«طبیب» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «طبیب» در غزلیات حافظ شیرازی
- شربت قند و گلاب از لب یارم فرمود
نرگس او که طبیب دل بیمار من است - عاشق که شد که یار به حالش نظر نکرد
ای خواجه درد نیست وگرنه طبیب هست - دی گفت طبیب از سر حسرت چو مرا دید
هیهات که رنج تو ز قانون شفا رفت - خواهم که پیش میرمت ای بی وفا طبیب
بیمار بازپرس که در انتظارمت - تنت به ناز طبیبان نیازمند مباد
وجود نازکت آزرده گزند مباد - شکسته وار به درگاهت آمدم که طبیب
به مومیایی لطف توام نشانی داد - اشک خونین بنمودم به طبیبان گفتند
درد عشق است و جگرسوز دوایی دارد - طبیب عشق منم باده ده که این معجون
فراغت آرد و اندیشه خطا ببرد - که را گویم که با این درد جان سوز
طبیبم قصد جان ناتوان کرد - علاج ضعف دل ما کرشمه ساقیست
برآر سر که طبیب آمد و دوا آورد - طبیب عشق مسیحادم است و مشفق لیک
چو درد در تو نبیند که را دوا بکند - دردم نهفته به ز طبیبان مدعی
باشد که از خزانه غیبم دوا کنند - ز آستین طبیبان هزار خون بچکد
گرم به تجربه دستی نهند بر دل ریش - دل بیمار شد از دست رفیقان مددی
تا طبیبش به سر آریم و دوایی بکنیم - ای که طبیب خسته ای روی زبان من ببین
کاین دم و دود سینه ام بار دل است بر زبان - آن که مدام شیشه ام از پی عیش داده است
شیشه ام از چه می برد پیش طبیب هر زمان - حافظ از آب زندگی شعر تو داد شربتم
ترک طبیب کن بیا نسخه شربتم بخوان - چندان که گفتم غم با طبیبان
درمان نکردند مسکین غریبان - خدا را از طبیب من بپرسید
که آخر کی شود این ناتوان به - پرسیدم از طبیبی احوال دوست گفتا
فی بعدها عذاب فی قربها السلامه - طبیب راه نشین درد عشق نشناسد
برو به دست کن ای مرده دل مسیح دمی - پیش زاهد از رندی دم مزن که نتوان گفت
با طبیب نامحرم حال درد پنهانی - سعدی شیرازی
- «طبیب» در غزلیات سعدی شیرازی
- چشم گریان مرا حال بگفتم به طبیب
گفت یک بار ببوس آن دهن خندان را - دردیست درد عشق که هیچش طبیب نیست
گر دردمند عشق بنالد غریب نیست - دردی از حسرت دیدار تو دارم که طبیب
عاجز آمد که مرا چاره درمان تو نیست - هر که را دردی چو سعدی می گدازد گو منال
چون دلارامش طبیبی می کند داروست درد - طبیب ما یکی نامهربانست
که گویی هیچ رنجوری ندارد - آسایشست رنج کشیدن به بوی آنک
روزی طبیب بر سر بیمار بگذرد - مرض عشق نه دردیست که می شاید گفت
با طبیبان که در این باب نه دانشمندند - درد من بر من از طبیب منست
از که جویم دوا و درمانش - به خدا اگر بمیرم که دل از تو برنگیرم
برو ای طبیبم از سر که دوا نمی پذیرم - ماجرای دل دیوانه بگفتم به طبیب
که همه شب در چشمست به فکرت بازم - که می داند دوای درد سعدی
که رنجورند از این علت طبیبان - اگر به حسن تو باشد طبیب در آفاق
کس از خدای نخواهد شفای رنجوری - طبیب از من به جان آمد که سعدی قصه کوته کن
که دردت را نمی دانم برون از صبر درمانی - مولوی
- «طبیب» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- چنانك از رنگ رنجوران طبیب از علت آگه شد
ز رنگ و روی چشم تو به دینت پی برد بینا - هم رحمت رحمانی هم مرهم و درمانی
درده تو طبیبانه آن دافع صفرا را - خبر كن آن طبیب عاشقان را
كه تا شربت دهد بیمار ما را - به طبیبش چه حواله كنی ای آب حیات
از همان جا كه رسد درد همان جاست دوا - ز هوسها گذشتیی به جنون بسته گشتیی
نه جنونی ز خلط و خون كه طبیبش دهد دوا - كه طبیبان اگر دمیبچشندی از این غمی
بجهندی ز بند خود بدرندی كتابها - هان ای طبیب عاشقان سوداییی دیدی چو ما
یا صاحبی اننی مستهلك لو لاكما - یكی جزو جهان خود بیمرض نیست
طبیب عشق را دكان كدامست - طبیب درد بیدرمان كدامست
رفیق راه بیپایان كدامست - طبیب عاشقان را بازپرسید
كه تا آن نرگس بیمار چونست - صحبت چه كنی كه در سقیمی
هر لحظه طبیب تو مسیحاست - گر طبیبی حاذقی رنجور را تلخی دهد
گر چه ظالم مینماید نیست ظالم عادلست - دست به دست جز او مینسپارد دلم
زانك طبیب غم این دل بیمارم اوست - چه رعنا رقیبی چه شیرین طبیبی
كه در سر شرابی پزیدی كه نوشت - طبیبی چون دهد تلخش بنوشد تلخ او را خوش
طبیبان را نمیشاید كه عاقل متهم دارد - حبیب آمد حبیب آمد به دلداری مشتاقان
طبیب آمد طبیب آمد طبیب هوشیار آمد - جز قیاس و دوران هست طرق لیك شدست
بر اولوالفقه و طبیب و متنجم مسدود - گه چو روح الله طبیبی میشود
گه خلیلش میزبانی میكند - ان طبیب الرضا بشر اهل الهوی
كل زمان لكم خلعه روح جدید - چو درد گیرد دندان تو عدو گردد
زبان تو به طبیبی بگرد او گردد - طبیبی بلك تو عیسی وقتی
مرو ما را چنین بیمار مگذار - رفت مردی به طبیبی به كله درد شكم
گفت او را تو چه خوردی كه برستست زحیر - در این دوار طبیبان همه گرفتارند
كز این دوار بود مست كله بیمار - دهان گشاید تن تا بگویدت رفتم
طبیب آید و بندد بر او ره گفتار - آمد عشق چاشتی شكل طبیب پیش من
دست نهاد بر رگم گفت ضعیف شد مجس - چرخ میان آب تو بر دوران همیزند
عقل بر طبیبیت عرضه همیكند مجس - ور پای ندارد هم سر بندد و سر بنهد
مانند طبیب آید آن شاه به بالینش - او طبیبست و به بیماران رود
ای تن وامانده تو بیمار باش - باز درآمد طبیب از در رنجور خویش
دست عنایت نهاد بر سر مهجور خویش - باز درآمد طبیب از در ایوب خویش
یوسف كنعان رسید جانب یعقوب خویش - گویی چه چاره دارم كان عشق را شكارم
بیمار عشق زارم ای تو طبیب حاذق - رو رو طبیبان را بگو كان جا شما را كار نیست
كان جا نباشد علتی وان جا نبیند كس خلل - یملاء الكاس حبیبی و طبیبی و تذر
فعلن مفتعلن او فعلاتن و فعل - پیش طبیبش سر بنه یعنی مرا تریاق ده
زیرا در این دام نزه من زهرها نوشیدهام - هان ای طبیب عاشقان دستی فروكش بر برم
تا بخت و رخت و تخت خود بر عرش و كرسی بر برم - چون سرشكسته نیستم سر را چرا بندم بگو
چون من طبیب عالمم بهر چه بیماری كنم - هیچ طبیبی ندهد بیمرضی حب و دوا
من همگی درد شوم تا كه به درمان برسم - رفتم به طبیب جان گفتم كه ببین دستم
هم بیدل و بیمارم هم عاشق و سرمستم - رسیدند طبیبان ز ره دور غریبان
غریبانه نمودند دواها كه ندیدیم - طبیبان الهیم ز كس مزد نخواهیم
كه ما پاك روانیم نه طماع و پلیدیم - حكیمیم طبیبیم ز بغداد رسیدیم
بسی علتیان را ز غم بازخریدیم - طبیبان فصیحیم كه شاگرد مسیحیم
بسی مرده گرفتیم در او روح دمیدیم - طبیبیم حكیمیم طبیبان قدیمیم
شرابیم و كبابیم و سهیلیم و ادیمیم - طبیبان بگریزند چو رنجور بمیرد
ولی ما نگریزیم كه ما یار كریمیم - چو رنجوران دل را تو طبیبی
سزد گر خویش را رنجور خواهم - مشنو قول طبیبان كه شكر زاید صفرا
به شكر داروی من كن چه كه صفرای تو دارم - دكان جمله طبیبان خراب خواهم كرد
كه من سعادت بیمار و داروی دردم - ناگاه سحرگاهی بیرخنه و بیراهی
آورد طبیب جان یك خمره پرافسنتین - ای آنك طبیب دردهایی
بی قرص بنفشه و فسنتین - ای طبیب عاشقان و ای چراغ آسمان
عاشقان را دستگیر و چاره رنجور كن - از تب چرا خروشم عیسی طبیب هوشم
وز سگ چرا هراسم میر شكار با من - شب محنت كه بد طبیب و تو افكار یاد كن
كه ز پای دلت بكند چنان خار یاد كن - چه سپاس ار دو نان دهد به طبیبی كه جان دهد
چو بزارد كه ای طبیب ز بیمار یاد كن - چو طبیبت نمود خرد دل تو آن زمان بمرد
پس از آن بانگ میزنی كه ز مردار یاد كن - آمد ندای آسمان آمد طبیب عاشقان
خواهی كه آید پیش تو بیمار شو بیمار شو - شكل طبیب عشق تو آمد و داد شربتی
خوردم از آن و هر نفس من بترم به جان تو - ای طبیب عاشقان این جمله بیماریم
هست زان دو نرگس بیمار تو بیمار تو - ای ز تو بیمار حبیب و طبیب
بسته ز ناسور تو تیمار تو - چند روزی جهت تجربه بیمارش كن
با طبیبی دغلی پیشه سر و كارش ده - خوشتر روید ای همرهان كمد طبیبی در جهان
زنده كن هر مردهای بیناكن هر اكمهی - طبیبی دید كوری را نمودش داروی دیده
بگفتش سرمه ساز این را برای نور بینایی - طبیب عشق اگر دادی به جالینوس یك معجون
چرا بهر حشایش او بدین حد ژاژخایستی - طبیب عاشقان است او جهان را همچو جان است او
گداز آهنان است او به آهن داده تلبینی - آورد طبیب جان یك طبله ره آوردی
گر پیر خرف باشی تو خوب و جوان گردی - آن طبله عیسی بد میراث طبیبان شد
تریاق در او یابی گر زهر اجل خوردی - گفتم به طبیب جان امروز هزاران سان
صدق قدمی باشد چون تو قدم افشردی - تویی شاگرد جان افزا طبیبی
در استدلال افلاطون نگنجی - منم بیمار و تو ما را طبیبی
بپرس آخر كه ای بیمار چونی - تو را پرهیز فرمودم طبیبم
كه تو رنجور این خوف و رجایی - بكن ای دوست چراغی كه به از اختر و چرخی
بكن ای دوست طبیبی كه به هر درد دوایی - بس طبیب است كه هشیار كند مجنون را
وین طبیبم نهلد در دو جهان هشیاری - پیش طبیب دو كون رفتم بیمار عشق
نبض دلم میجهید در كف قارورهای - گفت مرا آن طبیب رو ترشی خوردهای
گفتم نی گفت نك رنگ ترش كردهای - بیا به جانب دارالشفای خالق خویش
كز آن طبیب ندارد گریز بیماری - ور از طبیب طبیبان گوارشی یابی
مكاشفی تو بخوان خدا نه اوهامی - طبیب فقر بجست و گرفت گوش دلم
كه مژده ده كه ز رنج وجود وارستی - گهی چو عیسی مریم طبیب جان گردی
گهی چو موسی عمران روی شبان باشی - طبیب فقر بخست و گرفت گوش مرا
كه مژده ده كه ز رنج وجود وارستی - هذا حبیبی هذا طبیبی
هذا ادیبی هذا دوایی - آوخ آوخ طبیب خون ریزی
بر سر زار زار بیماری - عشق طبیبست كه رنجور جوست
ورنه چرا خسته و بیمارمی؟ - هذا طبیبی، عند الدوآء
هذا حبیبی، عند الوء - «طبیب» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- پرهیز کنم ز هرچه فرمود طبیب
جز از می و شکری که آن از لب اوست - جانی که حریف بود بیگانه شده است
عقلی که طبیب بود دیوانه شده است - ما را چو ز عشق میشود راست مزاج
عشق است طبیب ما و داروی علاج - آن یار که از طبیب دل برباید
او را دارو طبیب چون فرمایند - یک ذره ز حسن خویش اگر بنماید
والله که طبیب را طبیبی باید - رفتم به طبیب و گفتم ای زینالدین
این نبض مرا بگیر و قاروره ببین - ای آنکه طبیب دردهای مائی
این درد ز حد رفت چه میفرمائی - رفتم به طبیب گفتم ای بینائی
افتادهی عشق را چه میفرمایی - گفتم به طبیب داروئی فرمائی
نبضم بگرفت از سر دانائی