«غمزه» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «غمزه» در غزلیات حافظ شیرازی
- تیری که زدی بر دلم از غمزه خطا رفت
تا باز چه اندیشه کند رای صوابت - یا رب چه غمزه کرد صراحی که خون خم
با نعره های قلقلش اندر گلو ببست - به دام زلف تو دل مبتلای خویشتن است
بکش به غمزه که اینش سزای خویشتن است - جمالت معجز حسن است لیکن
حدیث غمزه ات سحر مبین است - گر دلی از غمزه دلدار باری برد برد
ور میان جان و جانان ماجرایی رفت رفت - خونم بریخت و از غم عشقم خلاص داد
منت پذیر غمزه خنجر گذارمت - چشمت به غمزه ما را خون خورد و می پسندی
جانا روا نباشد خون ریز را حمایت - بتا چون غمزه ات ناوک فشاند
دل مجروح من پیشش سپر باد - ستم از غمزه میاموز که در مذهب عشق
هر عمل اجری و هر کرده جزایی دارد - غمزه شوخ تو خونم به خطا می ریزد
فرصتش باد که خوش فکر صوابی دارد - حافظ ار جان طلبد غمزه مستانه یار
خانه از غیر بپرداز و بهل تا ببرد - نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت
به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد - حافظ چو ترک غمزه ترکان نمی کنی
دانی کجاست جای تو خوارزم یا خجند - چنان زند ره اسلام غمزه ساقی
که اجتناب ز صهبا مگر صهیب کند - کشته غمزه تو شد حافظ ناشنیده پند
تیغ سزاست هر که را درد سخن نمی کند - عالم از شور و شر عشق خبر هیچ نداشت
فتنه انگیز جهان غمزه جادوی تو بود - کشته غمزه خود را به زیارت دریاب
زان که بیچاره همان دل نگران است که بود - در کمینگاه نظر با دل خویشم جنگ است
ز ابرو و غمزه او تیر و کمانی به من آر - عافیت می طلبد خاطرم ار بگذارند
غمزه شوخش و آن طره طرار دگر - غمزه ساقی به یغمای خرد آهخته تیغ
زلف جانان از برای صید دل گسترده دام - ز غمزه بر دل ریشم چه تیر ها که گشادی
ز غصه بر سر کویت چه بارها که کشیدم - ناوک غمزه بیار و رسن زلف که من
جنگ ها با دل مجروح بلاکش دارم - مزن بر دل ز نوک غمزه تیرم
که پیش چشم بیمارت بمیرم - زلف دلبر دام راه و غمزه اش تیر بلاست
یاد دار ای دل که چندینت نصیحت می کنم - به زلف گوی که آیین دلبری بگذار
به غمزه گوی که قلب ستمگری بشکن - کرشمه ای کن و بازار ساحری بشکن
به غمزه رونق و ناموس سامری بشکن - اگر چه مرغ زیرک بود حافظ در هواداری
به تیر غمزه صیدش کرد چشم آن کمان ابرو - آفرین بر دل نرم تو که از بهر ثواب
کشته غمزه خود را به نماز آمده ای - چشمت به غمزه خانه مردم خراب کرد
مخموریت مباد که خوش مست می روی - در آن مقام که خوبان ز غمزه تیغ زنند
عجب مدار سری اوفتاده در پایی - سعدی شیرازی
- «غمزه» در غزلیات سعدی شیرازی
- تو همچنان دل شهری به غمزه ای ببری
که بندگان بنی سعد خوان یغما را - کمان سخت که داد آن لطیف بازو را
که تیر غمزه تمامست صید آهو را - بلای غمزه نامهربان خون خوارت
چه خون که در دل یاران مهربان انداخت - خدنگ غمزه از هر سو نهان انداختن تا کی
سپر انداخت عقل از دست ناوک های خون ریزت - ترسم تو به سحر غمزه یک روز
دعوی بکنی که معجزاتست - دگر از حربه خون خوار اجل نندیشم
که نه از غمزه خون ریز تو ناباکترست - بسی بگفت خداوند عقل و نشنیدم
که دل به غمزه خوبان مده که سنگ و سبوست - لاف مزن سعدیا شعر تو خود سحرگیر
سحر نخواهد خرید غمزه جادوی دوست - هر که با غمزه خوبان سر و کاری دارد
سست مهرست که بر داغ جفا صابر نیست - آن چه عیبست که در صورت زیبای تو هست
وان چه سحرست که در غمزه فتان تو نیست - به تیغ غمزه خون خوار لشکری بزنی
بزن که با تو در او هیچ مرد جنگی نیست - چشمت چو تیغ غمزه خون خوار برگرفت
با عقل و هوش خلق به پیکار برگرفت - هر دم کمند زلفت صیدی دگر بگیرد
پیکان غمزه در دل ز ابروی چون کمانت - ناوک غمزه بر دل سعدی
مزن ای جان چو بر نمی تابد - دو چشم مست تو شهری به غمزه ای ببرند
کرشمه تو جهانی به یک نظر گیرد - دنبال تو بودن گنه از جانب ما نیست
با غمزه بگو تا دل مردم نستاند - خدنگ غمزه خوبان خطا نمی افتد
اگر چه طایفه ای زهد را سپر گیرند - آن کمان ابرو که تیر غمزه اش
هر زمانی صید دیگر می زند - با غمزه خوبان که چو شمشیر کشیدست
در صبر بدیدم که نه محکم سپری بود - چشمش به تیغ غمزه خون خوار خیره کش
شهری گرفت قوت بیمار بنگرید - به تیغ هندی دشمن قتال می نکند
چنان که دوست به شمشیر غمزه قتال - نه زور بازوی سعدی که دست قوت شیر
سپر بیفکند از تیغ غمزه مسلول - هزار جامه سپر ساختیم و هم بگذشت
خدنگ غمزه خوبان ز دلق نه تویی - ای که بر دوستان همی گذری
تا به هر غمزه ای دلی ببری - سعدیا پیش تیر غمزه ما
به ز تقوا ببایدت سپری - دلم به غمزه جادو ربود دوری کرد
کنون بماندم بی او چو نقش دیواری - که گفته ست که صد دل به غمزه ای ببری
هزار صید به یک تاختن بیندازی - زهی سوار که صد دل به غمزه ای ببری
هزار صید به یک تاختن بیندازی - شهری به تیغ غمزه خون خوار و لعل لب
مجروح می کنی و نمک می پراکنی - وز عقل بهترت سپری باید ای حکیم
تا از خدنگ غمزه خوبان حذر کنی - آورده ز غمزه سحر در چشم
درداده ز فتنه تاب در موی - ندانم از من خسته جگر چه می خواهی
دلم به غمزه ربودی دگر چه می خواهی - مولوی
- «غمزه» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- او زعفرانی كرده رو زخمی نه بر اندام او
جز غمزه غمازهای شكرلبی شیرین لقا - چونك به عشق زنده شد قصد غزاش چون كنم
غمزه خونی تو شد حج و غزای نفس ما - فریاد ز تیرهای غمزه
وز ابروهای چون كمانها - غمزه عشقت بدان آرد یكی محتاج را
كو به یك جو برنسنجد هیچ صاحب تاج را - یوسفان را مست كرد و پردههاشان بردرید
غمزه خونی مست آن شه خمار ما - ز بگاه میر خوبان به شكار میخرامد
كه به تیر غمزه او دل ما شكار بادا - چه جای پیر كه آب حیات خلاقند
كه جان دهند به یك غمزه جمله اشیاء را - و یا به غمزه شوخت به سوی او بنگر
كه غمزه تو حیاتیست ثانی احیا را - منگر آن سوی بدین سو گشا
غمزه غمازه خون خواره را - ای مژده كه آن غمزه غماز مرا جست
وی بخت كه آن طره طرار مرا یافت - عجب آن غمزه غماز چونست
عجب آن طره طرار چونست - صیادی تیر غمزهها را
آن ابروهای چون كمان گفت - بس كشته زنده را كه دیدم
از غمزه چشم پرخمارت - غمزه چشم بهانهست و زان سو هوسیست
و آنك او در پس غمزهست دل خست كجاست - اندر دلم ز غمزه غماز فتنههاست
فتنه نشان جادوی بیمارم آرزوست - غمزه دزدیده را شحنه غم در پیست
روشنی دیده را خوب ختن واجبست - آب چه دانست كه او گوهر گوینده شود
خاك چه دانست كه او غمزه غمازه شود - جز غمزه چشم شه جز غصه خشم شه
والله كه نیندیشد هر زنده كه جان دارد - یك غمزه دیدار به از دامن دینار
دیدار چو باشد غم دینار كی دارد - با غمزه غمازه آن یار وفادار
اندیشه این عالم غدار كی دارد - كسی كز غمزهای صد عقل بندد
گر او بر ما نخندد پس كه خندد - ماننده غمزهات ندیدم
تیر اندازد كمان ندارد - او صید شود به تیر غمزه
كز عشق سر سپر ندارد - گر چه خود نیكو نیاید وصف می از هوشیار
چون پی مست از خمار غمزه مستش چه سود - مست آن می گر نهای می دو پی دستار و دل
چونك دستار و دلت را غمزههای او ربود - به پلنگ عزت تو به نهنگ غیرت تو
به خدنگ غمزه تو كه هزار لشكر آمد - جانم از غمزه تیرافكن تو خسته نشد
زانك جز زلف خوشت را زره و خود نكرد - من ندانم تو بگو آه چه باشد آن چیز
كه دلارام به یك غمزه میسر نكند - لحظهای قصه كنان قصه تبریز كنید
لحظهای قصه آن غمزه خون ریز كنید - جز حق اگر به دیدن او غمزهای كند
آن دیده را به مهر ابد بیخبر كنند - نی نی كه كشته را دم او جان همیدهد
گر چه به غمزه عاشق بسیار میكشد - شكار خسته اویم به تیر غمزه جادو
گرم به مهر بخواند كه ای شكار چه باشد - هزار توبه و سوگند بشكنند آن دم
كه غمزههای دلارام طبل حسن زنند - دل گردون خلل كند چو مه تو نهان شود
چو رسد تیر غمزهات همه قدها كمان شود - ما نیز چو تو منكر این غلغله بودیم
گشتیم به یك غمزه چنین سغبه دلدار - تیر غمزه چو رسید از سوی مه بر دل قوس
شب روی پیشه گرفت از هوسش عقرب وار - وگر نه غمزه او زد به تیغ عشق مرا
چراست این دل من خون و چشم من خونبار - بیا به بحر ملاحت به سوی كان وصال
بدان دو غمزه مخمور یار غار نگر - هزار بار گریزم چو تیر و بازآیم
بدان كمان و بدان غمزه شكارآمیز - تبریز بگو آخر با غمزه شمس الدین
كای فتنه جادویان ای سحر حلالت خوش - به شكرخنده اگر میببرد جان رسدش
وگر از غمزه جادو برد ایمان رسدش - به یك غمزه جگر خستی پس آتش اندر او بستی
بخواهی پخت می بینم بخواهی خورد می دانم - مرا آن صورت غیبی به ابرو نكته می گوید
كه غمزه چشم و ابرو را نمیدانم نمیدانم - تو غمزه غمازی از تیر سپر سازی
چون تیر تو اندازی پس من چه سپر گیرم - زان غمزه مست تو زان جادو و جادوخو
خیره شده هر دیده نادان هم و دانا هم - مخمورم پرخواره اندازه نمیدانم
جز شیوه آن غمزه غمازه نمیدانم - با غمزه سرمست تو میریم و اسیریم
با عشق جوان بخت تو پیریم و جوانیم - خمش كن تا به ابرو و به غمزه
هزاران ماجرا بر وی بخوانم - حریف غمزه غماز گشتیم
ندیم طره طرار بودیم - حریف غمزه غماز گشتیم
به پیش طره طرار بودیم - هم خسته غمزه چو تیریم
هم بسته طره سیاهیم - پنجه اندر خون شیران دارد آن شیر سمایی
غمزه خون خوار دارد غم ندارد از مظالم - خونبهای كشتگان چون غمزه خونی اوست
در میان خون خود چون طفلك خون خوارهایم - ناوك غمزه او را به كمان حاجت نیست
تا خدنگ نظرش را به كمان بفریبم - تا غمزهات خون ریز شد وان زلف عنبربیز شد
جان بنده تبریز شد مخدوم جانم شمس دین - بر براق عشق بنشین جانب تبریز رو
و آنگهی زانو ز بهر غمزه خون خوار زن - چه كند باده حق را جگر باطل فانی
چه شناسد مه جان را نظر و غمزه عنین - غمزه توست كه خونی است در این گوشه و بس
نرگس توست كه ساقی است دهد رطل گران - غمزه توست كه مست آید و دلها دزدد
قصد جانها كند آن سخت دل سخته كمان - زان تیرهای غمزه خشمین كه میزنی
صد قامت چو تیر خمیدهست چون كمان - در طرههاش نسخه ایاك نعبد است
در چشمهاش غمزه ایاك نستعین - چشم شدی غیب بین گر نظر شمس دین
مفخر تبریزیان بر تو شدی غمزه زن - بس سینهها را خست او بس خوابها را بست او
بستهست دست جادوان آن غمزه جادوی او - گر چه كه بیدادی كند بر عاشقان آن غمزهها
داده جمال و حسن را در هر دو عالم داد از او - زان غمزه چون تیرش و ابروی كمان گیرش
اسرار سلحشوری با تیر و كمان برگو - ز بدعهدی چه غم دارد شهنشاهی كه برباید
جهانی را به یك غمزه قرانی را به یك خنده - همیكوشم به خاموشی ولیكن از شكرنوشی
شدم همخوی آن غمزه كه آن غمزهست غمازه - زنهار نگهدارید زان غمزه زبانها را
كو مست بود خفته از حال همه آگه - از غمزه غمازی وز طرفه بغدادی
دل گشته چنان شادی جانم همدان گشته - دوش از شكم دریا برخاست یكی صورت
و آن غمزهاش از دریا بس سخته كمان گشته - مستی ده و هستی دهای غمزه خماره
تو دلبر و استادی ما عاشق و این كاره - كو شیوه ابروی تو كو غمزه چشمت
ای چشم بد مرگ بدان هر دو رسیده - مست كرده جمله را زان غمزه مخمور خویش
تا ز مستی اجنبی با آشنا آمیخته - در صید چون درآید بس جان كه او رباید
یك تیر غمزه او صد خونبهای توبه - ای یك ختن شكسته ای صد ختن نموده
وز نیم غمزه تركی سیصد طراز كرده - چون مهرهام در دست او چون ماهیم در شست او
بر چاه بابل میتنم از غمزه سحارهای - ز غمزه تیراندازش كرشمه ساحری سازش
هلا هاروت و ماروتم بیاموزید جادویی - از غمزه جادواش شمس الحق تبریزی
در سحر نمیبندد جز سینه آگاهی - با قوس دو ابروی تو یك دل به جهان نیست
تا خسته بدان غمزه چون تیر نكردی - خمش كن گفت هشیاریت آرد
نه مست غمزه خماره گشتی - ای طره او چه پای بندی
وی غمزه او چه بیامانی - كاین غمزه مست خونی تو
كشتهست هزار و خونبها نی - من گریبان میدرانم حیف میآید مرا
غمزه كمپیركی زد بر جوانی تیركی - یوسفی كز قیمت او مفلس آمد شاه مصر
هر طرف یعقوب وار از غمزهاش دلخستهای - گر یكی غمزه رساند مر تو را ای سنگ دل
از ورای این نشانها كه به گفت آوردهای - ای دل ار از غمزهاش خسته شدی
از لبش آخر دوا آموختی - تو به یك خنده چرا راه زنی
تو به یك غمزه چرا عقل بری - تیری ز غمزه خود انداخت بر من آمد
تیری بدان شگرفی در لاغری شكاری - ای غمزههات مست چو ساقی تویی بده
یك دم خمش مباد چو ساغر گرفتهای - غمزه عجبتر است كه چون تیر میپرد
یا ابروی كه بهر كمانی نهادهای - گر حسن حسن او است كجا عافیت كجا
با غمزههای آتش او كو سلامتی - نی خود اگر به محو و عدم غمزهای كند
ظاهر شود ز نیست دل و دیده پروری - مست نیم ای حریف عقل نرفت از سرم
غمزه جادوش كرد جان مرا ساحری - آه كه دلم برد غمزههای نگاری
شیر شگرف آمد و ضعیف شكاری - ربود عقل و دلم را جمال آن عربی
درون غمزه مستش هزار بوالعجبی - ز تیر غمزه دلدار اگر نخست دلت
چرا ز غصه و غم چون كمان خمیدستی - به یك غمزه آهوان دو چشمت
چو روبه كنی شیر نر را ببندی - از مه من مست دو صد مشتری
غمزه او سحر دو صد سامری - «غمزه» در دیوان شمس - رباعیات مولوی