«گلشن» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «گلشن» در غزلیات حافظ شیرازی
- ای باد اگر به گلشن احباب بگذری
زنهار عرضه ده بر جانان پیام ما - زلف مشکین تو در گلشن فردوس عذار
چیست طاووس که در باغ نعیم افتادست - ز خاک کوی تو هر گه که دم زند حافظ
نسیم گلشن جان در مشام ما افتد - از آن رنگ رخم خون در دل افتاد
و از آن گلشن به خارم مبتلا کرد - صبا به خوش خبری هدهد سلیمان است
که مژده طرب از گلشن سبا آورد - بر طرف گلشنم گذر افتاد وقت صبح
آن دم که کار مرغ سحر آه و ناله بود - محروم اگر شدم ز سر کوی او چه شد
از گلشن زمانه که بوی وفا شنید - بزمگاهی دل نشان چون قصر فردوس برین
گلشنی پیرامنش چون روضه دارالسلام - طایر گلشن قدسم چه دهم شرح فراق
که در این دامگه حادثه چون افتادم - بر گلشنی اگر بگذشتم چو باد صبح
نی عشق سرو بود و نه شوق صنوبرم - خیال روی تو چون بگذرد به گلشن چشم
دل از پی نظر آید به سوی روزن چشم - چنین قفس نه سزای چو من خوش الحانیست
روم به گلشن رضوان که مرغ آن چمنم - بی تو ای سرو روان با گل و گلشن چه کنم
زلف سنبل چه کشم عارض سوسن چه کنم - غلام چشم آن ترکم که در خواب خوش مستی
نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو - ترسم کز این چمن نبری آستین گل
کز گلشنش تحمل خاری نمی کنی - هر مرغ به دستانی در گلشن شاه آمد
بلبل به نواسازی حافظ به غزل گویی - سعدی شیرازی
- «گلشن» در غزلیات سعدی شیرازی
- مولوی
- «گلشن» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای باد بیآرام ما با گل بگو پیغام ما
كای گل گریز اندر شكر چون گشتی از گلشن جدا - مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن
در مگشا و كم نما گلشن نورسیده را - درآ در گلشن باقی برآ بر بام كان ساقی
ز پنهان خانه غیبی پیام آورد مستان را - گر زان كه نمیخواهی تا جلوه شود گلشن
از بهر چه بگشادی دكان گلابی را - ز عكس رخ آن یار در این گلشن و گلزار
به هر سو مه و خورشید و ثریاست خدایا - برخیز بخیلانه در خانه فروبند
كان جا كه تویی خانه شود گلشن و صحرا - دیدم رخ خوب گلشنی را
آن چشم و چراغ روشنی را - گلشن رخسار تو سرسبز بادا تا ابد
كان چراگاه دلست و سبزه و صحرای ما - هر چه میبارید اكنون دیده گریان ما
سر آن پیدا كند صد گلشن خندان ما - به دی بگوید گلشن كه هر چه خواهی كن
به فر عدل شهنشه نترسم از یغما - میران فرسی در گلشن جان
كز گلشن جان وردست مرا - گلبن خندان به دل و جان بگفت
برگ منت هست به گلشن برآ - من از كف پا خار همیكردم بیرون
آن سرو دو صد گلشن و گلزار مرا یافت - از گلشن خود بر سر من یار گل افشاند
وان بلبل وان نادره تكرار مرا یافت - ای نوبهار حسن بیا كان هوای خوش
بر باغ و راغ و گلشن و صحرا مباركست - تا سوی گلشن طرب آیم خراب و مست
از گلشن وصال تو یك خارم آرزوست - پریر جان من از عشق سوی گلشن رفت
تو را ندید به گلشن دمی نشست و نخاست - برون دوید ز گلشن چو آب سجده كنان
كه جویبار سعادت كه اصل جاست كجاست - دلم كی باشد و من كیستم ستایش چیست
ولیك جان را گلشن كنم به ریحانت - بلبل نالنده به گلشن به دشت
طوطی گوینده شكرخا خوشست - تاریك را روشن كند وان خار را گلشن كند
خار از كفت بیرون كشد وز گل تو را بالین كند - درختان بین كه چون مستان همه گیجند و سرجنبان
صبا برخواند افسونی كه گلشن بیقرار آمد - شكایتها همیكردی كه بهمن برگ ریز آمد
كنون برخیز و گلشن بین كه بهمن بر گریز آمد - سپاه گلشن و ریحان بحمدالله مظفر شد
كه تیغ و خنجر سوسن در این پیكار تیز آمد - زین قبله بجو نوری تا شمع لحد باشد
آن نور شود گلشن چون نور خدا آمد - گل خواجه سوسن شد آرایش گلشن شد
زیرا كه از آن خنده رعنای تو میآید - ای باغ توی خوشتر یا گلشن گل در تو
یا آنك برآرد گل صد نرگس تر سازد - جان تو چو گلشنست لیكن
دلخسته به خار ما ندارد - گلنار چو دید گلشن جان
زین پس سر بوستان ندارد - در گلشن ذوق او فرورو
كز نرگس و لالهها چه دارد - گلشن ز بهار و باغ سوسن
وز سرو لطیف قد نترسد - صاف او بیدرد بود و راحتش بیدرد بود
گلشن بیخار بود و نوش او بینیش بود - چو سحرگاه ز گلشن مه عیار برآمد
چه بسی نعره مستان كه ز گلزار برآمد - هر كی بیند رخ تو جانب گلشن نرود
هر كی داند لب تو قصه ساغر نكند - گلشن هر ضمیری از رخش پرگل آید
دامن هر فقیری از كفش پرزر آید - از خارخار این گر طبع آن طرف روند
بزم و سرای گلشن جای دگر كنند - رخسارها چون گل لابد ز گلشنیست
گلزار اگر نباشد پس از كجاست ورد - حاصل مرا چو بلبل مستی ز گلشنیست
چون بلبلم جدایی گلزار میكشد - آن گلشنی شكفت كه از فر بوی او
بی داس و تیش خار تو بركنده میشود - دی شد و بهمن گذشت فصل بهاران رسید
جلوه گلشن به باغ همچو نگاران رسید - شب همه روشن شود دوزخ گلشن شود
چونك بتابد ز تو پرتو نور احد - به حق گلشن اقبال كاندر او مستی
چو گل خموش كه تا بلبلت ثنا گوید - چو خارخار دلم مینشیند از هوسش
كه گلشنش بر این خار خار بازآید - بفشان گل كه گلشنی همه را چشم روشنی
به كرم گر نظر كنی چه شود چه زیان شود - كس چه داند كه گلشن رخ او
بر دل بیدلم چه خار نهاد - بوی گلشن به گل همیخواند
خود تو را این هوس نمیآید - شمشیرها جوشن شود ویرانهها گلشن شود
چشم جهان روشن شود چون از تو آید یك نظر - بهار از من بگردد چون ندانم
چو در دل جای گلشن پر شود خار - هر دل كه نسیم من بر او زد
شد گلشن و گلستان پرنور - از گلشن روی تو شدم مست
بنهادم مست پای بر خار - در گلشن بگشاید ز درون صورت عشق
صورتش چون گل سرخ از گل تر خوش بوتر - بس كن و طبل كم زن كاندر این باغ و گلشن
هست پهلوی طبلت بیست نعار دیگر - گل از پی قدوم تو در گلشن آمدست
خار از پی لقای تو گشتست خوش عذار - به حس دست بدان ار چه چشم تو بستست
ز گلشن ازلی گل بچین و خار مگیر - چو كردی نیت نیكو مگردان
از آن گلشن گلی بر چاكر انداز - اندر چمن عشقت شمس الحق تبریزی
صد گلشن و گل گردد یك خار به آمیزش - خنك آنك ز آتش تو سمن و گلشن بروید
كه خلیل عشق داند به صفا زبان آتش - گه نشاط انگیز همچون گلشنش
گه چو بلبل نال و خوش فریاد باش - تویی باغ و گلشن تویی روز روشن
مكن دل چو آهن مران از لقایش - چون بلبلم در باغ دل ننگست اگر جغدی كنم
چون گلبنم در گلشنش حیفست اگر خاری كنم - گلشن همیگوید مرا كاین نافه چون دزدیدهای
من شیری و نافه بری ز آهوی هو آموختم - آمد خیال خوش كه من از گلشن یار آمدم
در چشم مست من نگر كز كوی خمار آمدم - هم من مه و مهتاب تو هم گلشن و هم آب تو
چندین ره از اشتاب تو بیكفش و دستار آمدم - تا من بدیدم روی تو ای ماه و شمع روشنم
هر جا نشینم خرمم هر جا روم در گلشنم - بشنو ز گلشن رازها بیحرف و بیآوازها
برساخت بلبل سازها گر فهم آن دستان كنیم - از توام ای شهره قمر در من و در خود بنگر
كز اثر خنده تو گلشن خندنده شدم - چه كردی آخر ای كودن نشاندی گل در این گلخن
نرست از گلشنت برگی ولیك از خار تو خستم - ز رویت جان ما گلشن بنفشه و نرگس و سوسن
ز ماهت ماه ما روشن چه همراهی نمیدانم - ای گلشن و گلزارم وی صحت بیمارم
ای یوسف دیدارم وی رونق بازارم - در سایه آن گلشن اقبال بخفتیم
وز غرقه آن قلزم زخار رهیدیم - والله كه مفری بجز از فر رخش نیست
كاندر خضر و گلشن او می نگریدیم - چو گلشن بیلب و دندان بخندیم
چو فكرت بیلب و دندان بگوییم - اینك دم ما نسیم آن گل
ما گلبن گلشن یقینیم - به ضمیر همچو گلخن سگ مرده درفكندم
ز ضمیر همچو گلشن گل و یاسمن بچیدم - تو خموش تا قرنفل بكند حكایت گل
بر شاهدان گلشن چو رسید نوبهارم - از ره رخنه چو دزدان به رز خود رفتم
همچو دزدان سمن از گلشن خود می چیدم - هر دم از گلشن او طرفه گلی می سكلم
هر زمان تازه گل از شاخ تری می رسدم - گلشن عقل و خرد پرگل و ریحان طری است
چشم بستی به ستیزه كه تماشا نكنم - اندرافتیم در آن گلشن چون باد صبا
همه بر جیب گل و جعد سمن زار زنیم - من به سوی باغ و گلشن می روم
تو نمیآیی میا من می روم - ای گوش من گرفته تویی چشم روشنم
باغم چه می بری چو تویی باغ و گلشنم - بر گلشن زمانه برو آتشی بزن
زیرا ز عشق روی تو زان سوی گلشنیم - ز برگ ریز خزان فراق سیر شدم
به گلشن ابد و سرو پایدار روم - گلشن چو آدم مستضر هم نوحه گر هم منتظر
چون گفتشان لا تقنطوا ذو الامتنان ذو الامتنان - گلشن پر از شاهد شود هم پوستین كاسد شود
زاینده و والد شود دور زمان دور زمان - آن گولخن گلشن شود خاكسترش سوسن شود
چون خلق یار من شود كان می نگنجد در دهن - ای گلشن تو زندگی وی زخم تو فرخندگی
وی بندهات را بندگی بهتر ز ملك انجمن - سوخته شد ز هجر تو گلشن و كشت زار من
زنده كنش به فضل خود ای دم تو بهار جان - بسوزان هر چه من دارم به غیر دل كه اندر دل
به هر ساعت همیسازی ز كر و فر خود گلشن - خواهی كه به هر ساعت عیسی نوی زاید
زان گلشن خود بادی بر چادر مریم زن - ای خواجه سودایی می باش تو صحرایی
در گلشن شادی رو منگر به غم غمگین - منم كنون ز عشق رخ چو گلشن تو
فراز سرو و گلشن چو صد هزاردستان - ای گلشن روی تو ز دی ایمن و فارغ
وی سنبل ابروی تو ایمن ز درودن - بستان بیدوست هست زندان
زندان با دوست هست گلشن - بر هر شاخی هزار میوه
در هر گل تر هزار گلشن - لطف خود پیدا كند در آب باران ناگهان
باز در گلشن درآید سر برآرد از زمین - یوسفی شو گر تو را خامی بنخاسی برد
گلشنی شو گر تو را خاری نداند گو مدان - بادیه خون خوار اگر واقف شدی از كعبهام
هر طرف گلشن نمودی هر طرف ماء معین - چون زین قفص برستی در گلشن است مسكن
چون این صدف شكستی چون گوهر است مردن - گر ز خزان گلستان چون دل عاشق بسوخت
نك رخ آن گلستان گلشن و گلزار من - كه تا تمام غزل را بگویمت فردا
كه گل پگاه بچینند مردم از گلشن - غلام سوسنم ایرا كه دید گلشن تو
ز شرم نرگس تو ده زبانش شد الكن - بلی ز گلشن معنی است چشمها مخمور
ولیك نغمه بلبل خوش است در گلشن - آن می گلگون سوی گلشن كشان
تا بگزد لاله رخ یاسمین - دگربار آفتاب اندر حمل شد
بخندانید عالم را چو گلشن - خامش رها كن بلبلی در گلشن آی و درنگر
بلبل نهاده پر و سر پیش گل خندان گرو - گیر كه خار است جهان گزدم و مار است جهان
ای طرب و شادی جان گلشن و گلزار تو كو - همه از عشق بررسته جگرها خسته لب بسته
ولی در گلشن جانشان شقایقهای تو بر تو - به سیبستان رسد سیبش رهد از سنگ آسیبش
نبیند اندر آن گلشن بجز آسیب شفتالو - آن بلبل مست ما بر گلشن ما نالان
چون فاخته ما پران فریادكنان كوكو - از آن روزن فروكن سر چو مهتاب
وزان گلشن یكی گلزار از این سو - گلشن ز رنگ روی تو صد رنگ ریختهست
چون گل چرا دمید ز رخسار شرم تو - چو در مجلس آیم شراب است و نقل
چو در گلشن آیم بود عبهر او - گل و سوسن از آن تو همه گلشن از آن تو
تلفش از خزان تو طربش از بهار تو - از خانه برون رفتم مستیم به پیش آمد
در هر نظرش مضمر صد گلشن و كاشانه - خود گلشن بخت است این یا رب چه درخت است این
صد بلبل مست این جا هر لحظه كند لانه - خاموش كن ای خاسر انسان لفی خسر
از گلشن دیدار به گفتار رسیده - از برای ما تو آتش را چو گلشن داشته
وز برای ما تو دریا را چو كشتی ساخته - هر كی جان دارد از گلشن جان بوی برد
هر كی آن دارد دریافت كه آنیم همه - ای رونق هر گلشنی وی روزن هر خانهای
هر ذره از خورشید تو تابنده چون دردانهای - ای گلشنت را خار نی با نور پاكت نار نی
بر گرد گنجت مار نی نی زخم و نی دندانهای - خاموش كن گر بلبلی رو سوی گلشن بازپر
بلبل به خارستان رود اما به نادر گه گهی - پیرا جوان گردی چو تو سرسبز این گلشن شدی
تیرا به صیدی دررسی چون با كمان آمیختی - هر خانه را روزن شوی هر باغ را گلشن شوی
با من نباشی من شوی چون تو ز خود بیتو شوی - چنگ از شمال و از یمین اندر بر حوران عین
در گلشنی پر یاسمین بر چشمهای فوارهای - ای بلبل از گلشن بگو زان سرو و زان سوسن بگو
زان شاخ آبستن بگو پنهان مكن روشن بگو - نادره طوطی كه تویی كان شكر باطن تو
نادره بلبل كه تویی گلشنی و لعل خدی - بزم درآ و می بده رسم بهار نو بنه
ای رخ تو چو گلشنی وی قد تو صنوبری - اگر گلهای رخسارش از آن گلشن بخندیدی
بهار جان شدی تازه نهال تن بخندیدی - به كوری دی و بهمن بهاری كن بر این گلشن
درآور باغ مزمن را به پرواز و به طیاری - ز بالا الصلایی زن كه خندان است این گلشن
بخندان خار محزون را كه تو ساقی اقطاری - گلستانی كنش خندان و فرمانی به دستش ده
كه ای گلشن شدی ایمن ز آفتهای پاییزی - بیا ای باغ و ای گلشن بیا ای سرو و ای سوسن
برای كوری دشمن بگو ما را اغا پوسی - بخند ای دوست چون گلشن مبادا خاطر دشمن
كند شادی و پندارد كه دل زین بنده بركندی - گوید به تو هر گلشن هر نرگس و هر سوسن
كز زحمت و رنج ما ای باد صبا چونی - ای گلشن نیكویی امروز چه خوش بویی
بر شاخ كی خندیدی در باغ كی پروردی - ای دور چه دوری تو و ای روز چه روزی
وی گلشن اقبال چه بابرگ و نوایی - همان جا رو چنان ز آحاد میباش
از آن گلشن چرا بیرون پریدی - بكن ای موسی جان خلع نعلین
كه اندر گلشن جان نیست خاری - بیا ای سرو گلرخ سوی گلشن
كه به از سرو نبود سایه بانی - با پر بلی بلند میپر
چون محرم گلشن الستی - چون گلشن نیستی نمودی
چون صبر كنیم ما به هستی - در كشتی نوح همچو روحی
در گلشن روح نوبهاری - جز گلشن روی تو نبینیم
ای ماه بگو كه از كجایی - اندرآ در باغ تا ناموس گلشن بشكند
ز آنك از صد باغ و گلشن خوشتر و گلشنتری - به مثال گربه هر یك به دهان گرفته كودك
سوی مادران گلشن به نظاره چون نیایی - كی میان من و آن یار بگنجد مویی
كی در آن گلشن و گلزار بخسپد ماری - ای شه جاودانی وی مه آسمانی
چشمه زندگانی گلشن لامكانی - باز چون گل سوی گلشن میروی
با توام گر چه كه بیمن میروی - بس كن آن كس كو سری پنهان كند
روید از سر گلشن اخفی بلی - هم گلشنش بدیدی صد گونه گل بچیدی
هم سنبلش بسودی هم لاله زار گشتی - ای كوی من گرفته ز بوی تو گلشنی
وی روی من گرفته ز روی تو زرگری - زان همچو گلشنیم كه داری تو صد بهار
زان سینه روشنیم كه دلدار ما تویی - زان گلشن لطیف به گلخن فتادهای
با اهل گولخن به مواسا چگونهای - گر گلشن كرم نبدی كی شكفتمی
ور لطف و فضل حق نبدی من فضولمی - هیهای عاشقان همه از بوی گلشنی است
آگاه نیست كس كه چه باغ و چه گلشنی - خانه تن را بساز باغچه و گلشنی
گوشه دل را بساز مسجد آدینهای - سینه تاریك را گلشن جنت كنی
تشنه دلان را سوار جانب كوثر كشی - خوبی گلشن ز آب فزاید
سخت مبارك آمد یاری - میرسد ای جان باد بهاری
تا سوی گلشن دست برآری - روح درآید در همه گلشن
كب نماید روح سپاری - ز عقل كل بگذشتی برون دل بدمیدی
گشاد گلشن و باغی چو سرو تر نازیدی - ز گلشن رخ تو گلرخان همیجوشند
چرا چو حیز و محنث نهای نظر نكنی - بلبل مست سخت مخمورست
گلشن و سبزه زار بایستی - هر زمان گلشنی همیسوزم
تو چه باشی به پیش من خاری - بلبل مست سخت مخمورست
گلشن و سبزه زار بایستی - خار كشانند همه، گر شهند
جز كه تو بر گلشن جان عاشقی - گر نبدی رشك رخ چون گلشن
بلبل هر گلشن و گلزارمی - خار كشانند، اگر چه شهند
جز تو كه بر گلشن جان عاشقی - ارواح درین گلشن چون سرو روانند
تو همچو بنفشه به جوانی چه خمیدی؟! - فتحالعشق رواقا فاجیبوه سباقا
هله در گلشن جان رو، چو مریدی و مرادی - «گلشن» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- این بانگ خوش از جانب کیوان منست
این بوی خوش از گلشن و بستان منست - هر ذره که در هوا و در کیوانست
بر ما همه گلشن است و هم بستانست - دریا نکند سیر مرا جو چه کند
گلشن چو نباشدم مرا بو چه کند - هر شب که دل سپهر گلشن گردد
عالم همه ساکن چو دل من گردد - از روی تو من همیشه گلشن بودم
وز دیدن تو دو دیده روشن بودم - شد گلشن روی تو تماشای دلم
شد تلخی جور هات حلوای دلم - این گلشن رنگین که جهان عاشق اوست
گلزار که پرخار شود هردم من - ای گلشن جان و دیدهی روشن من
کی بینمت آویخته بر گردن من - روز باران بگلشنت جمع شویم
شیرین باشند روز باران یاران - بر گلشن یارم گذرت بایستی
بر چهرهی او یک نظرت بایستی - سرسبزی باغ و گلشن و شمشادی
رقاص کن دلی و اصل شادی - هر روز پگاه خیمه بر جوی زنی
صد نقش تو بر گلشن خوشبوی زنی - فردوسی
- «گلشن» در شاهنامه فردوسی
- زمین گلشن از پایهی تخت تست
زمان روشن از مایهی بخت تست - چنان بد که در گلشن زرنگار
همی خورد روزی می خوشگوار - سه روز اندرین گلشن زرنگار
بباشیم و ز باده سازیم کار - همی رفت گودرز با شهریار
چو آمد بدان گلشن زرنگار - بیاراست گلشن بسان بهار
بزرگان نشستند با شهریار - فلک روشن از تاج گشتاسپ باد
زمین گلشن شاه لهراسپ باد - اگر من گریزم ز اسفندیار
تو در سیستان کاخ و گلشن مدار - پرستنده با طوق و با گوشوار
به پای اندر آن گلشن زرنگار - دگر شارستان برکهی اردشیر
پر از باغ و پر گلشن و آبگیر - که چشم بد از فر تو دور باد
نشست تو در گلشن و سور باد - بمالید پس باره را زین نهاد
سوی گلشن آمد ز می گشته شاد - بگفت این و از پیش آزادگان
بیامد سوی گلشن شادگان - نهادند در گلشن سور خوان
چنین گفت پس رومیان را بخوان - پرستندهیی را بفرمود شاه
که درباغ گلشن بیارای گاه - بجویید درباغ تا این کجاست
همه باغ و گلشن چپ و دست راست - بشد تیز تا گلشن شادگان
که با جای گوینده آزادگان - چنین گفت شیرین به آزادگان
که بودند در گلشن شادگان - به راه آمد از گلشن شادگان
ز پیش بزرگان و آزادگان