«خرمن» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «خرمن» در غزلیات حافظ شیرازی
- زمانه گر بزند آتشم به خرمن عمر
بگو بسوز که بر من به برگ کاهی نیست - برق عشق ار خرمن پشمینه پوشی سوخت سوخت
جور شاه کامران گر بر گدایی رفت رفت - آن روز شوق ساغر می خرمنم بسوخت
کآتش ز عکس عارض ساقی در آن گرفت - بلاگردان جان و تن دعای مستمندان است
که بیند خیر از آن خرمن که ننگ از خوشه چین دارد - برقی از منزل لیلی بدرخشید سحر
وه که با خرمن مجنون دل افگار چه کرد - چه ناله ها که رسید از دلم به خرمن ماه
چو یاد عارض آن ماه خرگهی آورد - آتش رخسار گل خرمن بلبل بسوخت
چهره خندان شمع آفت پروانه شد - آتش آن نیست که از شعله او خندد شمع
آتش آن است که در خرمن پروانه زدند - به هوش باش که هنگام باد استغنا
هزار خرمن طاعت به نیم جو ننهند - روی بنمای و وجود خودم از یاد ببر
خرمن سوختگان را همه گو باد ببر - گر دیگران به عیش و طرب خرمند و شاد
ما را غم نگار بود مایه سرور - اگر چه خرمن عمرم غم تو داد به باد
به خاک پای عزیزت که عهد نشکستم - برق غیرت چو چنین می جهد از مکمن غیب
تو بفرما که من سوخته خرمن چه کنم - در خرمن صد زاهد عاقل زند آتش
این داغ که ما بر دل دیوانه نهادیم - به خرمن دو جهان سر فرو نمی آرند
دماغ و کبر گدایان و خوشه چینان بین - چراغ صاعقه آن سحاب روشن باد
که زد به خرمن ما آتش محبت او - آسمان گو مفروش این عظمت کاندر عشق
خرمن مه به جوی خوشه پروین به دو جو - آتش زهد و ریا خرمن دین خواهد سوخت
حافظ این خرقه پشمینه بینداز و برو - حافظ طمع مبر ز عنایت که عاقبت
آتش زند به خرمن غم دود آه تو - ثوابت باشد ای دارای خرمن
اگر رحمی کنی بر خوشه چینی - سعدی شیرازی
- «خرمن» در غزلیات سعدی شیرازی
- آتش بیار و خرمن آزادگان بسوز
تا پادشه خراج نخواهد خراب را - عاقلان خوشه چین از سر لیلی غافلند
این کرامت نیست جز مجنون خرمن سوز را - نشاید خرمن بیچارگان سوخت
نمی باید دل درمندگان خست - ای آتش خرمن عزیزان
بنشین که هزار فتنه برخاست - ای پادشاه سایه ز درویش وامگیر
ناچار خوشه چین بود آن جا که خرمنست - مشعله ای برفروخت پرتو خورشید عشق
خرمن خاصان بسوخت خانگه عام رفت - ای که سر تا پایت از گل خرمنست
رحمتی کن بر گدای خرمنت - صاحب نظران این نفس گرم چو آتش
دانند که در خرمن من بیشتر افتاد - بگذشت و باز آتش در خرمن سکون زد
دریای آتشینم در دیده موج خون زد - تا آتشی نباشد در خرمنی نگیرد
طامات مدعی را چندین اثر نباشد - برق جمالی بجست خرمن خلقی بسوخت
زان همه آتش نگفت دود دلی برشود - پیشم از این سلامتی بود و دلی و دانشی
عشق تو آتشی بزد پاک بسوخت خرمنم - آورده اند صحبت خوبان که آتشست
بر من به نیم جو که بسوزند خرمنم - همه گو باد ببر خرمن عمر
دو جهان بی تو نیرزد دو جوم - چند بشاید به صبر دیده فرودوختن
خرمن ما را نماند حیله بجز سوختن - اول چراغ بودی آهسته شمع گشتی
آسان فراگرفتم در خرمن اوفتادی - عرقت بر ورق روی نگارین به چه ماند
همچو بر خرمن گل قطره باران بهاری - مویت از پس تا کمرگه خوشه ای بر خرمنست
زینهار آن خوشه پنهان کن که خرمن می بری - چون نیاید دود از آن خرمن که آتش می زنی
یا ببندد خون از این موضع که سوزن می بری - گر آن که خرمن من سوخت با تو پردازد
میسرت نشود عاشقی و مستوری - ما خوشه چین خرمن اصحاب دولتیم
باری نگه کن ای که خداوند خرمنی - تو فارغی و عشقت بازیچه می نماید
تا خرمنت نسوزد تشویش ما ندانی - زین سخن های دلاویز که شرح غم توست
خرمنی دارم و ترسم به جوی نستانی - بر بستر هجرانت شاید که نپرسندم
کس سوخته خرمن را گوید به چه غمگینی - خیام نیشابوری
- «خرمن» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «خرمن» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ما همچو خرمن ریخته گندم به كاه آمیخته
هین از نسیم باد جان كه را ز گندم كن جدا - ما مور بیچاره شده وز خرمن آواره شده
در سیر سیاره شده هم تو برس فریاد ما - هست آن جهان چون آسیا هست آن جهان چون خرمنی
آن جا همین خواهی بدن گر گندمی گر لوبیا - من گم شدم از خرمن آن ماه چو كیله
امروز مه اندر بن انبار مرا یافت - در خرمنت آتشی درانداخت
كز خرمن خود دهد زكاتت - به گرد سنبل تو جانها چو مور و ملخ
كه تا ز خرمن لطفت برند جمله زكات - ز خرمن دو جهان مور خود چه تاند برد
خمش كن و بنشین دور و میشنو صلوات - خرمن ارواح نهایت نداشت
مورچهای چیز محقر گرفت - یك سان نماید كشتها تا وقت خرمن دررسد
نیمیش مغز نغز شد وان نیم دیگر كاه شد - اشكی كه چشم افروختی صبری كه خرمن سوختی
عقلی كه راه آموختی در نیم شب گمراه شد - شب ماه خرمن میكند ای روز زین بر گاو نه
بنگر كه راه كهكشان از سنبله پركاه شد - بشكست بازار زمین بازار انجم را ببین
كز انجم و در ثمین آفاق خرمنگاه شد - چو خرمن كرد ماه ما بر آن شد تا بسوزاند
چو پخته كرد جانها را به گرد خام میگردد - آن اشتر بیچاره نومید شدست از جو
میگردد در خرمن تا مشت كهی یابد - به یك دانه ز خرمنگاه ماهت
فلكها را مسخر میتوان كرد - در خرمن ماه سنبله كوبیم
چون نور سهیل در یمن گردد - خود گیر كه خرمنی ندارند
نه از خرمن فقر دانه چینند - از خرمن عشق هر كی بگریخت
كاهست به خرمن كه آمد - بره و خوشه گردون ز برای خورش است
تا ز خرمنگه آن ماه عطایی برسد - دانه چیدن چه مروت بود آخر مكنید
كه امیران دو صد خرمن و صد انبارید - جان غرق شهد و شكر از منبع نباتش
مه در میان خرمن زان ترك مه وش آمد - رفتند خوشه چینان وین خوشه چین نشسته
كز ثقل و از گرانی چون تل خرمن آمد - خاموش و خوش بخسپ در این خرمن شكر
زیرا شكر به گفت پراكنده میشود - نمیشاید كه چون برقی به هر دم خرمنی سوزی
مثال كشت كوهستان همه شربت ز بالا خور - خرمن خاكم و آن ماه بگردم گردان
تو مرا همتك این گنبد دوار مگیر - خرمنا بر طمع ماه بانمك
گم شو از دزد و در آن انبار باش - ای عشق زیبای منی هم من توام هم تو منی
هم سیلی و هم خرمنی هم شادیی هم درد و غم - به خرمنگاه گردونی كه راه كهكشان دارد
چو تركان گرد تو اختر چه خرگاهی نمیدانم - در زیر قبا جانا شمعی پنهان داری
خواهی كه زنی آتش در خرمن و انبارم - منم انبار آكنده ز سودا
كز آن خرمن همه سودا كشیدم - چو آب آهسته زیر كه درآیم
به ناگه خرمن كه درربایم - ای خرمن گل شتاب مگذار
خوش كن نفسی بدان بخورم - یك جو از سرش نگوییم ار همه جو جو شویم
گرد خرمنگاه چرخ ار چه كه ما سیارهایم - گلفشان رخ تو خرمن گل می بخشد
ما چه موقوف بهار و گل گلگون باشیم - ما به خرمنگاه جان بازآمدیم
جانب شه همچو شهباز آمدیم - رو ز خرمنگاه ما ای كورموش
گر نه كوری بین كه بینا می رویم - خورشید اندر سایهاش افزون شده سرمایهاش
صد ماه اندر خرمنش چون نسر طایر دانه چین - عالم چه دارد جز دهل از عیدگاه عقل كل
گردون چه دارد جز كه كه از خرمن افلاك من - كی وارهانی زین قشم كی وارهانی زین دشم
تا دررسم در دولتت در ماه و خرمنگاه من - سیل رسید ناگهان جمله ببرد خرمنم
دود برآمد از دلم دانه بسوخت و كاه من - خرمن من اگر بشد غم نخورم چه غم خورم
صد چو مرا بس است و بس خرمن نور ماه من - وانگه این دو لالا را رقیب مرد و زن كردی
كه تا چون دانه شان از كه گزینی اندر این خرمن - منی حق شود پیدا منی ما فنا گردد
بسوزد خرمن هستی چو ماه حق كند خرمن - گر دار فنا خواهی تا دار بقا گردد
آن آتش عمرانی در خرمن ماتم زن - چو آدم توبه كن از خوشه چینی
چو كشتی بذر آن توست خرمن - دل معشوق سوزیده است بر من
وزان سوزش جهان را سوخت خرمن - وگر زان خرمن گل بو نیابی
چه سود عنبرینه و مشك و لادن - ز كاه غم جدا كن حب شادی
كه آن مه را برای ماست خرمن - برآ بر خرمن سیب و بكش پا
ز سیب لعل كن فرش و نهالین - خورشید پی تو غرق آتش
وز بهر تو ساخت ماه خرمن - خرمن گل بود و شد از مرگ شاخ زعفران
صد گلستان بیش ارزد زعفران عاشقان - دیدی چه گفت بهمن هیزم بنه چو خرمن
گر دی نكرد سرما سرمای هر دو بر من - ز آب رخ یوسفی خرمن من سیل برد
دود برآمد ز دل سوخته شد كاه من - خرمن من گر بسوخت باك ندارم خوشم
صد چو مرا بس بود خرمن آن ماه من - توی كه بدرقه باشی گهی گهی رهزن
توی كه خرمن مایی و آفت خرمن - دگرباره چو مه كردیم خرمن
خرامیدیم بر كوری دشمن - به سوی خرمن او رو كه سرسبزت كند ای جان
به زیر دامن او رو كه دفع تیغ و تیر است او - این عقل یكی دانه از خرمن عشق آمد
شد بسته آن دانه جمله پر و بال تو - همه خلقان چو موركان به سوی خرمنت دوان
همه عالم نوالهای ز عطاهای خوان تو - طمع جمله طامعان بود از خرمنت جوی
دو ده مختصر بود دو جهان در جهان تو - هر كی تو گردنش زدی گشت درازگردن او
خرمن هر كی سوختی گشت بزرگ خرمن او - از جا به بیجا آمده اه رفته هیهای آمده
بیدست و بیپای آمده چون ماه خوش خرمن شده - صد خرمن نعمت جهت پیشكش تو
وز بهر یكی دانه در این دام پریده - این كیست چنین غلغله در شهر فكنده
بر خرمن درویش چو سیلاب رسیده - بدان مه ره برد آن كس كه آید
در این مه خوش به خرمنگاه روزه - بدیدی دانه و خرمن ندیدی
بدین حالند موران خانه خانه - ای صد هزار خرمنها را بسوخته
زین پس مدار خرمن ما را بسوخته - سری ز خاك برآور كه كم ز مور نهای
خبر ببر بر موران ز دشت و خرمنگاه - هر لحظه نومید را خرمن دهم بیكشتنی
هر لحظه درویش را قربت دهم بیچلهای - خرمن گل گشت جهان از رخت ای سرو روان
دشمن تو جو دروی یار تو گندم دروی - ز خرمنگاه شش گوشه نخواهی یافتن خوشه
روان شو سوی بیسویان رها كن رسم شش سویی - وگر از خرمن خدمت تو ده سالار منبل را
یكی برگ كهی بودی گنه بر كهربایستی - ور آن ماه دو صد گردون به ناگه خرمنی كردی
طرب چون خوشهها كردی و چون خرمن بخندیدی - زهی بیآبی جانم چو نیسانت نمیبارد
زهی خرمن كه سوی این سیه خرمن نمیآیی - ای طوطی جان پر زن بر خرمن شكر زن
بر عمر موفر زن كز بند قفص رستی - در خرمن ما آی اگر طالب كشتی
سوی دل ما آی اگر مرد كبابی - از خرمن خویش ده زكاتم
زان خرمن گوهر نهانی - خرمن آتش گرفته صحن صحراهای عشق
گندم او آتشین و جان او پیمانهای - ای سلیمان كه به فرمانت بود دیو و پری
بی گنه مور چرا بر سر خرمن گیری - كان زركوبان صلاح الدین كه تو
همچو مه از سیم خرمن كردهای - تو آن مهی كه هر كو آمد به خرمن تو
مانند آفتابش در كان زر كشیدی - بسوخت عشق تو خرمن نه جان بماند نه این تن
جوی نیابی تو از من اگر هزار فشاری - بر این بنه دل خود را چو دخل خنده رسید
كه غم نجوید عشرت ز خرمن شادی - جانب خرمن كرم بگریز
هین قناعت مكن به ایثاری - از جهت كشت غمش آبمی
وز جهت خرمن او بادمی - «خرمن» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- ای خرمنت از سنبلهی آب حیات
انبار جهان پر است از تخم موات - ز انبار نخواهم که پر است از خیرات
بر خرمن من خود نویسم امشب تو برات - ای خواجه ترا غم جمال و جاهست
و اندیشهی باغ و راغ و خرمنگاهست - در یک گندم هزار خرمن گنجد
صد عالم و در چشمهی سوزن گنجد - عید آمده کز تو عید عیدانه برد
از خرمن ماه تو به دل دانه برد - هر جا به جهان تخم وفا برکارند
آن تخم ز خرمنگه ما میآ رند - ای ماه لطیف جانفزا خرمن من
وی ماه فرو کرده سر از روزن من - سنگت چو در آتش است ای ماه ختن
خرمن باشم که دل نهم بر خرمن - ای بر سر ره نشسته ره میطلبی
در خرمن مه فتاده مه میطلبی - من با تو چنین سوخته خرمن تا کی
وز ما تو چنین کشیده دامن تا کی - فردوسی
- «خرمن» در شاهنامه فردوسی