«صاحب» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «صاحب» در غزلیات حافظ شیرازی
- دل می رود ز دستم صاحب دلان خدا را
دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا - ای صاحب کرامت شکرانه سلامت
روزی تفقدی کن درویش بی نوا را - صاحب دیوان ما گویی نمی داند حساب
کاندر این طغرا نشان حسبه لله نیست - ناظر روی تو صاحب نظرانند آری
سر گیسوی تو در هیچ سری نیست که نیست - در خیال این همه لعبت به هوس می بازم
بو که صاحب نظری نام تماشا ببرد - هزار نقد به بازار کائنات آرند
یکی به سکه صاحب عیار ما نرسد - وصل خورشید به شبپره اعمی نرسد
که در آن آینه صاحب نظران حیرانند - گر سنگ از این حدیث بنالد عجب مدار
صاحب دلان حکایت دل خوش ادا کنند - منظور خردمند من آن ماه که او را
با حسن ادب شیوه صاحب نظری بود - بس نکته غیر حسن بباید که تا کسی
مقبول طبع مردم صاحب نظر شود - نخست موعظه پیر صحبت این حرف است
که از مصاحب ناجنس احتراز کنید - به شیراز آی و فیض روح قدسی
بجوی از مردم صاحب کمالش - ساقیا می ده که رندی های حافظ فهم کرد
آصف صاحب قران جرم بخش عیب پوش - صف نشینان نیکخواه و پیشکاران باادب
دوستداران صاحب اسرار و حریفان دوستکام - گر به دیوان غزل صدرنشینم چه عجب
سال ها بندگی صاحب دیوان کردم - ای مه صاحب قران از بنده حافظ یاد کن
تا دعای دولت آن حسن روزافزون کنم - با من راه نشین خیز و سوی میکده آی
تا در آن حلقه ببینی که چه صاحب جاهم - دوستان عیب من بی دل حیران مکنید
گوهری دارم و صاحب نظری می جویم - حدیث صحبت خوبان و جام باده بگو
به قول حافظ و فتوی پیر صاحب فن - حلقه زلفش تماشاخانه باد صباست
جان صد صاحب دل آن جا بسته یک مو ببین - گوشه چشم رضایی به منت باز نشد
این چنین عزت صاحب نظران می داری - نقل هر جور که از خلق کریمت کردند
قول صاحب غرضان است تو آن ها نکنی - ای بی خبر بکوش که صاحب خبر شوی
تا راهرو نباشی کی راهبر شوی - وجه خدا اگر شودت منظر نظر
زین پس شکی نماند که صاحب نظر شوی - خشت زیر سر و بر تارک هفت اختر پای
دست قدرت نگر و منصب صاحب جاهی - سعدی شیرازی
- «صاحب» در غزلیات سعدی شیرازی
- غافل مباش ار عاقلی دریاب اگر صاحب دلی
باشد که نتوان یافتن دیگر چنین ایام را - هر روز خلق را سر یاری و صاحبیست
ما را همین سرست که بر آستان توست - هر کسی را نتوان گفت که صاحب نظرست
عشقبازی دگر و نفس پرستی دگرست - سرانگشتان صاحب دل فریبش
نه در حنا که در خون قتیلست - دام دل صاحب نظرانت خم گیسوست
وان خال بناگوش مگر دانه دامست - صاحب دلی نماند در این فصل نوبهار
الا که عاشق گل و مجروح خار اوست - عارفان درویش صاحب درد را
پادشا خوانند گر نانیش نیست - سعدیا گر نتوانی که کم خود گیری
سر خود گیر که صاحب نظری کار تو نیست - نظر به روی تو صاحب دلی نیندازد
که بی دلش نکند چشم های فتانت - صاحب نظران این نفس گرم چو آتش
دانند که در خرمن من بیشتر افتاد - حمل رعنایی مکن بر گریه صاحب سماع
اهل دل داند که تا زخمی نخورد آهی نکرد - میان عارفان صاحب نظر نیست
که خاطر پیش منظوری ندارد - با صاحب شمشیر مبادت سر و کاری
الا به سر خویشتنت کار نباشد - سعدیا دم درکش ار دیوانه خوانندت که عشق
گر چه از صاحب دلی خیزد به شیدایی کشد - عیب شیرین دهنان نیست که خون می ریزند
جرم صاحب نظرانست که دل می بندند - تو آن نه ای که دل از صحبت تو برگیرند
و گر ملول شوی صاحبی دگر گیرند - روا بود همه خوبان آفرینش را
که پیش صاحب ما دست بر کمر گیرند - هرآینه لب شیرین جواب تلخ دهد
چنان که صاحب نوشند ضارب نیشند - دیوانه می کند دل صاحب تمیز را
هر گه که التفات پری وار می کند - خون صاحب نظران ریختی ای کعبه حسن
قتل اینان که روا داشت که صید حرمند - شوخی مکن ای یار که صاحب نظرانند
بیگانه و خویش از پس و پیشت نگرانند - این جا شکری هست که چندین مگسانند
یا بوالعجبی کاین همه صاحب هوسانند - ناچار هر که صاحب روی نکو بود
هر جا که بگذرد همه چشمی در او بود - سهل بود آن که به شمشیر عتابم می کشت
قتل صاحب نظر آنست که قاتل برود - اگر چه صاحب حسنند در جهان بسیار
چو آفتاب برآید ستاره ننماید - هر کس به تعلقی گرفتار
صاحب نظران به عشق منظور - چون نرود در پی صاحب کمند
آهوی بیچاره به گردن اسیر - آن نه صاحب نظر بود که کند
از چنین روی در به روی فراز - هیچ شک نیست که فریاد من آن جا برسد
عجب ار صاحب دیوان نرسد فریادم - گوشم به راه تا که خبر می دهد ز دوست
صاحب خبر بیامد و من بی خبر شدم - ای بت صاحب دلان مشاهده بنمای
تا تو ببینیم و خویشتن نپرستیم - هر کجا صاحب حسنیست ثنا گفتم و وصفش
تو چنان صاحب حسنی که ندانم که چه گویم - الا ای باغبان این سرو بنشان
و گر صاحب دلی آن سرو برکن - نزدیک من آنست که هر جرم و خطایی
کز صاحب وجه حسن آید حسنست آن - دیگر به کجا می رود این سرو خرامان
چندین دل صاحب نظرش دست به دامان - روی هر صاحب جمالی را به مه خواندن خطاست
گر رخی را ماه باید خواند باری روی تو - مرغ دل صاحب نظران صید نکردی
الا به کمان مهره ابروی خمیده - صوفی و کنج خلوت سعدی و طرف صحرا
صاحب هنر نگیرد بر بی هنر بهانه - تو صاحب منصبی جانا ز مسکینان نیندیشی
تو خواب آلوده ای بر چشم بیداران نبخشایی - صاحب نظران لاف محبت نپسندند
وان گه سپر انداختن از تیر بلایی - بر دیده صاحب نظران خواب ببستی
ترسی که ببینند خیال تو به خوابی - نه هر که صاحب حسنست جور پیشه کند
تو را چه شد که خود اندر کمین اصحابی - من از تو سیر نگردم که صاحب استسقا
نه ممکنست که هرگز رسد به سیرابی - خانه صاحب نظران می بری
پرده پرهیزکنان می دری - وصال ما و شما دیر متفق گردد
که من اسیر نیازم تو صاحب نازی - تو همچو صاحب دیوان مکن که سعدی را
به یک ره از نظر خویشتن بیندازی - اگر تو پرده بر این زلف و رخ نمی پوشی
به هتک پرده صاحب دلان همی کوشی - نشان عاشق آن باشد که شب با روز پیوندد
تو را گر خواب می گیرد نه صاحب درد عشاقی - دمی دلداری و صاحب دلی کن
که برخور بادی از صاحب جمالی - صاحب نظر نباشد دربند نیک نامی
خاصان خبر ندارند از گفت و گوی عامی - دلبر سست مهر سخت کمان
صاحب دوست روی دشمن خوی - مولوی
- «صاحب» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- مهمان شاهم هر شبی بر خوان احسان و وفا
مهمان صاحب دولتم كه دولتش پاینده با - ای خواجه صاحب قدم گر رفتم اینك آمدم
تا من در این آخرزمان حال تو گویم برملا - ای مطرب صاحب دل در زیر مكن منزل
كان زهره به میزان شد تا باد چنین بادا - رو صاحب آن چشم شو ای خواجه چو ابرو
كو راست كند چشم كژ كژنگری را - سیاهی مینماید لشكر غم
ظفر ده شادی صاحب علم را - غمزه عشقت بدان آرد یكی محتاج را
كو به یك جو برنسنجد هیچ صاحب تاج را - صاحب مروتیست كه جانش دریغ نیست
لیكن گرت بگیرد ماندی در ابتلا - هان ای طبیب عاشقان سوداییی دیدی چو ما
یا صاحبی اننی مستهلك لو لاكما - شوقنی ذوقنی ادركنی اضحكنی
افقرنی اشكرنی صاحب جود و علا - با ماه كه همخویم تا روز سخن گویم
كای مونس مشتاقان صاحب نظری امشب - صاحب العودین لا تهملهما
حرقن ذا حركن ذا للكروب - جان را ز تست هر دم سلطانیی مسلم
این شكر از كی گویم از شاه یا ز صاحب - شهر غلبیرگهی دان كه شود زیر و زبر
دست غلبیرزنش سخره صاحب بلدست - آن كو كشید دستت او آفریدهستت
وان كو قرین جان شد او صاحب قرانست - ای شه صاحب قران خیز ز خواب گران
مركب دولت بران نوبت وصل آن ماست - صاحب حوت از غم امت گریخت
جان به كجا برد كه جای تو نیست - شهری ز تو زیر و زبر هم بیخبر هم باخبر
وی از تو دل صاحب نظر مستان سلامت میكنند - آن دیده كز این ایوان ایوان دگر بیند
صاحب نظری باشد شیرین لقبی باشد - گر ماندهای در گل روی آر به صاحب دل
كو ملك ابد بخشد كو تاج قدم دارد - سفره كهنه كجا درخور نان تو بود
خرمگس هم ز كجا صاحب خوان تو بود - چون قرین شد عشق او با جانها
مو به مو صاحب قرانی میكند - آسمان از دود عاشق ساختهست
آفرین بر صاحب این دود باد - آمد خورشید ما باز به برج حمل
معطی صاحب عمل سیم شماران رسید - شكسته قرن نگر صد هزار ذوالقرنین
قرین بسیست كه صاحب قران نمیآید - ایا نضاره عیشی بما تهیجنی
متی تقر عیونی و صاحبی مفقود - میگوید جان با تن كای تن خمش و تن زن
لب بند و بصر بگشا صاحب نظریم آخر - هر كی او مر عاشقان و صادقان را بنده شد
خسرو و شاهنشه و صاحب قرانست ای پسر - صاحب دید و بصیرت شه ما شمس الدین
كه از او گشت رخ روح چو صد روی نگار - هر كی او مر عاشقان را بنده شد
خسرو و صاحب قرانست ای پسر - شهوت و حرص مرد صاحب دل
همچنین دان و همچنین پندار - مفلس و مسكین بد و صاحب عیال
جمله آن خانه یك از یك بتر - جهان پر شد مگر گوشت گرفتست
سگ اصحاب كهف و صاحب غار - اگر چه صاحب صدرست عقل و بس دانا
به جام عشق گرو شد ردا و دستارش - شارب الخمر كیف لا یسكر
صاحب الحشر كیف لا ینعش - كجا باشید صاحب دل دو روز اندر یكی منزل
چو او را سیر شد حاصل از آن سوی جهان ای دل - صورت عشقی صاحب مخزن
شوخ جهانی رندی و رهزن - ای مطرب صاحب نظر این پرده می زن تا سحر
تا زنده باشم زنده سر تا چند مرداری كنم - رو رو كه صاحب دولتی جان حیات و عشرتی
رضوان و حور و جنتی زیرا گرفتی دامنم - هر زندهای را می كشد وهم خیالی سو به سو
كرده خیالی را كفت لشكركش و صاحب علم - ای صاحب صد دستان بیگاه شد از مستان
احداث و گرو بستان آهسته كه سرمستم - ای مطرب صاحب صف می زن تو به زخم كف
بر راه دلم این دف من خانه نمیدانم - معده گاو گرفتهست ره معده دل
ور نه در مرج بقا صاحب جوع بقریم - می شناسد پرده جان آن صنم
چون نداند پرده را صاحب حرم - چون برسد كوس تو كمتر جاسوس تو
گردد هر لولیی صاحب طبل و علم - هم ساربان هم اشتران مستند از آن صاحب قران
ای ساربان منزل مكن جز بر در آن یار من - چون بیندش صاحب نظر صدتو شود او را بصر
دستك زنان بالای سر گوید كه یا نعم المعین - همه صاحب دلان گندم كه بامغزند و بالذت
همه جسمانیان چون كه كه بیمغزند در مطحن - درخت سبز صاحب دل میان باغ دین خندان
درخت خشك بیمعنی چه باشد هیزم گلخن - تا كه بهتانها نهد آن مظلم تاریك دل
خنبك و مسخرگی و افسوس بر صاحب دلان - حق و صاحب حق را از عاشقان مست پرس
زانك جام مست اندر عاشقان قاضی است آن - زانك حكم مست فعل می بود پس روشن است
حق و صاحب حق هم با حكم او راضی است آن - گفت نرگس كه ز من پرس او را
كه منم بنده صاحب نظران - هر زمان جانب دگر تازم
بیرفیقان و صاحبان و كسان - صبر همیگفت كه من مژده ده وصلم از او
شكر همیگفت كه من صاحب انبارم از او - زاهد كشوری بدم صاحب منبری بدم
كرد قضا دل مرا عاشق و كف زنان تو - وگر تنها شدی از یار و اصحاب
به یاری خدا صاحب قران شو - خداوندا چو تو صاحب قران كو
برابر با مكان تو مكان كو - در خلاصه عشق آخر شیوه اسلام كو
در كشوف مشكلاتش صاحب اعلام كو - صد نقش سازد بر عدم از چاكر و صاحب علم
در دل خیالات خوشش زیبا و دلخواه آمده - چون عقل كل صاحب عمل جوشان چو دریای عسل
چون آفتاب اندر حمل چون مه به برج سنبله - بیدل شو ار صاحب دلی دیوانه شو گر عاقلی
كاین عقل جزوی میشود در چشم عشقت آبله - خورشید حمل رویت دریای عسل خویت
هر ذره ز خورشیدت صاحب عملی گشته - بانكی عجب از آسمان در میرسد هر ساعتی
مینشنود آن بانگ را الا كه صاحب حالتی - میگویم ای صاحب عمل و ای رسته جانت از علل
چون رستی از حبس اجل بیروزن و درسارهای - گر صفتی در دل من كژ شود آن را تو بكن
شاخ كژی را بكند صاحب بستان به خوی - بیا چون ما شو ای مه رو نه نعمت جو نه دولت جو
گر ابلیس این چنین بودی شه و صاحب علم بودی - الا یا صاحب الدار رایت الحسن فی جاری
فاوقد بیننا نارا یطفی نوره ناری - الا یا صاحب الدار ادر كأسا من النار
فدفینی و صفینی و صفو عینك الجاری - الا یا صاحب الكاس و یا من قلبه قاسی
اتبلینی بافلاسی و تعلینی باكثاری - بیا ای شاه خودكامه نشین بر تخت خودكامی
بیا بر قلب رندان زن كه صاحب قرن ایامی - منم در وام عشق شاه تا گردن بحمدالله
مبارك صاحب وامی مبارك كردن وامی - خورشید ز تو گشته صاحب كله گردون
وز بخشش تو دیده این ماه سما ماهی - خمش با دل نشین و رو در او نه
كه از سلطان دل صاحب لوایی - به خدا صاحب باغی تو ز هر باغ چه دزدی
بفروش از رز خویشت همه انگور حلالی - مردم چشم كه مردم به تو مردم بیند
نظرت نیست به دل گر چه كه صاحب نظری - هین خمش كن نیست یك صاحب نظر
ور بدی صاحب نظر بگریستی - یا صاحبی هذا دیباجه الرشاد
الصبح قد تجلی حولوا عن الرقاد - دنبال شیر گیری كی بیكباب مانی
كی بینوا نشینی چون صاحب امیری - ای دف زخم خواره چه مظلوم و صابری
وی نای رازگوی چه صاحب كرامتی - خواجه صاحب نظر الحذر از ما حذر
تا ننهد خواجه سر در خطر جانیی - چو آفتاب برآمد به خاك تیره بگوید
كه چون قرین تو گشتم تو صاحب دو قرانی - چرا نگیرم پایت كه تاج سرهایی
چرا نبوسم دستت كه صاحب دستی - مرا گفت بو كن به بو خود شناسی
چو مجنون عشقی و صاحب صفایی - اگر لشكر غم سیاهی درآرد
تو خورشید رزمی و صاحب لوایی - دست و دهان را چو بشویی ز حرص
صاحب و همكاسهی سلطان شوی - میگو تو هرچه خواهی، فرمانروا و شاهی
سلمت یا عزیزی، یا صاحبالسلام - حدثنی صاحب قلبی، طهرلی جلدة كلبی
اضحكنی نور فادی، اسكرنی شربة ربی - املاالكأس لا تقل لنداماك اصبروا
نفدالصبرالتقی یا حبیبی و صاحبی - املا لكأس صاحبی، من دنان ابن راهب
یا كریما مكرما تتجمل و تطرب - «صاحب» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- حاصل چشمی که بیندش نشناسد
کو را بر رخ هزار صاحب خبر است - گویند که صاحب فنون عقل کل است
مایه ده این چرخ نگون عقل کل است - ماه عید است و خلق زیر و زبر است
تا فرجه کند هرآنکه صاحب نظر است - مر وصل ترا هزار صاحب هوس است
تا خود به وصال تو که را دسترس است - بالا بنگر دو چشم را بالا دار
صاحبنظری کن و نظر با ما دار - شب گوید من انیس میخوارانم
صاحب جگر سوخته را من جانم - نیکو مثلی زده است صاحب شجره
ارزان بفروشد آنکه ارزان بخره - صاحبنظران راست تحیر پیشه
مر کوران را تفکر و اندیشه - آن خوش باشد که صاحب تمییزی
بیآنکه بگویند و بگوید چیزی - بیگفت و تقاضا برسد مهمانرا
تروندهی خوش ز صاحب پالیزی - ای دل تو و درد او اگر خود مردی
جان بندهی تست اگر تو صاحب دردی - خواهی که در این زمانه فردی گردی
یا در ره دین صاحب دردی گردی - دوش آمد آن خیال تو رهگذری
گفتم بر ما باش ز صاحب نظری