«طوطی» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «طوطی» در غزلیات حافظ شیرازی
- شکرفروش که عمرش دراز باد چرا
تفقدی نکند طوطی شکرخا را - واله و شیداست دایم همچو بلبل در قفس
طوطی طبعم ز عشق شکر و بادام دوست - طوطی ای را به خیال شکری دل خوش بود
ناگهش سیل فنا نقش امل باطل کرد - همای گو مفکن سایه شرف هرگز
در آن دیار که طوطی کم از زغن باشد - شکرشکن شوند همه طوطیان هند
زین قند پارسی که به بنگاله می رود - الا ای طوطی گویای اسرار
مبادا خالیت شکر ز منقار - کنون که چشمه قند است لعل نوشینت
سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار - طوطیان در شکرستان کامرانی می کنند
و از تحسر دست بر سر می زند مسکین مگس - در پس آینه طوطی صفتم داشته اند
آن چه استاد ازل گفت بگو می گویم - آب حیوانش ز منقار بلاغت می چکد
طوطی خوش لهجه یعنی کلک شکرخای تو - سعدی شیرازی
- «طوطی» در غزلیات سعدی شیرازی
- گر تو شکرخنده آستین نفشانی
هر مگسی طوطیی شوند شکرخا - ای که مانند تو بلبل به سخندانی نیست
نتوان گفت که طوطی به شکرخایی هست - دیگر این مرغ کی از بیضه برآمد که چنین
بلبل خوش سخن و طوطی شکرخا شد - از من به عشق روی تو می زاید این سخن
طوطی شکر شکست که شیرین کلام شد - دانی چه جفا می رود از دست رقیبت
حیفست که طوطی و زغن هم قفسانند - شکرین حدیث سعدی بر او چه قدر دارد
که چنو هزار طوطی مگسست پیش قندش - طوطیان جان سعدی را به لطف
شکری ده از لب یاقوت فام - به هیچ شهر نباشد چنین شکر که تویی
که طوطیان چو سعدی درآوری به کلام - طوطی نگوید از تو دلاویزتر سخن
با شهد می رود ز دهانت به در سخن - قیامت می کنی سعدی بدین شیرین سخن گفتن
مسلم نیست طوطی را در ایامت شکرخایی - همای فری طاووس حسن و طوطی نطق
به گاه جلوه گری چون تذرورفتاری - طوطیان دیدم و خوشتر ز حدیثت نشنیدم
شکرست آن نه دهان و لب و دندان که تو داری - طوطی شکر شکستن دیگر روا ندارد
گر پسته ات ببیند وقتی که در کلامی - سرو ایستاده به چو تو رفتار می کنی
طوطی خموش به چو تو گفتار می کنی - با بلبلان سوخته بال ضمیر من
پیغام آن دو طوطی شکرفشان بگوی - مولوی
- «طوطی» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای طوطی عیسی نفس وی بلبل شیرین نوا
هین زهره را كالیوه كن زان نغمههای جان فزا - زهره قرین شد با قمر طوطی قرین شد با شكر
هر شب عروسیی دگر از شاه خوش سیمای ما - كاهل و ناداشت بدم كام درآورد مرا
طوطی اندیشه او همچو شكر خورد مرا - چون رعد نهای خامش چون پرده تست این هش
وز صبر و فنا میكش طوطی خطابی را - جان شهوانیست از بیحكمتی
یاوه كرده نطق طوطی وار را - شكرفروش چنین چست هیچ كس دیدهست
سخن شناس كند طوطی شكرخا را - چون بخسپد در لحد قالب مردار ما
رسته گردد زین قفص طوطی طیار ما - دل غم نخورد غذاش غم نیست
طوطیست دل و عجب شكرخاست - طوطی گویا شدم چون شكرستانم اوست
بلبل بویا شدم چون گل و گلزارم اوست - چو طوطیان خبر قند دوست آوردند
ز دشت و كوه برویید صد هزار نبات - مرغ دلم باز پریدن گرفت
طوطی جان قند چریدن گرفت - بلبل نالنده به گلشن به دشت
طوطی گوینده شكرخا خوشست - عالم پر از حمد و ثنا از طوطیان آشنا
مرغ دلم بر میپرد چون ذكر مرغان میرود - طوطی جان مست من از شكری چه میشود
زهره می پرست من از قمری چه میشود - برآمد بر شجر طوطی كه تا خطبه شكر گوید
به بلبل كرد اشارت گل كه تا اشعار برگوید - خموشید كه گفتار فروخورد شما را
خریدار چو طوطیست شما شكر و قندید - ما طوطی غیبیم شكرخواره و عاشق
آن كان شكرهای به قنطار كی دارد - بیچاره دلی كه ماند بیتو
طوطیست ولی شكر ندارد - آه كان طوطی دل بیشكرستان چه كند
آه كان بلبل جان بیگل و بستان چه كند - دل چو طوطی بود و جور دلارام شكر
طوطیی دید كسی كو ز شكر بگریزد - بلبل دل تا ابد سرمست باد
طوطی جان هم شكرخاینده باد - زاغان طبع را تو ز مردار روزه ده
تا طوطیان شوند و شكار شكر كنند - نك طوطیان عشق گشادند پر و بال
كز سوی مصر قند به قنطار میرسد - من خامشم ولیك ز هیهای طوطیان
هم نیشكر ز لطف خروشنده میشود - امسال بلبلان چه خبرها همیدهند
یا رب به طوطیان چه شكرها همیدهند - بنگر به طوطیان كه پر و بال میزنند
سوی شكرلبی كه به ایشان شكر دهد - بوی دلدار ما نمیآید
طوطی این جا شكر نمیخاید - گر چه طوطی خود از شكر زندست
زاغ را می چمین خر باید - من بسازم ولیك كی شاید
زاغ با طوطیان شكر خاید - بس كن كه هر مرغ ای پسر خود كی خورد انجیر تر
شد طعمه طوطی شكر وان زاغ را چیزی دگر - ای كان شكر فضل تو وین خلق چو طوطی
طوطی چه كند كه ننهد دل به شكر بر - بیمی از شمس الحق تبریز مست گفتنم
طوطیم یا بلبلم یا سوسنم این الفرار - از نغمههای طوطی شكرستان توست
در رقص شاخ بید و دو دستك زنان چنار - هزار فاخته جویان ما كه كو كوكو
هزار بلبل و طوطی به سوی ما طیار - نوای طوطیان آفاق پر شد
كه شكرها به خروارست امروز - بسی كوران و ره شینان از او گشتند ره بینان
بسی جانهای غمگینان چو طوطی شد شكرخایش - بر فلك آن طوطیان جمله شكر میخورند
گر نپری بر فلك منگر بالا ترش - گل نقل بلبلان و شكر نقل طوطیان
سبزهست و لاله زار و چمن كوری كلاغ - از شاه بیآغاز من پران شدم چون باز من
تا جغد طوطی خوار را در دیر ویران بشكنم - آواز قمری تا قمر بررفت و طوطی بر شكر
می آورد الحان تر جان مست آن الحان كنیم - من بس كنم بس از حنین او بس نخواهد كرد از این
من طوطیم عشقش شكر هست از شكر گویاییم - میازارید از خویم كه من بسیار می گویم
جهانی طوطیان دارم اگر بسیار شد قندم - چو طوطی جان شكر خاید به ناگه
شوم سرمست و طوطی را بخایم - گر ببینی طوطی جان مرا گرد لبش
می پرد پرك زنان كه شكری را یافتم - پس از این خموش باشم همه گوش و هوش باشم
كه نه بلبلم نه طوطی همه قند و شاخ وردم - به خدا طوطی و طوطی بچهام
جز سوی تنگ شكر می نروم - چون طوطیان سبز به پر و به بال نغز
شكرستان شویم و به شكرستان رویم - ز لطف توست كه از جغدیم برآوردی
چو طوطیان ز كف تو شكر همیخایم - ای طوطی هم خوان ما جز قند بیچونی مخا
نی عین گو و نی عرض نی نقش و نی آثار من - لاف وصالش چون زنم شرح جمالش چون كنم
كان طوطیان سر می كشند از دام این گفتار من - كو بلبل شیرین فنم كو فاخته كوكوزنم
طاووس خوب چون صنم كو طوطیان كو طوطیان - با بلبل بستانی همدست شدن دستی
با طوطی روحانی اندر شكر افتادن - اندر قفص هستی این طوطی قدسی را
زان پیش كه برپرد شكرانه شكرخا كن - طوطی جان تو را سركه نوا كی دهد
بلبل مست تو را شرط بود گلستان - طوطی قند و شكرم غیر شكر می نخورم
هر چه به عالم ترشی دورم و بیزارم از او - دامهای عشق او گر پر و بالم بسكلد
طوطی جان نسكلد از شكر و بادام او - طوطیان فلكی جمله شكرخوار شوند
در مقامی كه بخندیم بدان سان من و تو - چو گفتهست انصتو ای طوطی جان
بپر خاموش و رو تا آشیانه - یك بار دگر شكرفشان كن
طوطی نگر از قفص برسته - شكر نگر تو نو به نو آواز خاییدن شنو
نی این شكر را صورتی نی طوطیان را آلتی - دارد خدا قندی دگر كان ناید اندر نیشكر
طوطی و حلقوم بشر آن را ندارد طاقتی - مستفعلن مستفعلن اكنون شكر پنهان كنم
كز غیب جوقی طوطیان آورده اندم غارتی - نادره طوطی كه تویی كان شكر باطن تو
نادره بلبل كه تویی گلشنی و لعل خدی - طوطی و طوطی بچهای قند به صد ناز خوری
از شكرستان ازل آمدهای بازپری - تو طوطی زادهای جانم مكن ناز و مرنجانم
ز اصل آوردهای دانم تو قانون شكرخایی - غذای زاغ سازیدی ز سرگینی و مرداری
چه داند زاغ كان طوطی چه دارد در شكرخایی - چه گفت آن طوطی اخضر كه شكر دادیش درخور
به فضل خود زبان ما بدان گفتار بگشایی - كیست آن طوطی و شكرضمیر منبع حكمت
كه حق باشد زبان او چو احمد وقت گویایی - یكی طوطی مژده آور یكی مرغی خوش آوازی
چه باشد گر به سوی ما كند هر روز پروازی - كند هنبازی طوطی صبا را از برای شه
كه او را نیست در پاكی و بیناییش هنبازی - بسی دلها چو گوهرها ز نور لعل تو تابان
بسی طوطی كه آموزند از قندت شكرخایی - ای طوطی جان پر زن بر خرمن شكر زن
بر عمر موفر زن كز بند قفص رستی - ای بلبل پوینده وی طوطی گوینده
گر قند و شكر خواهی نك قند و شكر باری - نی بلبل خوش لحنی نی طوطی خوش رنگی
نی فاخته طوقی نی در چمن مایی - ماهی ز كجا شكیبد از دریا
یا طوطی روح از شكرخایی - طوطیی كه طمع اسب و مركب تازی كنی
ماهیی كه میل شعر و جامه توزی كنی - طوطیانند كه خود را بكشند از غیرت
گر به سوی شكرش راه برد خرمگسی - پاره پاره كند آن طوطی مسكین خود را
گر یكی پاره شكر زو ببرد مرتبسی - گه یكی تنگ شكربار كند بهر نثار
گه شود طوطی جان گر بچشد زان مگسی - زاغ را مشتاق سرگین میكنی
طوطی خود را شكرخا میكنی - شه هم قبول كردش گفتا تو بر بدان جا
پیغام ما ازیرا طوطی خوش نوایی - طوطی غذا شدیم كه تو كان شكری
بلبل نوا شدیم كه گلزار ما تویی - تو كان نباتی و دلها چو طوطی
تو صحرای سبزی و جانها چرایی - تا پی خوردن به شكر خوردنش
طوطی با صد سر و منقارمی - وز جهت قوت دگر طوطیان
چون لب او جمله شكر كارمی - «طوطی» در دیوان شمس - رباعیات مولوی