گفتن نمی توان آموخت
مگر کسی که بود در طبیعتش مجبول - اگر هزار تعنت کنی و طعنه زنی
من این طریق محبت ز دست نگذارم - مرا مگوی که سعدی طریق عشق رها کن
سخن چه فایده گفتن چو پند می ننیوشم - من همان روز بگفتم که طریق تو گرفتم
که به جانان نرسم تا نرسد کار به جانم - عشقبازی نه طریق حکما بود ولی
چشم بیمار تو دل می برد از دست حکیم - شاکر نعمت به هر طریق که بودیم
داعی دولت به هر مقام که هستیم - باری به طریق کرمم بنده خود خوان
تا بشنوی از هر بن موییم جوابی - گله از فراق یاران و جفای روزگاران
نه طریق توست سعدی کم خویش گیر و رستی - ندیدمت که بکردی وفا بدان چه بگفتی
طریق وصل گشادی من آمدم تو برفتی - دیگر نمی دانم طریق از دست رفتم چون غریق
آنک دهانت چون عقیق از بس که خونم می خوری - این طریق دشمنی باشد نه راه دوستی
کآبروی دوستان در پیش دشمن می بری - نه ره گریز دارم نه طریق آشنایی
چه غم اوفتاده ای را که تواند احتیالی - نه طریق دوستانست و نه شرط مهربانی
که به دوستان یک دل سر دست برفشانی - خیام نیشابوری
- «طریق» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «طریق» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- این حال بدایت طریقست
با گم شدگان دهم نشان را - ناگهان گردی بخیزد زان سوی محو فنا
كه تو را وهمی نبوده زان طریق ماورا - زهی لطیف و ظریف و زهی كریم و شریف
چنین رفیق بباید طریق بالا را - طریق عشق همه مستی آمد و پستی
كه سیل پست رود كی رود سوی بالا - گمرهیهای عشق بردرد
صد هزاران طریق و قانون را - فوجدناه رفیقا و مناصا و طریقا
و شرابا و رحیقا فسقانا و سقینا - چو طریق بسته بودست و طمع گسسته بودست
تو برآ بر آسمانها بگشا طریق و مذهب - طریق عشق ز هفتاد و دو برون باشد
چو عشق و مذهب تو خدعه و ریاست بخسب - آن كس نه كه از طریق تحصیل
آموخت ز بانگ بلبلان گفت - او بد كه به این طریق میگفت
كز تعبیههاش دل نزاریست - هر یكی بیتی جمال بیت دیگر دانك هست
با مید این طریقت ره روان را شاغلست - آن جا كه یك باخویش نیست یك مست آن جا بیش نیست
آن جا طریق و كیش نیست مستان سلامت میكنند - مستند و طریق خانه دانند
زیرا كه نه مست از فسادند - گر داد طریق عشق دادیم
ور زان مه و آفتاب شادیم - چون زر سخنان من شنیدی
گفتی به طریق گاز گوید - ور به عزت بشنود غیرت بسوزد مر مرا
اندر این عاجز شدست او بیطریق و بیورود - ز چپ و ز راست بنگر به قطارهای بیمر
پی روز همچو سایه به طریق آسمان شد - شما و هر چه مراد شماست در عالم
من و طریق خداوند مبدا و ایجاد - به اختلاف دو شمشیر نیست امن طریق
كه اختلاف مقرر ز شورش اضداد - تا از این شیفته سر نیز تراشی بكند
به طریق گرو و وام به چار و ناچار - كفر دان در طریقت جهل دان در حقیقت
جز تماشای رویت پیشه و كار دیگر - جز كه در عشق صانع عمر هرزهست و ضایع
ژاژ دان در طریقت فعل و گفتار دیگر - از این سبب همه شر طریق حق خیرست
كه عاقبت بنماید صفاش آخر كار - طریق بحث لجاجست و اعتراض و دلیل
طریق دل همه دیدهست و ذوق و شهد و شكر - بیتو هستند جمله بیسامان
لیك من بیطریق و سامانتر - ای مایه صد بیهشی دی از طریق سركشی
گفتی مرا چونی خوشی در حیرت بیچون خوش - چون عشق شمس تبریز آهن ربای باشد
ما بر طریق خدمت مانند آهنیمش - در میان ریگ سوزان در طریق بادیه
بانگهای رعد بینی میزند سقای عشق - فریفت یار شكربار من مرا به طریق
كه شعر تازه بگو و بگیر جام عتیق - بقا اندر بقا باشد طریق كم زنان ای دل
یقین اندر یقین آمد قلندر بیگمان ای دل - دهان اژدها را بردریدم
طریق عشق را آباد كردم - چو رسول آفتابم به طریق ترجمانی
پنهان از او بپرسم به شما جواب گویم - ز ره زیاده جویی به طریق خیره رویی
بروم كه كدخدایم غله بدروم بكارم - آهن ربای جذب رفیقان كشید حرف
ور نی در این طریق ز گفتار فارغیم - ای آنك سست دل شدهای در طریق عشق
در ما گریز زود كه ما برج آهنیم - زهی گناه كه كفر است توبه كردن از او
نه پس طریق گریز و نه پیش جای مقام - در طریقت دو صد كمین دارم
لیك صد چشم خرده بین دارم - وافقونا وافقونا فی طریق الاتحاد
انما نحن كنهر فرقوه و السلام - اطیب الاعمار عمر فی طریق العاشقین
غمز عین من ملاح فی وصال مستبین - مردان طریق چاره جستند
با هستی خود نبود چاره - لطف نمای ساقیا دست بگیر مست را
جانب بزم خویش كش شاه طریق جادهای - عشق مپرس چون بود عشق یكی جنون بود
سلسله را زبون بود نی به طریق احمقی - نور خدایگان جان در تبریز شمس دین
كرد طریق سالكان ایمن اگر تو غولكی - هم آتش و هم باده و خرگاه چو نقد است
پیران طریقت بپذیرند جوانی - مرا گویی خمش نی توبه كردی
كه بگذاری طریق بیزبانی - منویس بر این و آن براتم
بگذار طریق امتحانی - ره پویانند همچو ماهی
بینند طریقها ضیا نی - در ره معشوق جان گر پا و پر كار آمدی
ذره ذره در طریقش باپر و باپاستی - چه نكو طریق باشد كه خدا رفیق باشد
سفر درشت گردد چو بهشت جاودانی - حلاوت غم معشوق را چه داند عاقل
چو جولهست نداند طریق جنگ و سواری - مثال لذت مستی میان چشم نشستی
طریق فهم ببستی چه آفتی چه بلایی - گهی بنالد و ناقه بزاید از شكمش
عصا بیفتد و گیرد طریق ثعبانی - طریق ناز گرفتم كه نی برو امروز
ستیزه كرد و مرا داد چند دشنامی - به مثل خواب هزاران طریق و چارهاستت
كه ره دهی دل و جان را به غصه نسپاری - كمر به خدمت دلها ببند چاكروار
كه برگشاید در تو طریق اسراری - این طریق دارهم یا سندی و سیدی
اهد الی وصالهم، ذبت منالتباعد - «طریق» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «طریق» در شاهنامه فردوسی