«حیران» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «حیران» در غزلیات حافظ شیرازی
- نگرفت در تو گریه حافظ به هیچ رو
حیران آن دلم که کم از سنگ خاره نیست - بر جمال تو چنان صورت چین حیران شد
که حدیثش همه جا در در و دیوار بماند - در نظربازی ما بی خبران حیرانند
من چنینم که نمودم دگر ایشان دانند - وصل خورشید به شبپره اعمی نرسد
که در آن آینه صاحب نظران حیرانند - بنمای رخ که خلقی واله شوند و حیران
بگشای لب که فریاد از مرد و زن برآید - خموش حافظ و از جور یار ناله مکن
تو را که گفت که در روی خوب حیران باش - بدین دو دیده حیران من هزار افسوس
که با دو آینه رویش عیان نمی بینم - دوستان عیب من بی دل حیران مکنید
گوهری دارم و صاحب نظری می جویم - سعدی شیرازی
- «حیران» در غزلیات سعدی شیرازی
- همه را دیده در اوصاف تو حیران ماندی
تا دگر عیب نگویند من حیران را - حیرت عشاق را عیب کند بی بصر
بهره ندارد ز عیش هر که نه حیران اوست - آن که من در قلم قدرت او حیرانم
هیچ مخلوق ندانم که در او حیران نیست - در تو حیرانم و اوصاف معانی که تو راست
و اندر آن کس که بصر دارد و حیران تو نیست - ای چشم خرد حیران در منظر مطبوعت
وی دست نظر کوتاه از دامن ادراکت - خلایق در تو حیرانند و جای حیرتست الحق
که مه را بر زمین بینند و مه بر آسمان باشد - طعنه بر حیرت سعدی نه به انصاف زدی
کس چنین روی نبیند که نه حیران ماند - گوش در گفتن شیرین تو واله تا کی
چشم در منظر مطبوع تو حیران تا چند - چنان مست دیدار و حیران عشق
که دنیا و دینم فراموش بود - تا چه رویست آن که حیران مانده ام در وصف او
صبحی از مشرق همی تابد یکی از روزنش - شاید این روی اگر سبیل کند
بر تماشاکنان حیرانش - حدیث حسن خویش از دیگری پرس
که سعدی در تو حیرانست و مدهوش - شهری متحدثان حسنت
الا متحیران خاموش - تا عقل داشتم نگرفتم طریق عشق
جایی دلم برفت که حیران شود عقول - نه فراموشیم از ذکر تو خاموش نشاند
که در اندیشه اوصاف تو حیران بودم - در دام تو محبوسم در دست تو مغلوبم
وز ذوق تو مدهوشم در وصف تو حیرانم - آن نه رویست که من وصف جمالش دانم
این حدیث از دگری پرس که من حیرانم - مپرسم دوش چون بودی به تاریکی و تنهایی
شب هجرم چه می پرسی که روز وصل حیرانم - بس که در منظر تو حیرانم
صورتت را صفت نمی دانم - تو به سیمای شخص می نگری
ما در آثار صنع حیرانیم - ای کودک خوبروی حیران
در وصف شمایلت سخندان - منطق سعدی شنید حاسد و حیران بماند
چاره او خامشیست یا سخن آموختن - آن چنان وهم در تو حیرانست
که نمی داندت نشان گفتن - تا تو را دیدم که داری سنبله بر آفتاب
آسمان حیران بماند از اشک چون پروین من - چگونه وصف جمالش کنم که حیران را
مجال نطق نباشد که بازگوید چون - چون تو حاضر می شوی من غایب از خود می شوم
بس که حیران می بماند وهم در سیمای تو - من در بیان وصف تو حیران بمانده ام
حدیست حسن را و تو از حد گذشته ای - در سراپای تو حیران مانده ام
در نمی باید به حسنت زیوری - قدح چون دور ما باشد به هشیاران مجلس ده
مرا بگذار تا حیران بماند چشم در ساقی - سخت زیبا می روی یک بارگی
در تو حیران می شود نظارگی - عجب در آن نه که آفاق در تو حیرانند
تو هم در آینه حیران حسن خویشتنی - گر صورت خویشتن ببینی
حیران وجود خود بمانی - کمال حسن رویت را صفت کردن نمی دانم
که حیران باز می مانم چه داند گفت حیرانی - مردم از ترس خدا سجده رویت نکنند
بامدادت که ببینند و من از حیرانی - حیران دست و دشنه زیبات مانده ام
کآهنگ خون من چه دلاویز می کنی - خیام نیشابوری
- «حیران» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «حیران» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای فتنه روم و حبش حیران شدم كاین بوی خوش
پیراهن یوسف بود یا خود روان مصطفی - ای جان جان جزو و كل وی حله بخش باغ و گل
وی كوفته هر سو دهل كای جان حیران الصلا - چو شهر لوط ویرانم چو چشم لوط حیرانم
سبب خواهم كه واپرسم ندارم زهره و یارا - چو شهر لوط ویرانم چو چشم لوط حیرانم
سبب خواهم كه واپرسم ندارم زهره و یارا - صد چشم شود حیران در تابش این دولت
تو گوش مكش این سو هر كور عصایی را - چون همیرفتی به سكته حیرتی حیران بدم
چشم باز و من خموش و میشد آن اقبالها - دیده نادیده ما بوسه دیده زان بتان
تا ز حیرانی گذشته دیده حیران ما - صد هزاران همچو ما در حسن او حیران شود
كاندر آن جا گم شود جان و دل حیران ما - صد هزاران یوسف از حسنش چو من حیران شده
ناله میكردند كی پیدای پنهان تا كجا - ز جمع كردن و تفریق او شدم حیران
به ثبت و محو چو تلوین خاطر شیدا - خرد نداند و حیران شود ز مذهب عشق
اگر چه واقف باشد ز جمله مذهبها - یا لها من س حظ معرض عن فضله
منكر مستكبر حیران فی وادی الردی - ای عقل باش حیران نی وصل جو نه هجران
چون وصل گوش داری زان كس كه نیست غایب - حیران شده بستان كه چه برگ و چه شكوفهست
واله شده مرغان كه چه دامست و چه دانهست - ماه همچون عاشقان اندر پیش
فربه و لاغر شده حیران كیست - جمله حیرانند و سرگردان عشق
ای عجب این عشق سرگردان كیست - حیران چرا نباشد خندان چرا نباشد
شهری كه در میانش آن صارم زمانست - حیران كن و بیرنج كن ویران كن و پرگنج كن
نقد ابد را سنج كن مستان سلامت میكنند - چیزی دهانم را ببست یعنی كنار بام و مست
هر چه تو زان حیران شوی آن چیز از او حیران شود - خامش كن و حیران نشین حیران حیرت آفرین
پخته سخن مردی ولی گفتار خامت میكند - هر صبح ز سیرانش میباشم حیرانش
تا جان نشود حیران او روی ننماید - بیخود شده آنم سرگشته و حیرانم
گاهیم بسوزد پر گاهی سر و پر سازد - خامش كن و خامش كن زیرا كه ز امر كن
آن سكته حیرانی بر گفت مزید آمد - ما بر در و بام عشق حیران
آن بام كه نردبان ندارد - اینك آن جویی كه چرخ سبز را گردان كند
اینك آن رویی كه ماه و زهره را حیران كند - اولیا و انبیا حیران شده در حضرتش
یحیی و داوود و یوسف خوش معلق میزند - عشق تو حیران كند دیدار تو خندان كند
زانك دریا آن كند زیرا كه گوهر این كند - ای خموش از گفت خویش و ای جدا از جفت خویش
چون چنین حیران شدی از عقل زیركسار خود - اجزای خاك تیره حیران شدند و خیره
از لامكان شنیده خیزید محشر آمد - ماندست چشم نرگس حیران به گرد باغ
كاین جا حدیث دیده و دیدار میرود - وان جمله چشمها شده حیران چشم او
كان چشمشان بصارت نو از چه راه داد - وان جمله چشمها شده حیران چشم تو
كه صد هزار رحمت بر چشمهات باد - حیران شدست شب كه كی رویش سیاه كرد
حیران شدست روز كه خوبش كه آفرید - حیران شده زمین كه چو نیمیش شد گیاه
نیمی دگر چرنده شد و زان همیچرید - من ابروش او ماه وش او روز و من همچو شبش
او جان و من چون قالبش حیران از آن خوبی و فر - ماییم چو جان خموش و گویا
حیران شده در خموش دیگر - گوهر آدم به عالم شمس تبریزی تویی
ای ز تو حیران شده بحر معانی شاد باش - بهل ابتر تو غزل را به ازل حیران باش
كه تمامش كند و شرح دهد هم صمدش - سر و پا گم مكن از فتنه بیپایانت
تا چو حیران بزنم پای جفا بر سر خویش - بیا كه جان و جهان در رخ تو حیرانست
بیا كه بوالعجبی نیك در جهان سماع - مه برای مشتری بر تخت دل بر تخت دل
صد هزاران جان حیران گرد تختش دنگ دنگ - لذت عشق بتان را ز زحیران مطلب
صبح كاذب بود این قافله را سخت مضل - دوران كنون دوران من گردون كنون حیران من
در لامكان سیران من فرمان ز قان آوردهام - ای آسمان ای آسمان حیرانتر از نرگس شوی
چون خاك را عنبر كنم چون خار را عبهر كنم - ای چاره در من چاره گر حیران شو و نظاره گر
بنگر كز این جمله صور این دم كدامت می كنم - همه شب از پریشانی چنان بودم كه می دانی
ولیك این دم ز حیرانی كریما از دگر دستم - وجود من عزبخانهست و آن مستان در او جمعند
دلم حیران كز ایشانم عجب یا خود من ایشانم - هلاوو را بپرس آخر از آن تركان حیران كن
كز آن حیرت هلا او را نمیدانم نمیدانم - درآمد عقل در میدان سر انگشت در دندان
كه با سرمست و با حیران چه گفتم من كه الهاكم - درآمد عقل در میدان سر انگشت در دندان
كه بر سرمست و با حیران چه برخوانیم الهاكم - در مجلس حیرانی جانی است مرا جانی
زان شد كه تو می دانی آهسته كه سرمستم - من خامم و بریانم خندنده و گریانم
حیران كن و حیرانم در وصلم و مهجورم - ای كرده تو مهمانم در پیش درآ جانم
زان روی كه حیرانم من خانه نمیدانم - در این بودم كه این چون است و آن چون
چنین حیران آن بیچون نبودم - شوی حیران و ناگه عشق آید
كه پیشم آ كه زنده جاودانم - گر عجبهای جهان حیران شود در ما رواست
كاین چنین فرعون را ما موسی عمران كنیم - تو بر آنك خلق را حیران كنی
من بر آنك مست و حیرانت كنم - در تماشای چنین دست عجب
من شدم از دست و حیران می روم - من كه حیران ز ملاقات توام
چون خیالی ز خیالات توام - قرار عاقبت كار هم بر این افتاد
كه خویش را همه حیران و خیره نام كنیم - و آنگهی كه رسد بادههای حیرانان
ز شیشه خانه دل صد هزار جام كنیم - چنانك پیش جنونم عقول حیرانند
من از فسردگی این عقول حیرانم - ای بوی تو در آه من وی آه تو همراه من
بر بوی شاهنشاه من شد رنگ و بو حیران من - من تا قیامت گویمش ای تاجدار پنج و شش
حیرت همیحیران شود در مبعث و انشار من - قدر لبم نشناختی با من دغاها باختی
اینك چنین بگداختی حیران فی هذا الزمن - حیران ملك در رویشان آب فلك در جویشان
ای دل چو اندر كویشان مست آمدی دستی بزن - بر یاد روی ماه من باشد فغان و آه من
بر بوی شاهنشاه من هر لحظهای حیران من - ای از بهار روی تو سرسبز گشته عمر من
جان من و جان همه حیران شده در كار من - به هر روزم جنون آرد دگر بازی برون آرد
كه من بازیچه اویم ز بازیهای او حیران - بگو ای چشم حیران را چو دیدی لطف جانان را
چه خواهی دید خلقان را چه گردی گرد آهرمن - تو معذوری در انكارت كه آن جا می شود حیران
جنید و شیخ بسطامی شقیق و كرخی و ذاالنون - هم ساغر و هم باده سرمست از آن ساقی
هم جان و جهان حیران در جان و جهان من - از غیب یكی لعلی در غار جهان آمد
وان لعل شده حیران در عزت كان من - تو عقل عقل مایی چرا ز ما جدایی
سری كه عقل از او شد نه گیج ماند و حیران - ای آنك تو را جنبش این عشق نبودهست
حیران شده بر جای تو چون تازه حضوران - در عشق خودیم جمله بیدل
در روی خودیم مست و حیران - شورنده صد هزار فتنه
حیرتگه صد هزار حیران - عقلی باید ز عقل بیزار
خوش نیست قلاوزی زحیران - همچو چشم كشتگان چشمان من حیران او
وز شراب عشق او این جان من بیخویشتن - قطره خون دلم را چون جهانی كردهای
تا ز حیرانی ندانم قطرهای را از جهان - هر سو از او خروشی او ساكن و خموشی
سرسبز و سبزپوشی جانم بماند حیران - بید پیاده بر لب جو اندر آینه
حیران كه شاخ تر ز چه افشاند آستین - كرسی عدل نه تو به تبریز شمس دین
تا عرش نور گیرد و حیران شود جهان - بنده این آبم و این میراب
بنده تر از من دل حیران من - اذا افناك سقیاها و زاد الشرب طغواها
فایاكم و ایاها و خلوا دهشته الحیران - هر دم یكی را میدهد تا چون درختی برجهد
حیران شود دیو و پری در خیز و در برج است او - بصیرتها گشاده هر نظر حیران در آن منظر
دهان پرقند و پرشكر تو خود باقیش را برگو - دو چشمم خیره در رویت گهی چوگان گهی گویت
تویی حیران تویی چوگان تویی دو چشم روشن تو - تو بر آنك خلق مست تو شوند از مرد و زن
من بر آنك مست و حیرانت كنم نیكو شنو - آن چون نهنگ آیان شده دریا در او حیران شده
وین بحری نوآشنا در آشنا آویخته - خانه در او حیران شده اندیشه سرگردان شده
صد عقل و جان اندر پیش بیدست و بیپا آمده - كی باشد كاین مستان آیند سوی بستان
سرسبز و خوش و حیران رقصان شده مستانه - ایمان و ممنان همه حیران شده ز عشق
زنار پیر راهب ترسا بسوخته - تا خلق از او حیران شود تا یار من پنهان شود
تا جان ما را جان شود كوری هر كور و كری - حیرانم اندر لطف تو كاین قهر چون سر میكشد
گردن چو قصابان مگر با گردران آمیختی - عقل از تو بیعقلی شده عشق از تو هم حیران شده
مر جسم را خود اسم شد تو چونك بر جان تاختی - به جان جمله مردان به درد جمله بادردان
كه برگو تا چه میخواهی و زین حیران چه میجویی - چه غم داری در این وادی چو روی یوسفان دیدی
اگر چه چون زنان حیران ز خنجر دست خود خستی - تو دانی من نمیدانم كه چیست این بانگ از جانم
وزین آواز حیرانم زهی پرذوق حیرانی - چو بردابرد جاه تو ورای هر دو كون آمد
زهی سرگشتگی جانها زهی تشكیك و حیرانی - شب از مه او حیران مه عاشق آن سیران
نی بیمزه و رنگین پالوده بازاری - هم باده آن مستم هم بسته آن شستم
تا چست برون جستم از چنبر حیرانی - ای عقل شده مهتر ای گشته دلت مرمر
آخر تو یكی بنگر در دلبر حیرانی - ای بر سر و پا گشته داری سر حیرانی
با حلقه عشاقان رو بر در حیرانی - ور نه بستیزم من در كار تو خیزم من
خون تو بریزم من از خنجر حیرانی - در زلف چو چوگانت غلطیده بسی جانها
وز بهر چنان مشكی جان عنبر حیرانی - از دولت مخدومی شمس الحق تبریزی
هم فربه عشقم من هم لاغر حیرانی - از كون حذر كردم وز خویش گذر كردم
در شاه نظر كردم من چاكر حیرانی - من یوسف دلخواهم چاه زنخت خواهم
هم ممن این راهم هم كافر حیرانی - آن چهره و پیشانی شد قبله حیرانی
تشویش مسلمانی ای مه تو كه را مانی - زان شب كه سر زلف تو در خواب بدیدم
حیران و پریشانم و تعبیر نكردی - چه حیران و چه دشمن كام گشتم
تو رحمت كن خدایا ای افندی - گشادی چشم و گوش خاكیان را
همه حیران كه چون بر میگشایی - در جمال لم یزل چشم ازل حیران شده
نی فزودی از دو عالم نی ز نفیش كاستی - پس ز جام شمس تبریزی بده یك جرعهای
بعد از آن مر عاشقان را وقت حیرانیستی - ای بداده دیدههای خلق را حیرانیی
وی ز لشكرهای عشقت هر طرف ویرانیی - چل روز بر سر كو سرمست ماند از آن بو
حیران شده رعیت با میرهایهایی - این شهسوار عشق قطاریق میرود
حیران شدم ز جستن این اسب لاغری - تو آسمان منی من زمین به حیرانی
كه دم به دم ز دل من چه چیز رویانی - بیا بیا كه ولی نعمت همه كونی
كه مخلص دل حیران و مهره نردی - میان دو جان مانده بودیم حیران
كه میگفت اینی كه میگفت آنی - مولانا مولانا قد صرنا حیرانا
غفرانا غفرانا، سبحانا سبحانا - «حیران» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- از خاک کف پات سران حیرانند
کوران همه مستند و کران حیرانند - زان پاکانیکه در صفا محو شدند
هم ایشان نیز اندر آن حیرانند - ای اهل صفا که در جهان گردانید
از بهر بتی چرا چنین حیرانید - تا آن مه بیچون کند آهنگ گرفت
حیران شود آسمان که چونت گیرد - مجنون و پریشان توام دستم گیر
سرگشته و حیران توام دستم گیر - ما خیره که عاقلان چرا هشیارند
وانان حیران که ما چرا مجنونیم - مردی بنمای و همچو حیران منشین
امروز قیامت است ای جان منشین - اندر عالم که دید محنتزدهای
سرگشتهی روزگار حیرانتر از این - ای عشق تو عین عالم حیرانی
سرمایهی سودای تو سرگردانی - ای نرگس بیچشم و دهن حیرانی
در روی عروسان چمن حیرانی - نی در غلطم تو با عروسان چمن
ز اندیشهی پوشیدهی من حیرانی - حیران گردد عدم که هرگز جائی
در هر دو جهان نیست چنین شیدائی - ور رشک نبودی همه هشیاران را
بیخویش و خراب و مست و حیران کنمی - گر یک ورق از کتاب ما برخوانی
حیران ابد شوی زهی حیرانی - نقاش رخت اگر نه یزدان بودی
استاد تو در نقش تو حیران بودی - فردوسی
- «حیران» در شاهنامه فردوسی