«مجنون» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «مجنون» در غزلیات حافظ شیرازی
- بار دل مجنون و خم طره لیلی
رخساره محمود و کف پای ایاز است - حکایت لب شیرین کلام فرهاد است
شکنج طره لیلی مقام مجنون است - دور مجنون گذشت و نوبت ماست
هر کسی پنج روز نوبت اوست - صلاح و توبه و تقوی ز ما مجو حافظ
ز رند و عاشق و مجنون کسی نیافت صلاح - عماری دار لیلی را که مهد ماه در حکم است
خدا را در دل اندازش که بر مجنون گذار آرد - برقی از منزل لیلی بدرخشید سحر
وه که با خرمن مجنون دل افگار چه کرد - دل رمیده ما را که پیش می گیرد
خبر دهید به مجنون خسته از زنجیر - دوش سودای رخش گفتم ز سر بیرون کنم
گفت کو زنجیر تا تدبیر این مجنون کنم - در ره منزل لیلی که خطرهاست در آن
شرط اول قدم آن است که مجنون باشی - سعدی شیرازی
- «مجنون» در غزلیات سعدی شیرازی
- ای کاش برفتادی برقع ز روی لیلی
تا مدعی نماندی مجنون مبتلا را - عاقلان خوشه چین از سر لیلی غافلند
این کرامت نیست جز مجنون خرمن سوز را - اگر عداوت و جنگست در میان عرب
میان لیلی و مجنون محبتست و صفاست - برق یمانی بجست باد بهاری بخاست
طاقت مجنون برفت خیمه لیلی کجاست - دیده به دل می برد حکایت مجنون
دیده ندارد که دل به مهر نبستست - مجنون عشق را دگر امروز حالتست
کاسلام دین لیلی و دیگر ضلالتست - سعدیا نزدیک رای عاشقان
خلق مجنونند و مجنون عاقلست - هر آن شب در فراق روی لیلی
که بر مجنون رود لیلی طویلست - به حسن طلعت لیلی نگاه می نکند
فتاده در پی بیچاره ای که مجنونست - در عهد لیلی این همه مجنون نبوده اند
وین فتنه برنخاست که در روزگار اوست - مجنون ز جام طلعت لیلی چو مست شد
فارغ ز مادر و پدر و سیم و زر فتاد - چشم مجنون چو بخفتی همه لیلی دیدی
مدعی بود اگرش خواب میسر می شد - عشق لیلی نه به اندازه هر مجنونیست
مگر آنان که سر ناز و دلالش دارند - حدیث حسن تو و داستان عشق مرا
هزار لیلی و مجنون بر آن نیفزایند - آن کز بلا بترسد و از قتل غم خورد
او عاقلست و شیوه مجنون دگر بود - عیبی نباشد از تو که بر ما جفا رود
مجنون از آستانه لیلی کجا رود - ترسم نکند لیلی هرگز به وفا میلی
تا خون دل مجنون از دیده نپالاید - چه سود آب فرات آن گه که جان تشنه بیرون شد
چو مجنون بر کنار افتاد لیلی با میان آید - دست مجنون و دامن لیلی
روی محمود و خاک پای ایاز - اگر عاقل بود داند که مجنون صبر نتواند
شتر جایی بخواباند که لیلی را بود منزل - قصه لیلی مخوان و غصه مجنون
عهد تو منسوخ کرد ذکر اوایل - نه مجنونم که دل بردارم از دوست
مده گر عاقلی ای خواجه پندم - مجنون رخ لیلی چون قیس بنی عامر
فرهاد لب شیرین چون خسرو پرویزم - ای خوبتر از لیلی بیمست که چون مجنون
عشق تو بگرداند در کوه و بیابانم - مجنونم اگر بهای لیلی
ملک عرب و عجم ستانم - سعدیا شرط وفاداری لیلی آنست
که اگر مجنون گویند به سودا نرویم - بسوخت مجنون در عشق صورت لیلی
عجب که لیلی را دل نسوخت بر مجنون - چشمم از زاری چو فرهادست و شیرین لعل تو
عقلم از شورش چو مجنونست و لیلی روی تو - ما هیچ ندیدیم و همه شهر بگفتند
افسانه مجنون به لیلی نرسیده - چنان مستم که پنداری نماند امید هشیاری
به هش بازآمدی مجنون اگر مست شرابستی - حکایت من و مجنون به یک دگر ماند
نیافتیم و بمردیم در طلبکاری - سعی فی هتکی الشانی و لما یدر ماشانی
انا المجنون لا اعبا باحراق و اغراق - مگر لیلی نمی داند که بی دیدار میمونش
فراخای جهان تنگست بر مجنون چو زندانی - بت من چه جای لیلی که بریخت خون مجنون
اگر این قمر ببینی دگر آن سمر نخوانی - مولوی
- «مجنون» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- آن كس كه بیند روی تو مجنون نگردد كو بگو
سنگ و كلوخی باشد او او را چرا خواهم بلا - نی نی برو مجنون برو خوش در میان خون برو
از چون مگو بیچون برو زیرا كه جان را نیست جا - گه شكر آن مولی كند گه آه واویلی كند
گه خدمت لیلی كند گه مست و مجنون خدا - جان را تو پیدا كردهای مجنون و شیدا كردهای
گه عاشق كنج خلا گه عاشق رو و ریا - برو ای راه ره پیما بدان خورشید جان افزا
از این مجنون پرسودا ببر آن جا سلامی را - از دولت محزونان وز همت مجنونان
آن سلسله جنبان شد تا باد چنین بادا - چو جان سلسلهها را بدرد به حرونی
چه ذاالنون چه مجنون چه لیلی و چه لیلا - از ورای سر دل بین شیوهها
شكل مجنون عاشقان زین شیوهها - هزار گونه جنون از چه كرد آن مجنون
هزار شید برآورد آن گزین شیدا - نخوت عشق را ز مجنون پرس
تا كه در سر چهاست مجنون را - از برای صلاح مجنون را
بازخوان ای حكیم افسون را - روز و شب را همچو خود مجنون كنم
روز و شب را كی گذارم روز و شب - حالت ده و حیرت ده ای مبدع بیحالت
لیلی كن و مجنون كن ای صانع بیآلت - صد حاجت گوناگون در لیلی و در مجنون
فریادكنان پیشت كای معطی بیحاجت - روز و شب را چون دو مجنون دركشان در سلسله
ای كه هر روزت چو عید و هر شبت قدر و برات - ای دل مجنون و از مجنون بتر
مردی و مردانه كردی عاقبت - میان ابروی او خشمهای دیرینهست
گره در ابروی لیلی هلاك مجنونست - ای لولیان ای لولیان یك لولیی دیوانه شد
طشتش فتاد از بام ما نك سوی مجنون خانه شد - مجنون ز حلقه عاقلان از عشق لیلی میرمد
بر سبلت هر سركشی كردست وامق ریش خند - آن جان بیچون را بگو وان دام مجنون را بگو
وان در مكنون را بگو مستان سلامت میكنند - دل بیچاره مفتون شد خرد افتاد و مجنون شد
به دست اوست آن دانه چه گرد دام میگردد - سر ما هست و من مجنون مجنبانید زنجیرم
مرا هر دم سر مه شد چو مه بر خوان من باشد - مردانه تو مجنون شو و اندر لگن خون شو
گه ماده و گه نر نی كان شیوه زغن دارد - عید آمد ای مجنون غلغل شنو از گردون
كان معتمد سدره از عرش مجید آمد - صد معدن دانایی مجنون شد و سودایی
كان خوبی و زیبایی بیمثل و ندید آمد - آن جا لیلی شدست مجنون
زیرا كه جنون هزار تا بود - جان ابراهیم مجنون گشت اندر شوق او
تیغ را بر حلق اسماعیل و اسحق میزند - لیلی و مجنون به فاقه آه حسرت میخورند
خسرو و شیرین به عشرت جام راوق میزند - هر طرف از حسن از بدلیلیی كاسد شده
ذره ذره همچو مجنون عاشق مشهور بود - خمش ای عاشق مجنون بمگو شعر و بخور خون
كه جهان ذره به ذره غم غوغای تو دارد - تو مپرس حال مجنون كه ز دست رفت لیلی
تو مپرس حال آزر كه خلیل آزر آمد - چون گل رویم بیرون با جامههای گلگون
مجنون شویم مجنون از خواب و خور چه آید - هزار لیلی و مجنون ز بهر ما برساخت
چه صورتست كه بهر خدا خدا سازد - بگیر لیلی شب را كنار ای مجنون
شبست خلوت توحید و روز شرك و عدد - شبست لیلی و روزست در پیش مجنون
كه نور عقل سحر را به جعد خویش كشد - در این بازار ای مجنون چو منبل گرد تن پرخون
چو در شاهد طمع كردی برو شمشیر لالا خور - اگر خواهی كه چون مجنون حجاب عقل بردری
ز دست عشق پابرجا شراب آن جا ز بیجا خور - برو گر كاركی داری به كار خویشتن بنشین
چو بر یوسف نهای مجنون غم نان زلیخا خور - یك فسون خوان صنما در دل مجنون بردم
غنجهای چو صبی را نه صبا اولیتر - هین كه آمد به سر كوی تو مجنون دگر
هین كه آمد به تماشای تو دل خون دگر - نه كه مجنون ز تو زان سوی خرد باغی یافت
از جنون خوش شد و میگفت خرد زار مگیر - زان عشق همچو افیون لیلی كنی و مجنون
ای از سنات گردون سانی و چیز دیگر - بشوی ای عقل دست خویش از من
كه در مجنون بپیوستم من امروز - به هر ره راهبر هشیار باید
در این ره نیست جز مجنون قلاوز - اگر زندهست آن مجنون بیا گو
ز من مجنونی نادر بیاموز - سخن مگوی چو گویی ز صبر و توبه مگوی
حدیث توبه مجنون بود فشارآمیز - هرگز ندیدست آسمان هرگز نبوده در جهان
مانند تو لیلی جان مانند من مجنون خوش - هر كسی اندر جهان مجنون لیلی شدند
عارفان لیلی خویش و دم به دم مجنون خویش - سلسله جنبان سلسله جنبان گشت برادر این دل مجنون
چون بنشورد چون بنشورد آن مجنون كش شد سر ماهش - این دل مجنون مست بند بدرید و جست
با سرمستان مپیچ هیچ مگو رو خموش - این رقص موج خون نگر صحرا پر از مجنون نگر
وین عشرت بیچون نگر ایمن ز شمشیر اجل - چو دیدم من عنایتها ز صدر غیب شمس الدین
شدم مغرور خاصه مست و مجنون خمار ای دل - ترش رویی و خشمینی چنین شیرین ندیدستم
ز افسونهاش مجنونم ز افسانهاش سرمستم - هر آن نقشی كه پیش آید در او نقاش می بینم
برای عشق لیلی دان كه مجنون وار می گردم - تو خورشیدی و یا زهره و یا ماهی نمیدانم
وزین سرگشته مجنون چه می خواهی نمیدانم - ندارد پای عشق او دل بیدست و بیپایم
كه روز و شب چو مجنونم سر زنجیر می خایم - منم افتاده در سیلی اگر مجنون آن لیلی
ز من گر یك نشان خواهد نشانیهاش بنمایم - یكی عاقل میان ما به دارو هم نمییابد
در این زنجیر مجنونان چه مجنون می شود مردم - یكی عاقل میان ما به دار وهم نمییابند
در این زنجیر مجنونان چه مجنون می شود مردم - مجنون ز غم لیلی چون توبه نكرد ای جان
صد لیلی و صد مجنون درجست در اسرارم - من ننگ نمیدارم مجنونم و می دانی
هم عرق جنون دارم از مایه و سودا هم - چه دیدم خواب شب كامروز مستم
چو مجنونان ز بند عقل جستم - همیشه من چنین مجنون نبودم
ز عقل و عافیت بیرون نبودم - مرا گویی كه رایی من چه دانم
چنین مجنون چرایی من چه دانم - جای عاقل صدر دیوان جای مجنون قعر زندان
حبس و تهمت قسم عاشق تخت و منبر جای عالم - چونك در سینور مجنونان آن لیلی شدیم
سركش آمد مركب و از حد مجنون تاختیم - بزن ای مطرب قانون هوس لیلی و مجنون
كه من از سلسله جستم وتد هوش بكندم - گر كسی قصه كند باركشی مجنونی
از درون نعره زند دل كه دو چندان بكشم - جز ز فتان دو چشمت ز كی مفتون باشیم
جز ز زنجیر دو زلفت ز كی مجنون باشیم - آن چنان كردیم ما مجنون كه دوش
ماه می انداخت از غیرت علم - مجنون چو بیند مر تو را لیلی بر او كاسد شود
لیلی چو بیند مر تو را گردد چو مجنون ممتحن - آن پیل بیخواب ای عجب چون دید هندستان به شب
لیلی درآمد در طلب در جان مجنون وار من - مجنون كی باشد پیش او لیلی بود دل ریش او
ناموس لیلییان برد لیلی خوش هنجار من - دلهای شیران خون شده صحرا ز خون گلگون شده
مجنون كنان مجنون شده از شاهد لولاك من - بیخود و مجنون دل من خانه پرخون دل من
ساكن و گردان دل من فوق ثریا دل من - واله و مجنون دل من خانه پرخون دل من
بهر تماشا چه شود رنجه شوی تا دل من - اگر مجنون زنجیری سر زنجیر می گیری
وگر از شیر زادستی چپی چون گربه در انبان - مرو زین خانه ای مجنون كه خون گریی ز هجران خون
چو دستی را فروبری عجایب نیست خون رفتن - شناسد جان مجنونان كه این جان است قشر جان
بباید بهر این دانش ز دانش در جنون رفتن - بدریدی همه هامون ز نقش لیلی و مجنون
ولی چشمش نمیخواهد گران جان را فریبیدن - نباشد مرغ خودبین را به باغ بیخودان پروا
نشد مجنون آن لیلی بجز لیلی صد مجنون - چه دانستم كه این سودا مرا زین سان كند مجنون
دلم را دوزخی سازد دو چشمم را كند جیحون - بر قاعده مجنون سرفتنه غوغا شو
كاین عشق همیگوید كز عقل تبرا كن - من گوش كشان گشتم از لیلی و از مجنون
آن می كشدم زان سو وین می كشدم زین سون - چرا منكر شدی ای میر كوران
نمیگویم كه مجنون را مشوران - عشق مجنون و عقل عاقل
امروز شدند هر دو مجنون - می گرد به گرد لیل لیلی
گر مجنونی ز پای منشین - عقل همه عاقلان خبره شود چون رسد
لیلی و مجنون من ویسه و رامین من - ز سایه تو جهان پر ز لیلی و مجنون
هزار ویسه بسازد هزار گون رامین - مجنون شدهام از بهر خدا
زان زلف خوشت یك سلسله كن - خانه لیلی است و مجنون منم
جان من این جاست برو جان مكن - از لیلی خود مجنون شدهام
وز صد مجنون افزون شدهام - در عشق چون مجنون شود سرگشته چون گردون شود
آن كو چنین رنجور شد نایافت شد داروی او - بر این مجنون چه میبندم مگر بر خویش میخندم
كه او زنجیر نپذیرد مگر زنجیر موی او - هر كس كه مرا جوید در كوی تو باید جست
گر لیلی و مجنون است باری من و باری تو - لیلی زیبا را نگر خوش طالب مجنون شده
و آن كهربای روح بین در جذب هر كاه آمده - برای ماه بیچون را كشیدی جور گردون را
مسلم گشت مجنون را كه عاقل نیست این كاره - هر آن جانی كه شد مجنون به عشق حالت بیچون
كجا گیرد قرار اكنون بدین افسون و افسانه - پیش شمس الدین تبریزی برو كز رحمتش
مردگان كهنه بینی عاشق و مجنون شده - پیش لیلی میبرم من هر دمی
جان مجنون ارمغان از سلسله - گر سر برون كردی مهش روزی ز قرص آفتاب
ذره به ذره در هوا لیلی و مجنون آمدی - كی درخور لیلی بود آن كس كز او مجنون شود
پای علم آن كس بود كو راست جانی آن سری - ای دل نگویی چون شدی ور عشق روزافزون شدی
گاهی ز غم مجنون شدی گاهی ز محنت خون شدی - لیلی و مجنون عجب هر دو به یك پوست درون
آینه هر دو تویی لیك درون نمدی - بگو اسرار ای مجنون ز هشیاران چه میترسی
قبا بشكاف ای گردون قیامت را چه میپایی - شه من گفت كاین مجنون بجز زنجیر زلف من
دگر زنجیر نپذیرد تو خوی او نمیدانی - بر دیوانگان امروز آمد شاه پنهانی
فغان برخاست از جانهای مجنونان روحانی - ز عشق او دو صد لیلی چو مجنون بند میدرد
كز این آتش زبون آید صبوریهای ایوبی - سگ كهفی كه مجنون شد ز شیر شرزه افزون شد
خمش كردم كه سرمستم نباید بسكلد تاری - مگر مستی نمیدانی كه چون زنجیر جنبانی
ز مجنونان زندانی جهانی را بشورانی - مجنونی من گشته سرمایه صد عاقل
وین تلخی من گشته دریای شكرخایی - همان ترتیب مجنون را نگه دار
كه از ترتیبها بیزار گشتی - تو لیلیی ولیك از رشك مولی
به كنج خاطر مجنون نگنجی - خمش كن عشق خود مجنون خویش است
نه لیلی گنجد و نی فاطمستی - چو شیر اسكست جان زنجیرها را
رمید آن سو چو مجنون بیقراری - بس طبیب است كه هشیار كند مجنون را
وین طبیبم نهلد در دو جهان هشیاری - ور به مجنون سقطی از لب لیلی آری
همچو مخموركش از رطل گران ترسانی - در خراباتی كه مجنونان روند
زود بستان ساغر از دیوانگی - ای خدا مجنون آن لیلی كجاست
تا به گوشش دردمیم افسانهای - سلسله زلفی كه جان مجنون او است
میل دارد با شكسته شانهای - از صد هزار توبه بشناخت جان مجنون
چون بوی گور لیلی برداشت در منادی - سی سال در پی تو چو مجنون دویدهام
اندر جزیرهای كه نه خشكی است و نی تری - عقل از امید وصل چو مجنون روان شود
در عشق میرود به امید زیارتی - بنواز سر لیلی و مجنون ز عشق خویش
دل را چه لذتی تو و جان را چه مفرشی - تا جگر خون ما تا دل مجنون ما
تا غم افزون ما كسب كند بهتری - دو گونه رنج و عذابست جان مجنون را
بلای صحبت لولی و فرقت لیلی - تو هیچ مجنون ندیدی كه با دو لیلی ساخت
چرا هوای یكی روی و یك غبب نكنی - ز صد گور بو كرد مجنون و بگذشت
كه در بوشناسی بدش اوستایی - چو مجنون بیامد به وادی لیلی
كه یابد نسیمش ز باد صبایی - چو با خویش آمد بپرسید مجنون
كه گورش نشان ده كه بادش فضایی - ندا كرد مجنون قلاوز دارم
مرا بوی لیلی كند ره نمایی - به مجنون تو بازآ و این را رها كن
كه شد خیره چشمم ز شمس ضیایی - كجا عشق ذوالنون كجا عشق مجنون
ولی این نشانست از كبریایی - مرا گفت بو كن به بو خود شناسی
چو مجنون عشقی و صاحب صفایی - چو بر روی من دید آثار مجنون
ز رحمت بیامد بر من نهانی - تو مجنون و لیلی به بیرون مباش
كه رامین تویی ویس رعنا تویی - امروز مستم مجنون پرستم
بگرفت دستم دست خدایی - بد نام مجنون رست از كشاكش
باهوش كرمی، مست اژدهایی - فكرت درین ره شد ژاژ خایی
مجنون شو ای جان، عاقل چرایی؟! - از لیلی خود مجنون شدهام
وز صد مجنون افزون شدهام - الوصل سال سیلا مجنون صار لیلی
لیل غدا نهارا كن هكذا حبیبی - «مجنون» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- زیرا که خدا نخفت و پاکست ز خواب
مجنون خدا بدان هم از خواب جداست - سلطان ملاحت مه موزون منست
در سلسلهاش این دل مجنون منست - هر ذره که در هوا و در هامونست
نیکو نگرش که همچو ما مجنونست - امروز ما یار جنون میخواهد
ما مجنون و او افزون میخواهد - اول که رخم زرد و دلم پرخون بود
هم خرقه و همراه دلم مجنون بود - شور آوردم که گاو گردون نکشد
دیوانگیی که صد چو مجنون نکشد - مجنون و پریشان توام دستم گیر
سرگشته و حیران توام دستم گیر - ما خیره که عاقلان چرا هشیارند
وانان حیران که ما چرا مجنونیم - سرمست توام نه از می و نز افیون
مجنون شدهام ادب مجوی از مجنون - شوری دارم که برنتابد گردون
شوریکه به خواب درنبیند مجنون - ای خواب مرا بسته و مدفون کرده
شب را و مرا بیخود و مجنون کرده - ای آن که به این حدیث ما میخندی
مجنون نشدی هنوز دانشمندی - گفتی که تو دیوانه و مجنون خوئی
دیوانه توئی که عقل از من جوئی