«شاهد» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «شاهد» در غزلیات حافظ شیرازی
- مستی به چشم شاهد دلبند ما خوش است
زان رو سپرده اند به مستی زمام ما - ای شاهد قدسی که کشد بند نقابت
و ای مرغ بهشتی که دهد دانه و آبت - حافظ شراب و شاهد و رندی نه وضع توست
فی الجمله می کنی و فرو می گذارمت - آن که یک جرعه می از دست تواند دادن
دست با شاهد مقصود در آغوشش باد - برو معالجه خود کن ای نصیحتگو
شراب و شاهد شیرین که را زیانی داد - شاهد آن نیست که مویی و میانی دارد
بنده طلعت آن باش که آنی دارد - ساقی بیا که شاهد رعنای صوفیان
دیگر به جلوه آمد و آغاز ناز کرد - در کار گلاب و گل حکم ازلی این بود
کاین شاهد بازاری وان پرده نشین باشد - ز من بنیوش و دل در شاهدی بند
که حسنش بسته زیور نباشد - شاهد عهد شباب آمده بودش به خواب
باز به پیرانه سر عاشق و دیوانه شد - شاهدان گر دلبری زین سان کنند
زاهدان را رخنه در ایمان کنند - از سر مستی دگر با شاهد عهد شباب
رجعتی می خواستم لیکن طلاق افتاده بود - به کوی میکده یا رب سحر چه مشغله بود
که جوش شاهد و ساقی و شمع و مشعله بود - به دور گل منشین بی شراب و شاهد و چنگ
که همچو روز بقا هفته ای بود معدود - ز دست شاهد نازک عذار عیسی دم
شراب نوش و رها کن حدیث عاد و ثمود - ز میوه های بهشتی چه ذوق دریابد
هر آن که سیب زنخدان شاهدی نگزید - شاهدان در جلوه و من شرمسار کیسه ام
بار عشق و مفلسی صعب است می باید کشید - زهد گران که شاهد و ساقی نمی خرند
در حلقه چمن به نسیم بهار بخش - دلبرم شاهد و طفل است و به بازی روزی
بکشد زارم و در شرع نباشد گنهش - طره شاهد دنیی همه بند است و فریب
عارفان بر سر این رشته نجویند نزاع - صلاح ما همه دام ره است و من زین بحث
نیم ز شاهد و ساقی به هیچ باب خجل - شاهدی از لطف و پاکی رشک آب زندگی
دلبری در حسن و خوبی غیرت ماه تمام - من نه آن رندم که ترک شاهد و ساغر کنم
محتسب داند که من این کارها کمتر کنم - من ترک عشق شاهد و ساغر نمی کنم
صد بار توبه کردم و دیگر نمی کنم - این تقواام تمام که با شاهدان شهر
ناز و کرشمه بر سر منبر نمی کنم - جهان فانی و باقی فدای شاهد و ساقی
که سلطانی عالم را طفیل عشق می بینم - بیرون جهیم سرخوش و از بزم صوفیان
غارت کنیم باده و شاهد به بر کشیم - شاهد بخت چون کرشمه کند
ماش آیینه رخ چو مهیم - چو شاهدان چمن زیردست حسن تواند
کرشمه بر سمن و جلوه بر صنوبر کن - ز شور و عربده شاهدان شیرین کار
شکر شکسته سمن ریخته رباب زده - باده نوش از جام عالم بین که بر اورنگ جم
شاهد مقصود را از رخ نقاب انداختی - حافظا گر مدد از بخت بلندت باشد
صید آن شاهد مطبوع شمایل باشی - بر تو گر جلوه کند شاهد ما ای زاهد
از خدا جز می و معشوق تمنا نکنی - یا رب به که شاید گفت این نکته که در عالم
رخساره به کس ننمود آن شاهد هرجایی - مسند به گلستان بر تا شاهد و ساقی را
لب گیری و رخ بوسی می نوشی و گل بویی - سعدی شیرازی
- «شاهد» در غزلیات سعدی شیرازی
- امشب که بزم عارفان از شمع رویت روشنست
آهسته تا نبود خبر رندان شاهدباز را - فتنه باشد شاهدی شمعی به دست
سرگران از خواب و سرمست از شراب - هر که با شاهد گلروی به خلوت بنشست
نتواند ز سر راه ملامت برخاست - هر شاهدی که در نظر آمد به دلبری
در دل نیافت راه که آن جا مکان توست - شاهد که در میان نبود شمع گو بمیر
چون هست اگر چراغ نباشد منورست - گر شاهدست سبزه بر اطراف گلستان
بر عارضین شاهد گلروی خوشترست - بکش چنان که توانی که بی مشاهده ات
فراخنای جهان بر وجود ما تنگست - بدیل دوستان گیرند و یاران
ولیکن شاهد ما بی بدیلست - شاهدش دیدار و گفتن فتنه اش ابرو و چشم
نادرش بالا و رفتن دلپذیرش طبع و خوست - شاهد ما را نه هر چشمی چنان بیند که هست
صنع را آیینه ای باید که بر وی زنگ نیست - چو ترک دلبر من شاهدی به شنگی نیست
چو زلف پرشکنش حلقه فرنگی نیست - نام سعدی همه جا رفت به شاهدبازی
وین نه عیبست که در ملت ما تحسینیست - دل برتوانم از سر و جان برگرفت و چشم
نتوانم از مشاهده یار برگرفت - مست شراب و خواب و جوانی و شاهدی
هر لحظه پیش مردم هشیار بگذرد - سعدیا گوشه نشینی کن و شاهدبازی
شاهد آنست که بر گوشه نشین می گذرد - هر که ز ذوقش درون سینه صفاییست
شمع دلش را ز شاهدی نگزیرد - این دلبری و شوخی از سرو و گل نیاید
وین شاهدی و شنگی در ماه و خور نباشد - گر شاهدان نه دنیی و دین می برند و عقل
پس زاهدان برای چه خلوت گزیده اند - آن نقطه های خال چه شاهد نشانده اند
وین خط های سبز چه موزون کشیده اند - هر شبی یار شاهدی بودن
روز هشیاریت خمار کند - قاضی شهر عاشقان باید
که به یک شاهد اختصار کند - سعدی نگفتمت که خم زلف شاهدان
دربند او مشو که گرفتار می کند - بسازیم بر آسمان سلمی
اگر شاهدان بر ثریا روند - خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم
وان همه صورت شاهد که بر آن دیبا بود - مرو به خواب که خوابت ز چشم برباید
گرت مشاهده خویش در خیال آید - بستان بی مشاهده دیدن مجاهدست
ور صد درخت گل بنشانی به جای یار - محتسب در قفای رندانست
غافل از صوفیان شاهدباز - شاهد بخوان و شمع بیفروز و می بنه
عنبر بسای و عود بسوزان و گل بریز - شاهدان می کنند خانه زهد
مطربان می زنند راه حجاز - رفتار شاهد و لب خندان و روی خوب
چون آدمی طمع نکند در سماحتش - آن که هلاک من همی خواهد و من سلامتش
هر چه کند ز شاهدی کس نکند ملامتش - هر که معلومش نمی گردد که زاهد را که کشت
گو سرانگشتان شاهد بین و رنگ ناخنش - بلبل که به دست شاهد افتاد
یاران چمن کند فراموش - در این سماع همه ساقیان شاهدروی
بر این شراب همه صوفیان دردآشام - مطرب یاران برفت ساقی مستان بخفت
شاهد ما برقرار مجلس ما بردوام - ای که ملامت کنی عارف دیوانه را
شاهد ما حاضرست گر تو ندانی کدام - یک امشبی که در آغوش شاهد شکرم
گرم چو عود بر آتش نهند غم نخورم - شمع وش پیش رخ شاهد یار
دم به دم شعله زنان می سوزم - به مجمعی که درآیند شاهدان دو عالم
نظر به سوی تو دارم غلام روی تو باشم - از آن شاهد که در اندیشه ماست
ندانم زاهدی در شهر معصوم - ای بت صاحب دلان مشاهده بنمای
تا تو ببینیم و خویشتن نپرستیم - ای شاهد هر مجلسی و آرام جان هر کسی
گر دوستان داری بسی ما نیز هم بد نیستیم - نطفه شبنم در ارحام زمین
شاهد گل گشت و طفل یاسمن - شاهدان چستند ساقی گو بیار
عاشقان مستند مطرب گو بزن - همه شاهدان عالم به تو عاشقند سعدی
که میان گرگ صلحست و میان گوسفندان - هر که به شب شمع وار در نظر شاهدیست
باک ندارد به روز کشتن و آویختن - شاهد آیینه ست و هر کس را که شکلی خوب نیست
گو نگه بسیار در آیینه روشن مکن - برگ گل لعل بود شاهد بزم بهار
آب گلستان ببرد شاهد گلروی من - سعدی شیرین زبان این همه شور از کجا
شاهد ما آیتیست وین همه تفسیر او - گر آن شاهد که من دانم به هر کس روی بنماید
فقیر از رقص در حالت خطیب از می خرابستی - چون خراباتی نباشد زاهدی
کش به شب از در درآید شاهدی - وین پری پیکران حلقه به گوش
شاهدی می کنند و جلوه گری - گر تو شاهد با میان آیی چو شمع
مبلغی پروانه ها گرد آوری - تاب وغا نیاورد قوت هیچ صفدری
گر تو بدین مشاهدت حمله بری به لشکری - هرگز این صورت کند صورتگری
یا چنین شاهد بود در کشوری - بیم آنست دمادم که چو پروانه بسوزم
از تغابن که تو چون شمع چرا شاهد عامی - کبر یک سو نه اگر شاهد درویشانی
دیو خوش طبع به از حور گره پیشانی - دل عارفان ببردند و قرار پارسایان
همه شاهدان به صورت تو به صورت و معانی - شبست و شاهد و شمع و شراب و شیرینی
غنیمتست چنین شب که دوستان بینی - مطربان گویی در آوازند و مستان در سماع
شاهدان در حالت و شوریدگان درهای و هوی - سعدیا عاشق نشاید بودن اندر خانقاه
شاهدبازی فراخ و زاهدان تنگ خوی - مولوی
- «شاهد» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- هر عاشق شاهدی گزیدست
ما جز تو ندیدهایم یارا - ای خلق حدیث او مگویید
باقی همه شاهدان شما را - ور نیست شراب بینشانیت
پس شاهد چیست این نشانها - میران و خواجگانشان پژمرده است جانشان
خاك سیاه بر سر این نوع شاهدان را - دررو به عشق دینی تا شاهدان ببینی
پرنور كرده از رخ آفاق آسمان را - زان شاهد شكرلب زان ساقی خوش مذهب
جان مست شد و قالب ای دوست مخسب امشب - شب تتق شاهد غیبی بود
روز كجا باشد همتای شب - زان شاهد خانگی نشان كو
هر كس سخنی ز خاندان گفت - آن شهریار اعظم بزمی نهاد خرم
شمع و شراب و شاهد امروز رایگانست - از اثر روی شه هر نفسی شاهدی
سر كشد از لامكان گوید كابین كه راست - چیست در آن مجلس بالای چرخ
از می و شاهد كه در این پست نیست - ما موسییم و تو مها گاهی عصا گه اژدها
ای شاهدان ارزان بها چون غارت بلغار شد - هر جا كه بینی شاهدی چون آینه پیشش نشین
هر جا كه بینی ناخوشی آیینه دركش در نمد - میگرد گرد شهر خوش با شاهدان در كش مكش
میخوان تو لااقسم نهان تا حبذا هذا البلد - من به شهادت نشدم ممن آن شاهد جان
ممنش آن گاه شدم كه بشدم كافر خود - چون در ماجرا زنم خانه شرع وا شود
شاهد من رخش بود نرگس او گوا بود - انكار بسوزد چو شهادت بفروزد
با شاهد حق نكرت انكار مدارید - وگر بیمار بینی عاشقی را
نه شاهد بر سر بیمار باشد - در حضرت آن چنان رقیبی
در شاهد بنگرد نترسد - شاهدان چمن ار پار قیامت كردند
هر یك امسال به زیبایی صد چندان شد - شاه كه در دولتش هر طرفی شاهدی
سینه گشاده به ما بهر امان آمدند - هلا كه شاهد جان آینه همیجوید
به صیقل آینهها را ز زنگ بزدایید - شاهدان فنا شما جمله
با لب لعل و جان سنگینید - شاهدی بین كه در زمانه بزاد
بت و بتخانه را به باد بداد - شاهدانی كه در جهان سمرند
كس از ایشان دگر نیارد یاد - شاهدان فانی و شما جمله
با لب لعل و جان سنگینید - ای شاهد سیمین ذقن درده شرابی همچو زر
تا سینهها روشن شود افزون شود نور نظر - در این بازار ای مجنون چو منبل گرد تن پرخون
چو در شاهد طمع كردی برو شمشیر لالا خور - با طفل دوروزه كس از شاهد و میگوید
یا با نظر حیوان از چشم خمار آخر - چونك مستان را نباشد شمع و شاهد روی تو
صد هزاران خم باده هر طرف جوشیده گیر - لقمهات مردار آمد شاهدت هم مردهای
در میان این دو مرده چون نمیباشی نفور - میستانی از خسان تا وادهی ده چارده
در هوای شاهدی و لقمهای ای بیحضور - آن سبدكش میكشد آن لقمهها را تون به تون
میدواند مرده كش مر شاهدت را گور گور - پیش این شاهد ما خوبان را
گردن بسته ز بلغار بیار - ای چشم و ای چراغ روان شو به سوی باغ
مگذار شاهدان چمن را در انتظار - درآ به حلقه رندان كه مصلحت اینست
شراب و شاهد و ساقی بیشمار نگر - خمار عشق درآرد به گور تو تحفه
شراب و شاهد و شمع و كباب و نقل و بخور - عارفان را شمع و شاهد نیست از بیرون خویش
خون انگوری نخورده باده شان هم خون خویش - بیا كه رونق بازار عشق از لب تست
كه شاهدیست نهانی در این دكان سماع - كو شاهد و كو شادی مفرش به كیان دادی
خشتست تو را بالین خاكست نهالینك - دزد نهان خانه را شاهد و غماز كیست
چهره چون زعفران اشك چو آب زلال - عشقا تو را قاضی برم كاشكستیم همچون صنم
از من نخواهد كس گوا كه شاهدم نی ضامنم - خسته دام است دلم بر در و بام است دلم
شاهد دل را بكشم سوی خریدار روم - دو صورت پیش می آرد گهی شمع است و گه شاهد
دوم را من چو آیینه نخستین را لگن باشم - سر غصه بكوبیم غم از خانه بروبیم
همه شاهد و خوبیم همه چون مه عیدیم - چون شاهد مشهور بیاراست جهان را
از شاهد و از برده بلغار رهیدیم - تو خموش تا قرنفل بكند حكایت گل
بر شاهدان گلشن چو رسید نوبهارم - چه جای شاهد است كه شیر خداست او
طفلانه دم زدیم كه با طفل ابجدیم - رو را بشو و پاك شو از بهر دید ما
ور نی تو دور باش كه ما شاهد خودیم - آن شاهدی نهایم كه فردا شود عجوز
ما تا ابد جوان و دلارام و خوش قدیم - آن چادر ار خلق شد شاهد كهن نشد
فانی است عمر چادر و ما عمر بیحدیم - باقی فرشتگان به سجود اندرآمدند
گفتند در سجود كه بر شاهدی زدیم - اشكال گنده پیر ز اشكال شاهدان
گر عقل ما نداند در عشق مرتدیم - از ما مشو ملول كه ما سخت شاهدیم
از رشك و غیرت است كه در چادری شدیم - حاضر ما شو كه ما حاضر آن شاهدیم
مست می اش می شویم باده از او می چشیم - گلشن پر از شاهد شود هم پوستین كاسد شود
زاینده و والد شود دور زمان دور زمان - دلهای شیران خون شده صحرا ز خون گلگون شده
مجنون كنان مجنون شده از شاهد لولاك من - عمر و ذكا و زیركی داد به هندوان اگر
حسن و جمال و دلبری داد به شاهد ختن - جمعیت رندان را بر شاهد نقدی زن
ور زهد سخن گوید تو وعده به فردا كن - آمیخته با شاهد هم عاشق و هم زاهد
وز ذوق نمیگنجد در كون و مكان ای جان - یاران بشوریده با جان بسوزیده
بگشاده دل و دیده در شاهد بیكابین - شمع و شاهد روی او و نقل و باده لعل او
ای ز لعلش مست گشته هم حسن هم بوالحسن - گه ز راه آب آید گه ز راه نان و گوشت
گه ز راه شاهد آید گه ز راه اسب و زین - شاهد جان چو شهادت ز درون عرضه كند
زود انگشت برآرد خرد كافر من - خواهی كه شاهدان فلك جلوه گر شوند
دل را حریف صیقل آیینه رند كن - شمع تویی شاهد تو باده تو
هم تو سهیلی و عقیق یمن - ای رخ خورشید سوی برج من
ای شه جان شاهد شهمات من - آن گوشوار شاهدان هم صحبت عارض شده
آن گوش و عارض بایدت دردانه شو دردانه شو - آن شاهد فرد احد یك جرعهای در بت نهد
در عشق آن سنگ سیه كافر كند ایمان گرو - خوبی جمله شاهدان مات شد و كساد شد
چون بنمود ذرهای خوبی بیكران تو - هله ای شاهد جان خواجه جانهای شهان
شیوه كن لب بگز و غبغبه افشار مرو - چو تویی میر زاهدان قمر و فخر عابدان
شنو اكنون ز شاهدان كه سلام علیكم - طیب الله عیشكم لا وحش الله منكم
حق آن خال شاهدت رو به ما آر ای عمو - و شاهدت ماء شابه الروح فی الصفا
و یعشق ذاك الماء ما هو نار - فشاهدت ركبانا قریحا مطیهم
و كان لهم عند المسیر بدار - با این عطای ایزدی با این جمال و شاهدی
فرمان پرستان را نگر مستغرق فرمان شده - پیش رو بدان شده رهزن زاهدان شده
دایه شاهدان شده مایه بانگ و غلغله - ای شاهد بینقصان وی روح ز تو رقصان
وی مستی تو در سر از مات سلام الله - من مست و حریفم مست زلف خوش او در دست
احسنت زهی شاهد شاباش زهی باده - یا شاهد جان باشد روبند گشاده
یا یوسف مصری است ز بازار رسیده - یك پرده برانداخته آن شاهد اعظم
از پرده برون رفته همه اهل زمانه - كفر را سرمه كشیده تا بدیده كفر نیز
شاهد دین را میان ممنان برخاسته - نبود هیچ غری را غم دلاله و شاهد
نبود هیچ كلی را غم شانه گر و شانه - حریف من شو ای سلطان به رغم دیده شیطان
كه تا بینی رخ خوبان سر آن شاهدان خاری - بس تازه و بس سبزی بس شاهد و بس نغزی
چون عقل در این مغزی چون حلقه در این گوشی - گه از می و از شاهد گویم مثل لطفش
وین هر دو كجا گنجد در وحدت اللهی - در بزم سرای شاه جانان
نظاره شاهدان جانی - در حضور ابدی شاهد و مشهود تویی
بر ره و ره رو و بر كوچ و سفر میخندی - رو نمودی كه منم شاهد تو باك مدار
از زیان هیچ میندیش چو دیدی سودی - شاهد جان چون شهادت عرضه كرد
یابد ایمان این دل كافر بلی - شاهدان استاره وار اندر پیت
تو بكش چون ماه روشن میروی - هم تو شمعی هم تو شاهد هم تو می
هم بهاری در میان ماه دی - بریانههای فاخر سنبوسههای نادر
شمع و شراب و شاهد بس خلعت عطایی - رفتی لطیف و خرم زان سو ز خشك و از نم
در عشق گشته محرم با شاهدی به سودی - عابد و معبود من شاهد و مشهود من
عشق شناس ای حریف در دل انسانیی - هر نفسی شاهدی در نظر واحدی
آوردش بر طبق نادره لوزینهای - صنعت رها كن، صانع بست استت
شاهد همو بس، كم ده گوایی - چشم پیران كور كی بیند
شیوه شاهدان روحانی - همچو مه در شهرها، شاهدی ایم هو كی
از همه بیندت، مقتدی ایم هو كی - «شاهد» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- بیساقی و بیشاهد و بیمطرب و نی
شوریده و مستیم چو مستان خراب - ای جان جهان جان و جهان باقی نیست
جز عشق قدیم شاهد و ساقی نیست - باغ و گل و بلبل و سماع و شاهد
این جمله بهانه و همه مقصود اوست - آن دل که به شاهد نهان درنگرد
کی جانب ملکت جهان درنگرد - چون شاهد پوشیده خرامان گردد
هر پوشیده ز جامه عریان گردد - در باغ هزار شاهد مهرو بود
گلها و بنفشههای مشکین بو بود - گفتی که: بیا که باغ خندید و بهار
شمعست و شراب و شاهدان چو نگار - هم شاهد دیدهای و هم شاهد دل
ای دیده و دل ز نور روی تو خجل - او شاهد حضرتست و حق نیک غیور
هر چشم که بسته گشت از آن میدانم - نی سخرهی آسمان پیروزه شوم
نی شیفتهی شاهد ده روزه شوم - شمع ازلست عالم افروزی من
زان شاهد اعظم است پیروزی من - بیشاهد و شمع ازل چون باشم
آری چکنم چو این بود روزی من