«سودا» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «سودا» در غزلیات حافظ شیرازی
- تا سر زلف تو در دست نسیم افتادست
دل سودازده از غصه دو نیم افتادست - روزگاریست که سودای بتان دین من است
غم این کار نشاط دل غمگین من است - من که در آتش سودای تو آهی نزنم
کی توان گفت که بر داغ دلم صابر نیست - در تاب توبه چند توان سوخت همچو عود
می ده که عمر در سر سودای خام رفت - آن که عمری شد که تا بیمارم از سودای او
گو نگاهی کن که پیش چشم شهلا میرمت - شوخی مکن که مرغ دل بی قرار من
سودای دام عاشقی از سر به درنکرد - دلا ز رنج حسودان مرنج و واثق باش
که بد به خاطر امیدوار ما نرسد - هر که را با خط سبزت سر سودا باشد
پای از این دایره بیرون ننهد تا باشد - من چو از خاک لحد لاله صفت برخیزم
داغ سودای توام سر سویدا باشد - آن را که بوی عنبر زلف تو آرزوست
چون عود گو بر آتش سودا بسوز و ساز - روز اول رفت دینم در سر زلفین تو
تا چه خواهد شد در این سودا سرانجامم هنوز - ز تاب آتش سودای عشقش
به سان دیگ دایم می زنم جوش - گشاده نرگس رعنا ز حسرت آب از چشم
نهاده لاله ز سودا به جان و دل صد داغ - سایه ای بر دل ریشم فکن ای گنج روان
که من این خانه به سودای تو ویران کردم - محمود بود عاقبت کار در این راه
گر سر برود در سر سودای ایازم - سر سودای تو در سینه بماندی پنهان
چشم تردامن اگر فاش نگردی رازم - بگشا بند قبا ای مه خورشیدکلاه
تا چو زلفت سر سودازده در پا فکنم - دوش سودای رخش گفتم ز سر بیرون کنم
گفت کو زنجیر تا تدبیر این مجنون کنم - مگر دیوانه خواهم شد در این سودا که شب تا روز
سخن با ماه می گویم پری در خواب می بینم - بی زلف سرکشش سر سودایی از ملال
همچون بنفشه بر سر زانو نهاده ایم - تا بود نسخه عطری دل سودازده را
از خط غالیه سای تو سوادی طلبیم - حافظ در این کمند سر سرکشان بسیست
سودای کج مپز که نباشد مجال تو - حبیبا در غم سودای عشقت
توکلنا علی رب العباد - سلطان و فکر لشکر و سودای تاج و گنج
درویش و امن خاطر و کنج قلندری - چو گل گر خرده ای داری خدا را صرف عشرت کن
که قارون را غلط ها داد سودای زراندوزی - سویدای دل من تا قیامت
مباد از شوق و سودای تو خالی - دیشب گله زلفش با باد همی کردم
گفتا غلطی بگذر زین فکرت سودایی - سعدی شیرازی
- «سودا» در غزلیات سعدی شیرازی
- لاابالی چه کند دفتر دانایی را
طاقت وعظ نباشد سر سودایی را - وقتی دل سودایی می رفت به بستان ها
بی خویشتنم کردی بوی گل و ریحان ها - سودای لب شکردهانان
بس توبه صالحان که بشکست - روزی تر و خشک من بسوزد
آتش که به زیر دیگ سوداست - ز دست رفته نه تنها منم در این سودا
چه دست ها که ز دست تو بر خداوندست - مبر ظن کز سرم سودای عشقت
رود تا بر زمینم استخوان هست - نه تو را از من مسکین نه گل خندان را
خبر از مشغله بلبل سودایی هست - نه خاص در سر من عشق در جهان آمد
که هر سری که تو بینی رهین سوداییاست - همه دانند که سودازده دلشده را
چاره صبرست ولیکن چه کند قادر نیست - سعدیا عمر گران مایه به پایان آمد
همچنان قصه سودای تو را پایان نیست - دوش دور از رویت ای جان جانم از غم تاب داشت
ابر چشمم بر رخ از سودای دل سیلاب داشت - ز شوق روی تو اندر سر قلم سودا
فتاد و چون من سودازده به سر می گشت - عشق و سودا و هوس در سر بماند
صبر و آرام و قرار از دست رفت - مرکب سودا جهانیدن چه سود
چون زمام اختیار از دست رفت - خال مشکین تو از بنده چرا در خط شد
مگر از دود دلم روی تو سودا بگرفت - روزگاریست که سودای تو در سر دارم
مگرم سر برود تا برود سودایت - سودای عشق پختن عقلم نمی پسندد
فرمان عقل بردن عشقم نمی گذارد - طالب وصل تو چون مفلس و اندیشه گنج
حاصل آنست که سودای محالی دارد - سودا مپز که آتش غم در دل تو نیست
ما را غم تو برد به سودا تو را که برد - هر کو نصیحت می کند در روزگار حسن او
دیوانگان عشق را دیگر به سودا می برد - آخر نه منم تنها در بادیه سودا
عشق لب شیرینت بس شور برانگیزد - در قیامت چو سر از خاک لحد بردارم
گرد سودای تو بر دامن جانم باشد - خوشست اندر سر دیوانه سودا
به شرط آن که سودای تو باشد - هر کو به همه عمرش سودای گلی بودست
داند که چرا بلبل دیوانه همی باشد - همه شب می پزم سودا به بوی وعده فردا
شب سودای سعدی را مگر فردا نمی باشد - افسوس خلق می شنوم در قفای خویش
کاین پخته بین که در سر سودای خام شد - عشق روی تو حرامست مگر سعدی را
که به سودای تو از هر که جهان بازآمد - ذکر سودای زلیخا پیش یوسف کرده اند
حال سرگردانی آدم به رضوان گفته اند - نادر گرفت دامن سودای وصلشان
دستی که عاقبت نه به دندان گزیده اند - دلبرا پیش وجودت همه خوبان عدمند
سروران بر در سودای تو خاک قدمند - که بپسندد از باغبانان گل
که از بانگ بلبل به سودا روند - می ندانم خطر دوزخ و سودای بهشت
هر کجا خیمه زنی اهل دل آن جا آیند - هرگزم در سر نبود اندیشه سودا ولیک
پیل اگر دربند می افتد مسخر می شود - هر کس سر سودایی دارند و تمنایی
من بنده فرمانم تا دوست چه فرماید - سرهاست در این سودا چون حلقه زنان بر در
تا بخت بلند این در بر روی که بگشاید - گویند دوستانم سودا و ناله تا کی
سودا ز عشق خیزد ناله ز غم برآید - ای که دلم بردی و جان سوختی
در سر سودای تو شد روزگار - گم شدم در راه سودا ره نمایا ره نمای
شخصم از پای اندرآمد دستگیرا دستگیر - هر که سودای تو دارد چه غم از هر که جهانش
نگران تو چه اندیشه و بیم از دگرانش - مرا تا پای می پوید طریق وصل می جوید
بهل تا عقل می گوید زهی سودای بی حاصل - در دماغ می پرستان بازکش
آتش سودا به آب چشم جام - هر که در آتش نرفت بی خبر از سوز ماست
سوخته داند که چیست پختن سودای خام - روزگاریست که سودازده روی توام
خوابگه نیست مگر خاک سر کوی توام - خار سودای تو آویخته در دامن دل
ننگم آید که به اطراف گلستان گذرم - که نه بر ناله مرغان چمن شیفته ام
که نه سودای رخ لاله حمرا دارم - دلم از پختن سودای وصال تو بسوخت
تو من خام طمع بین که چه سودا دارم - سرمست اگر به سودا برهم زنم جهانی
عیبم مکن که در سر سودای یار دارم - ای رقیب این همه سودا مکن و جنگ مجوی
برکنم دیده که من دیده از او برنکنم - گویند مکن سعدی جان در سر این سودا
گر جان برود شاید من زنده به جانانم - سعدیا شرط وفاداری لیلی آنست
که اگر مجنون گویند به سودا نرویم - سعدی سر سودای تو دارد نه سر خویش
هر جامه که عیار بپوشد کفنست آن - گر ملامت می کنندم ور قیامت می شود
بنده سر خواهد نهاد آن گه ز سر سودای تو - نه من تنها گرفتارم به دام زلف زیبایی
که هر کس با دلارامی سری دارند و سودایی - امید تو بیرون برد از دل همه امیدی
سودای تو خالی کرد از سر همه سودایی - گفته بودی قیامتم بینند
این گروهی محب سودایی - سودازده ای کز همه عالم به تو پیوست
دل نیک بدادت که دل از وی بگسستی - دور از سببی نیست که شوریده سودا
هر لحظه چو دیوانه دوان بر در و دشتی - خوش بود یاری و یاری بر کنار سبزه زاری
مهربانان روی بر هم وز حسودان برکناری - بار بی اندازه دارم بر دل از سودای جانان
آخر ای بی رحم باری از دلی برگیر باری - سعدی تو نیارامی و کوته نکنی دست
تا سر نرود در سر سودا که تو داری - تا کی ای آتش سودا به سرم برخیزی
تا کی ای ناله زار از جگرم برخیزی - سعدیا آتش سودای تو را آبی بس
باد بی فایده مفروش که مشتی خاکی - دوست تا خواهی به جای ما نکوست
در حسودان اوفتاد آوارگی - هر که سودانامه سعدی نبشت
دفتر پرهیزگاری گو بشوی - ما به دشنام از تو راضی گشته ایم
وز دعای ما به سودا می روی - خیام نیشابوری
- «سودا» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «سودا» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای طایران قدس را عشقت فزوده بالها
در حلقه سودای تو روحانیان را حالها - گاهی نهد در طبع تو سودای سیم و زر و زن
گاهی نهد در جان تو نور خیال مصطفی - در گل بمانده پای دل جان میدهم چه جای دل
وز آتش سودای دل ای وای دل ای وای ما - این باد اندر هر سری سودای دیگر میپزد
سودای آن ساقی مرا باقی همه آن شما - گفتم كز آتشهای دل بر روی مفرشهای دل
می غلط در سودای دل تا بحر یفعل ما یشا - لبیك لبیك ای كرم سودای تست اندر سرم
ز آب تو چرخی میزنم مانند چرخ آسیا - تو دیدی هیچ عاشق را كه سیری بود از این سودا
تو دیدی هیچ ماهی را كه او شد سیر از این دریا - چه سودا میپزد این دل چه صفرا میكند این جان
چه سرگردان همیدارد تو را این عقل كارافزا - برو ای راه ره پیما بدان خورشید جان افزا
از این مجنون پرسودا ببر آن جا سلامی را - وگر از ناز او گوید برو از من چه میخواهی
ز سودای تو میترسم كه پیوندد به من سودا - مغزی كه بد اندیشد آن نقص بسست ای جان
سودای بپوسیده پوسیده سودا را - كه در باغ و گلستان ز كر و فر مستان
چه نورست و چه شورست چه سوداست خدایا - ز شمس الحق تبریز دل و جان و دو دیده
سراسیمه و آشفته سوداست خدایا - ز هر كوی ز هر كوی یكی دود دگرگون
دگربار دگربار چه سوداست خدایا - هم قادر و هم قاهر و هم اول و آخر
اول غم و سودا و به آخر ید بیضا - بدان شد شب شفا و راحت خلق
كه سودای توش بخشید سودا - بسوزانیم سودا و جنون را
درآشامیم هر دم موج خون را - ذكرست كمند وصل محبوب
خاموش كه جوش كرد سودا - طور موسی بارها خون گشت در سودای عشق
كز خداوند شمس دین افتد به طور اندر صدا - جان سودا نعره زنها این بتان سیمبر
دل گود احسنت عیش خوب بیپایان ما - به میان حبس ناگه قمری مرا قرین شد
كه فكند در دماغم هوسش هزار سودا - شد ماه در گدازش سوداش همچو ما
شد آفتاب از رخ او یادگار ما - اگر خزینه قارون به ما فروریزند
ز مغز ما نتوانند برد سودا را - بیار ساقی باقی كه جان جانهایی
بریز بر سر سودا شراب حمرا را - روم به حجره خیاط عاشقان فردا
من درازقبا با هزار گز سودا - چه دیگ پختهای از بهر من عزیزا دوش
خدای داند تا چیست عشق را سودا - كجاست مطرب جان تا ز نعرههای صلا
درافكند دم او در هزار سر سودا - چه خیره مینگری در رخ من ای برنا
مگر كه در رخمست آیتی از آن سودا - چنو درخت كم افتد پناه مرغان را
چنو امیر بباید سپاه سودا را - پنبه در گوش و موی در چشمست
غم فردا و وسوسه سودا - گفت به داوود خدای كریم
هر كی كند دعوی سودای ما - هان ای طبیب عاشقان سوداییی دیدی چو ما
یا صاحبی اننی مستهلك لو لاكما - كار همه محبان همچون زرست امشب
جان همه حسودان كور و كرست امشب - روز اگر مكسب و سوداگریست
ذوق دگر دارد سودای شب - صفراش نی سوداش نی قولنج و استسقاش نی
زین واقعه در شهر ما هر گوشهای صد عربدهست - بسوز ای دل در این برق و مزن دم
كه عقلم ابر سوداوش گرفتست - مرا سودای تو دامن گرفتهست
كه این سودا نه آن سودای پارست - میدان كه زمانه نقش سوداست
بیرون ز زمانه صورت ماست - دود دل ما نشان سوداست
وان دود كه از دلست پیداست - مگریز ز سوز عشق زیرا
جز آتش عشق دود و سوداست - ترشیهای تو صفرای رهی را ننشاند
وز علاج سر سودای فراوان ننشست - بس كه هر مستمعی را هوس و سودایی است
نه همه خلق خدا را صفت و فطرت تو است - یك نشان آنك ز سودای لب آب حیات
هر زمانی بزند عشق هزار آتش و نفت - آن چه روی است كه تركان همه هندوی ویند
ترك تاز غم سودای وی از چند گذشت - اندر این جمع شررها ز كجاست
دود سودای هنرها ز كجاست - سودایییم از تو و بطال و كو به كو
ما را چنین بطالت و سودا مباركست - از سبب هجر اوست شب كه سیه پوش گشت
توی به تو دود شب ز آتش سودای ماست - چو جوش دیدی میدان كه آتشست ز جان
خروش دیدی میدانك شعله سوداست - ماه دیدم شد مرا سودای چرخ
آن مهی نی كو بود بالای چرخ - آن میر غوغا را بگو وان شور و سودا را بگو
وان سرو خضرا را بگو مستان سلامت میكنند - وان میر غوغا را بگو مستان سلامت میكنند
وان شور و سودا را بگو مستان سلامت میكنند - سودای تو در جوی جان چون آب حیوان میرود
آب حیات از عشق تو در جوی جویان میرود - بدان سان میخورد ما را ز خاص و عام اندر شب
نه دكان و نه سودا و نه این بازار میماند - دل از سودای شاه جان شهنشاهی كجا جوید
قبا كی جوید آن جانی كه كشته آن كمر باشد - رفت این دل سودایی گم شد دل و هم سودا
كو برتر از این سودا سودای دگر دارد - زان نعل تو در آتش كردند در این سودا
تا هر دل سودایی در خود شرهی یابد - هر گه ز تو بگریزم با عشق تو بستیزم
اندر سرم از شش سو سودای تو میآید - عاشق شده ای ای دل سودات مبارك باد
از جا و مكان رستی آن جات مبارك باد - خودكرده شمر آن را چه خیزد از آن سودا
اندر پی صد چون آن صد دام دگر باشد - صد معدن دانایی مجنون شد و سودایی
كان خوبی و زیبایی بیمثل و ندید آمد - امروز ز سودای تو كس را سر سر نیست
دستار كی دارد سر دستار كی دارد - آنها كه بگفتند كه ما كامل و فردیم
سرگشته و سودایی و رسوای جهان كرد - مرا سوداست تا غم را ببینم
ولیكن غم از این سودا گریزد - به صد وادی فرورفتم به سودا
كه چه چاره كه چاره گر چنین شد - كسی كه غیر این سوداش نبود
ز ذوق ماش یاد ماش نبود - سنگین جانی كه با چنین لعل
سودای كلوخ و سنگ دارد - از عشق تو در سجود افتد
سودای تو در نماز گوید - نیست عزرائیل را دست و رهی بر عاشقان
عاشقان عشق را هم عشق و سودا میكشد - چشم بد خستش ولیكن عاقبت محمود بود
چشم بد با حفظ حق جز باطل و سودا نبود - دل من رای تو دارد سر سودای تو دارد
رخ فرسوده زردم غم صفرای تو دارد - دل من تابه حلوا ز بر آتش سودا
اگر از شعله بسوزد نه كه حلوای تو دارد - هر كه عاشق نیست او را روز نیست
هر كه را عشقست و سودا روز شد - روزگار خویش را امروز دان
بنگرش تا در چه سودا میرود - سرگشتگان سودا جمله سوار گشتند
كان شاه یك سواره در قلب لشكر آمد - این نور دیدهاند كه دیوانگان راه
سودا همیخرند و هنرها همیدهند - رغم حسودان دین كوری دیو لعین
كحل دل و دیده در چشم مرمد رسید - سحر این دل من ز سودا چه میشد
از آن برق رخسار و سیما چه میشد - دید قبا رفته خمارش نماند
دید زیان كم شد سودای سود - سودای تو میآرد زان می كه نه قی آرد
از سینه به چشم آید از نور عیان زوتر - ز سودای خیال تو شدستیم خیالی
كی داند چه شویم از تو چو باشد گه دیدار - زان سر مستانش رست از خنجر قصاب مرگ
كه نبودند اندر این سودا چو ساطوری دوسر - در درون این قفص تن در سر سودا گداخت
وز قفص بیرون به هر دم گردنم این الفرار - عاشقان را منبلان دان زخم خوار و زخم دوست
عاشقان عافیت را با چنین سودا چه كار - گاه از نوك قلم سوداش نقشی میكشید
گاه از سرنای عشقش عقل مسكین سنگسار - بخت اینست و دولت عیش اینست و عشرت
كو جز این عشق و سودا سود و بازار دیگر - چون خدا این جهان را كرد چون گنج پیدا
هر سری پر ز سودا دارد اظهار دیگر - ای اصل اصل مبدا وی دستگیر فردا
گشتم به دست سودا عانی و چیز دیگر - امسال حلقه ایست ز سودای عاشقان
گر نیست بازگشت در این عشق عمر پار - ملك مستی و بیخودی داری
ترك سودای ملك سنجر گیر - بیا با تو مرا كارست امروز
مرا سودای گلزارست امروز - سودای عشق لولی دزد سیاه كار
بر زلف چون رسن بخزیدن گرفت باز - در میان خون ما پا درمنه
هیچم از صفرا و از سودا مپرس - منم در عشق بیبرگی كه اندر باغ عشق او
چو گل پاره كنم جامه ز سودای گلستانش - هر كه ز غوغا وز سر سودا
سر كشد این جا سر ببریدش - بركش شمشیر تیز خون حسودان بریز
تا سر بیتن كند گرد تن خود طواف - گر خمار آرد صداعی بر سر سودای عشق
دررسد در حین مدد از ساقی صهبای عشق - كوه طور جانها سودای او سودای او
اندر آن كه بهر لعلش میجهد جان سنگ سنگ - فكنده در دل خوبان روحانی و جسمانی
ز عشق روح و جسم خود ز سوداها شرار ای دل - به سودای چنان بختی كه معشوق از سر دستی
به دستم داده بود از لطف دنبال مهار ای دل - امروز بحمدالله از دی بترست این دل
امروز در این سودا رنگی دگرست این دل - ای كه كالیوه بگشتی در جهان با پر جان
هیچ دیدی شیوهای تو لایق سودای دل - رفت عمرم در سر سودای دل
وز غم دل نیستم پروای دل - دكان خود ویران كنم دكان من سودای او
چون كان لعلی یافتم من چون دكانداری كنم - عشق سخن كوشی تویی سودای خاموشی تویی
ادراك و بیهوشی تویی كفر و هدی عدل و ستم - در آن زلفین آن یارم چه سوداها كه من دارم
گهی در حلقه می آیم گهی حلقه شمر باشم - تا عشق تو بگرفتم سودای تو پذرفتم
با جنگ تو یكتاام با صلح تو همدستم - من ننگ نمیدارم مجنونم و می دانی
هم عرق جنون دارم از مایه و سودا هم - بر تابه سودای تو گشتیم چو ماهی
تا سوخته گشتیم ولیكن نپزیدیم - گشتیم به ویرانه به سودای چو تو گنج
چون مار به آخر به تك خاك خزیدیم - ما عاشق و سرگشته و شیدای دمشقیم
جان داده و دل بسته سودای دمشقیم - كه این سودا هزاران ناز دارد
مكن ناز و بكش ناز و بیارام - حسودان را ز غم آزاد كردم
دل گله خران را شاد كردم - منم انبار آكنده ز سودا
كز آن خرمن همه سودا كشیدم - تو آرام دل سوداییانی
تو ذاالنون و جنید و بایزیدم - اسرار خیالها نه ماییم
هر سودا را نه ما پزانیم - گر تو را سودای معراج است بر چرخ حیات
دانك اسب تازی تو هست در میدان صیام - سر سودای تو دارم سر اندیشه نخارم
خبرم نیست كه چونم نظرم نیست كه چندم - مكن ای دوست غریبم سر سودای تو دارم
من و بالای مناره كه تمنای تو دارم - نیست او تاجر و سوداگر بازار جهان
تا به افسونش به هر سود و زیان بفریبم - سر سودای كسی قصد سر من دارد
كی برد سر ز كف آنك از آن سر دیدم - همچو عشقیم درون دل هر سودایی
لیك چون عشق ز وهم همه بیرون باشیم - گر چه دهان پر است ز گفتار لب ببند
خاموش كن كه پیش حسودان منكریم - جان آینه كنیم به سودای یوسفی
پیش جمال یوسف با ارمغان رویم - چو ابن وقت بود دامن پدر گیرد
چه صوفیم كه به سودای دی و فردایم - گر بگوید فردا از غرور و سودا
نقد را نگذاریم پا بر این افشاریم - شد ز غمت خانه سودا دلم
در طلبت رفت به هر جا دلم - چون سر ما مطبخ سودای توست
بر سر سودای تو بازآمدیم - كو نعرهای یا بانگی اندرخور سودای من
كو آفتابی یا مهی ماننده انوار من - تنگ شكر را ماند این سودای سر را ماند این
آن سیمبر را ماند این شادی و آسانی است این - چو طاسی سرنگون گردد رود آنچ در او باشد
ولی سودا نمیتاند ز كاسه سر نگون رفتن - اگر دل را از این غوغا نیاری اندر این سودا
چه خواهی كرد این دل را بیا بنشین بگو با من - چه دانستم كه این سودا مرا زین سان كند مجنون
دلم را دوزخی سازد دو چشمم را كند جیحون - در خاك تنم بنگر كز جان هواپیشه
هر ذره در این سودا گشتهست چو دل گردان - طفل دل پرسودا آغاز كند غوغا
پستان كریم او آغاز كند جستن - هر روح كه سر دارد او روی به در دارد
داری سر این سودا سر در سر سودا كن - ای خواجه سودایی می باش تو صحرایی
در گلشن شادی رو منگر به غم غمگین - ای سرده صد سودا دستار چنین می كن
خوب است همین شیوه ای دوست همین می كن - چون قوت دل از مطبخ سودای تو باشد
باید به میان رفتن و در لوت فتادن - بیا ای مونس جانهای مستان
ببین اندیشه و سودای مستان - نیندیشم دگر زین خورده سودا
بیا دریای سودا را بگردان - چرخ را چرخی دگر آموخت پرآشوب و شور
این چه عشق است ای خداوند و عجب سوداست این - و آنك باشد در نصیحت دادن عشاق عشق
نیست او را حاصلی جز سخره سودا شدن - امشب از شبهای تنهایی است رحمی كن بیا
تا بخوانم بر تو امشب دفتر سودای من - صد هزاران خانهها سازد میش در صحن جان
چون كند زیر و زبر سودای عشقش خاندان - عشق نقشی را حسودان دشمنیها می كنند
خاصه عشق پادشاه نقش ساز كامران - تا ز خود فارغ نیایم با دگر كس چون رسم
ور بگویم فارغم از خود بود سودا و ظن - خواه این و خواه آن باری از آن فتنه لبش
جان ما رقصان و خوش سرمست و سودایی است آن - از ما نماند برجا جان از جنون و سودا
ای پادشاه بینا ما را ز خود خبر كن - ماییم و موج سودا شب تا به روز تنها
خواهی بیا ببخشا خواهی برو جفا كن - همچون كوثر صافی خوشتر
بیهر سودا بنشین بنشین - شاه منی لایق سودای من
قند منی لایق دندان من - ترك غزل گیر و نگر در ازل
كز ازل آمد غم و سودای من - مرا گوید كه درد ما به از قند است و از حلوا
تو را صرع است یا سودا كس از حلوا كند افغان - من چند گفتم های دل خاموش از این سودای دل
سودش ندارد های من چون بشنود دل هوی او - سودای تنهایی مپز در خانه خلوت مخز
شد روز عرض عاشقان پیش آ و پیش آهنگ شو - دل گفت من نای ویم نالان ز دمهای ویم
گفتم كه نالان شو كنون جان بنده سودای تو - ای جهان برهم زده سودای تو سودای تو
چاشنی عمرم از حلوای تو حلوای تو - من صد هزار خرقه ز سودا بدوختم
كان جمله را بسوخت به یك بار شرم تو - بستم ره دهان و گشادم ره نهان
رستم به یك قنینه ز سودای گفت و گو - همه سوداپرست تو همه عالم به دست تو
نفسی پست و مست تو نفسی در خمار تو - خاموش كن خاموش كن از راه دیگر جوش كن
ای دود آتشهای تو سودای سرها آمده - ای عشق حق سودای او آن او است او جویای او
وی میدمد در وای او ای طالب معدن شده - گر روزه ضرر دارد صد گونه هنر دارد
سودای دگر دارد سودای سر روزه - بس شادی در شادی كان را تو به جان دادی
وز بهر حسودان را در صورت غم كرده - ای دل به كجایی تو آگاه هیی یا نه
از سر تو برون كن هی سودای گدایانه - شد صبر و خرد بماند سودا
میگرید و میكند حراره - قرابه باز دانا هش دار آبگینه
تا در میان نیفتد سودای كبر و كینه - جادو و چشم بندی چشم كسش نبیند
سوداگری است موزون میزان من گرفته - آن خد احمر ار بنمایی دمی دگر
سودای تو برآید و صفرا بسوخته - پیش تو افتاده ماه بر ره سودای عشق
ریخته گلگونهاش یاوه شده قنجره - ای غرقه سودای او ای بیخود از صهبای او
از مدرسه اسمای او اندر معانی میروی - در هر سری سودای تو در هر لبی هیهای تو
بیفیض شربتهای تو عالم تهی پیمانهای - از بلغم و صفرای ما وز خون و از سودای ما
زین چار خرقه روح را ای شاه چادر ساختی - گفتم مها در ما نگر در چشم چون دریا نگر
آن جا مرو این جا نگر گفتا كه خه سودا نگر - مرا سودای آن دلبر ز دانایی و قرایی
برون آورد تا گشتم چنین شیدا و سودایی - اگر دلگیر شد خانه نه پاگیر است برجه رو
وگر نازك دلی منشین بر گیجان سودایی - گهی سودای فاسد بین زمانی فاسد سودا
گهی گم شو از این هر دو اگر همخرقه مایی - به دربانش نظر كردم كه یك نكته درافكن تو
بپرسیدش ز نام من بگفتا گیج و سودایی - مرا در دل یكی دلبر همیگوید خمش بهتر
كه بس جانهای نازك را كند این گفت سودایی - نبود آن شهر جز سودا بنی آدم در او شیدا
برست از دی و از فردا چو شد بیدار از خوابی - رخ خوبان روحانی كه هر شاهی كه دید آن را
ز فرزین بند سوداها ز اسب خود پیادستی - میان بلغم و صفرا و خون و مره و سودا
نماید روح از تأثیر گویی در میانستی - اگر یار مرا از من غم و سودا نبایستی
مرا صد درد كان بودی مرا صد عقل و رایستی - به گوش زهره میگفتم كه گوشت گرم شد از می
سر اندر بزم سلطان كن ببین سودای سر باری - چه باشد زر چه باشد جان چه باشد گوهر و مرجان
چو نبود خرج سودایی فدای خوبی یاری - گهی سودای استادی گهی شهوت درافتادی
گهی پشت سپه باشی گهی دربند سالاری - وگر ناگه قضاء الله از اینها بشنود آن مه
خود او داند كه سودایی چه گوید در شب تاری - حیاتی داد جانها را به رقص آورده دلها را
عدم را كرده سودایی كه سبحان الذی اسری - به هر سوزی چو پروانه مشو قانع بسوزان سر
به پیش شمع چون لافی این سودای دهلیزی - مزن پهلو به آن نوری كه مانی تا ابد كوری
تو با شیران مكن زوری كه روباهی به سودایی - مسلمانان مسلمانان مرا جانی است سودایی
چو طوفان بر سرم بارد از این سودا ز بالایی - دركش قدح سودا هل تا بشوی رسوا
بربند دو چشم سر تا چشم نهان بینی - سر سخره سودا شد دل بیسر و بیپا شد
زان مه كه نمودستی زان راز كه گفتستی - برپر به پر روزه زین گنبد پیروزه
ای آنك در این سودا بس شب كه نخفتستی - در جستن دل بودم بر راه خودش دیدم
افتاده در این سودا چون مردم صفرایی - چون ذره رسن سازم از نور و رسن بازم
در روزن این خانه در گردش سودایی - من نیت آن كردم تا باشم سودایی
نیت ز كجا گنجد اندر دل شیدایی - جان گفت كه ای فردم سوگند بدین دردم
سوگند بدان زلفی عاشق كش سودایی - گل گفت مرا نرمی از خار چه میجویی
گفتم كه در این سودا هشیار چه میجویی - گفتا كه در این سودا دلدار تو كو بنما
گفتم نشدی بیدل دلدار چه میجویی - حاشا كه چنان سودا یابند بدین صفرا
هیهات چنان رویی یابند به بیرویی - آن میر اجل نیست اسیر اجل است او
جز وزر نیامد همه سودای وزیری - چه جای مكان است و چه سودای زمان است
ای هر دو شده از دم تو نادره لانی - همان سودایی و دیوانه میباش
چرا عاقل شدی هشیار گشتی - هلا بشكن دل و دام حسودان
وگر نی پشت بخت خود شكستی - مده دامن به دستان حسودان
كه ایشان میكشندت سوی پستی - زمین تا آسمان دود سیاهست
سیه پوشید سودا ای افندی - مكن ای آسمان ناموس كم كن
كه از سودای ماه من خمیدی - نهاده بر سرش افسار سودا
غباری و غباری و غباری - گرفتم من كه دنیایی و دینی
چو دنیا مایه سودا چرایی - به هر جایی ز سودای تو دودی است
كجایی تو كجایی تو كجایی - مندیش از آن بت مسیحایی
تا دل نشود سقیم و سودایی - بسیار ره است تا به جایی
كاندر سوداش طمع بستی - ای باد بهار عشق و سودا
بر خسته دلان چه سازگاری - چون بدیدم در سرم سودای تو سودای تو
آمدی در گردنم آویختی آویختی - جمله سوداها بر این فن عاقبت حسرت خورند
ز آنك صد پر دارد این و نیست آنها را پری - در جهان گر بازجویی نیست بیسودا سری
لیك این سودا غریب آمد به عالم نادری - گر ضمیر هر خسی ما را نخستی در جهان
در سر و دلها روان مانند سودا بودمی - این همه پوشیده گفتی آخر این را برگشا
از حسودان غم مخور تو شرح ده مردانهای - موج سودا و جنونی كز هوای او بخاست
بر سر آن موج چون خاشاك من هرجاییی - پیش از این سودا دل و جان عاقل رای خودند
بعد از آن غرقاب كی باشد تو را خودراییی - هست مر سودای عاشق را دلا این خاصیت
گر چه او پستی رود باشد بر آن بالاییی - من نظر كردم دمی در جان سودارنگ خویش
دیدم او را پیچ پیچ و شورش و درواییی - گشت جان از صدر شمس الدین یكی سوداییی
در درون ظلمت سودا را داناییی - سلسله این عشق درجنبان و شورم بیش كن
بحر سودا را بجوش و كن جنون افزاییی - مایه سودا در این عشقم چنان بالا گرفت
كز سر سودا نداند پستی از بالاییی - بی تو در صومعه بودن بجز از سودا نیست
ز آنك تو زندگی صومعه و معبدهای - گر گریزی به ملولی ز من سودایی
روكشان دست گزان جانب جان بازآیی - سر فروكن كه از آن روز كه رویت دیدم
دل و جان مست شد و عقل و خرد سودایی - هست چشمش قلزم مستی نعم
هست جعدش مایه سودا بلی - آنك در سر داری از سودای یار
چه عجب گر تو مشوش میروی - گنجی كه تو شنیدی سودای آن گزیدی
گر در زمین ندیدی در آسمان بیابی - سوداییان جان را از خود دهی مفرح
صفراییان زر را بس زار میكشانی - در بارگاه خاقان سودای پرنفاقان
زنبیل هر گدایی در پیش شهریاری - سوداییان ما را هر لحظه مینوازی
بازاریان ما را بس زار میكشانی - گر غایبی ز دل تو در این دل چه میكنی
ور در دلی ز دوده سودا چگونهای - فاسد سودای تو مست تماشای تو
بوسد بر پای تو از طرب بیسری - ایا بت جان افزا نه وعده كردی ما را
كه من بیایم فردا زهی فریب و سودا - ز بامداد دلم میپرد به سودایی
چو وام دار مرا میكند تقاضایی - ز بامداد دلم میجهد به سودایی
ز بامداد پگه میزند یكی رایی - بیا بیا كه شدم در غم تو سودایی
درآ درآ كه به جان آمدم ز تنهایی - نفس نفس زدهام نالهها ز فرقت تو
زمان زمان شدهام بیرخ تو سودایی - خوشترین مقصودی، با نوا ترسودی
آن بود كه گویی:« چونی ای سودایی؟» - سودای سفر از ذكر بود
از ذكر شود مردم سفری - خلوتی را لطیف سوداییست
رو بپرسش كه در چه سودایی - اخلایی اخلایی، مرا جانیست سودایی
چو طوفان بر سرم بارد، غم و سودا ز بالایی - «سودا» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- آن کس که ترا نقش کند او تنها
تنها نگذاردت میان سودا - دیدی دل پرآتش و پرسودا را
کز آتش بسوخت صد خارا را - ای خلوت و ای سماع و اخلاص و ریا
بیحضرت تو این همه سوداست بیا - دود دل ما نشان سوداست دلا
و اندود که از دل است پیداست دلا - آن سوداها که غرقه گشتند و فنا
چون ماهیکان برآمدند از تک آب - از کفر و ز اسلام برون صحرائیست
ما را به میان آن فضا سودائیست - افکند مرا دلم به غوغا و گریخت
جان آمد و هم از سر سودا و گریخت - این مستی من ز بادهی حمرا نیست
وین باده بجز در قدح سودا نیست - سودای قدیم آتش افزای شده است
آن های تو کو که وقت هیهات شده است - تا عرش ز سودای رخش ولولههاست
در سینه ز بازار رخش غلغلههاست - کس نیست که اندر هوسی شیدا نیست
کس نیست که اندر سرش این سودا نیست - گفتی چونی بنده چنانست که هست
سودای تو بر سر است و سر بر سر دست - گفتی گشتم ملول و سودام گرفت
تا شد دل از این کار و از این جام گرفت - گم باد سریکه سروران را پا نیست
وان دل که به جان غرقهی این سودا نیست - از آتش سودای توام تابی بود
در جوی دل از صحبت تو آبی بود - از شربت سودای تو هر جان که مزید
زآن آب حیات در مزید است مزید - ای مرغ عجب که صید تو شیرانند
گمگشتهی سودای تو جان سیرانند - خوش خوش به جواب گفت کای سودائی
این منطق طیر است سلیمان داند - بر باد دهم خویش در این بادهی عشق
کاین باده ز سودای تو بادی دارد - نمرود صفت ز دیدگان رفت دلم
در آتش سودای براهیم افتاد - دامان جلال تو ز دستم نشود
سودای تو از دماغ مستم نشود - دیوانه میان خلق پیدا باشد
زیرا که سوار اسب سودا باشد - روز آمد و غوغای تو در بردارد
شب آمد و سودای تو بر سر دارد - سودای ترا بهانهای بس باشد
مستان ترا ترانهای بس باشد - شب چون دل عاشقان پر از سودا شد
از چشم بد و نیک جهان تنها شد - عشقی آمد که عشقها سودا شد
سوزیدم و خاکستر من هم لا شد - هر شب که ز سودای تو نوبت بزنند
آن شب همه جان شوند هرجا که تنند - گفتم که زکوة حسن یک بوسه بده
برگشت و به خنده گفت سوداش نگر - آمد دی دیوانه و شبهای دراز
مائیم و شب تیره و سودای دراز - نی نی که غلط گفتم ای عشق آموز
عشق تو و سودای تو آنگه شب و روز - پیداست سراپا همه سودا و مجاز
آخر به گزاف نیست این ریش دراز - دل آمد و گفت هست سوداش دراز
شب آمد و گفت زلف زیباش دراز - مائیم و دمی کوته و سودای دراز
در سایهی دل فکنده دو پای دراز - یاری خواهی ز یار با یار بساز
سودت سوداست با خریدار بساز - ور کشتن بیگناه سودات شود
از چشم خود آن جادوی استاد بپرس - یا همچو دلم واله و شیدائی شو
یا بهر نظاره حاضر سودا باش - ای سودائی برو پی سودا باش
در صورت شیدای دلت شیدا باش - سودای توام در جنون میزد دوش
دریای دو چشم موج خون میزد دوش - ممکن ز تو چون نیست که بردارم دل
آن به که به سودای تو بسپارم دل - گفتم که ز سر برون کنم سودایت
ای خواجه اگر مرد منم نتوانم - ای سنگ ز سودای لبت آبستان
از سنگ برون کشی تو مکر و دستان - شب رفت و نرفت ای بت سیمین برمن
سودای مناجات غمت از سر من - هر روز نو برآئی ای دلبر جان
سودای نوی درافکنی در سر جان - ای در دل من میل و تمنا همه تو
واندر سر من مایهی سودا همه تو - دی از سر سودای تو من شوریده
رفتم به چمن جامه چو گل بدریده - میرفت و همی گفت زهی سودائی
دولت بدر آمده است و در نگشائی - آن روز که دیوانه سر و سودائی
در سلسلهی دولتیان میآئی - زان میترسم که بدرگ و بدرائی
در مغز تو افکند دگر سودائی - من در هوس تو میپزم حلوائی
حلوا بنگر به صورت سودائی - ای عشق تو عین عالم حیرانی
سرمایهی سودای تو سرگردانی - با قلاشان چو رد نهادی پائی
در عشق چو پخت جان تو سودائی - جانم دارد ز عشق جانافزائی
از سوداها لطیفتر سودائی - گفتا که چه درد میکند بنمائی
بردم دستش سوی دل سودائی - فردوسی
- «سودا» در شاهنامه فردوسی
- بدانست سالار هاماوران
که سودابه را آن نیامد گران - نگه کرد کاووس و خیره بماند
به سودابه بر نام یزدان بخواند - سزا دید سودابه را جفت خویش
ببستند عهدی بر آیین و کیش - غمی گشت و سودابه را پیش خواند
ز کاووس با او سخنها براند - بدو گفت سودابه زین چاره نیست
ازو بهتر امروز غمخواره نیست - چو سودابه پوشیدگان را بدید
ز بر جامهی خسروی بردرید - بدانست سودابه رای پدر
که با سور پرخاش دارد به سر - ز سودابه گفتار باور نکرد
نیامدش زیشان کسی را بمرد - که سودابه را باز جای آورند
سراپرده را زیر پای آورند - بسودابه فرمود کاندر نشین
نشست و به خورشید کرد آفرین - پژوهنده سودابه را شاه گفت
که این رازت از من نباید نهفت - که گر من شوم در شبستان اوی
ز سودابه یابم بسی گفت و گوی - بدو گفت سودابه همتای شاه
ندیدست بر گاه خورشید و ماه - پس پرده اندر ترا خواهرست
پر از مهر و سودابه چون مادرست - بدو گفت سودابه گر گفت من
پذیره شود رای را جفت من - به سودابه فرمود تا پیش اوی
نثار آورد گوهر و مشک و بوی - برآمد برین نیز یک روزگار
چنان بد که سودابهی پرنگار - نباید که سودابه این بشنود
دگرگونه گوید بدین نگرود - بران تخت سودابه ماه روی
بسان بهشتی پر از رنگ و بوی - دگر روز شبگیر سودابه رفت
بر شاه ایران خرامید تفت - به سودابه زینگونه گفتار نیست
مرا در شبستان او کار نیست - سیاوش چو از پیش پرده برفت
فرود آمد از تخت سودابه تفت - پس پردهی من ترا خواهرست
چو سودابه خود مهربان مادرست - نهانی ز سودابهی چارهگر
همی بود پیچان و خسته جگر - جهاندار سودابه را پیش خواند
همی با سیاوش بگفتن نشاند - گسی کرد و بر گاه تنها بماند
سیاووش و سودابه را پیش خواند - بنالید سودابه و داد خواست
ز شاه جهاندار فریاد خواست - چو کاووس کی در شبستان رسید
نگه کرد سودابه او را بدید - بدو گفت سودابه کای شهریار
تو آتش بدین تارک من ببار - چو دانست سودابه کاو گشت خوار
همان سرد شد بر دل شهریار - نشست از بر تخت سودابه شاد
ز یاقوت و زر افسری برنهاد - چنین پاسخ آورد سودابه پیش
که من راست گویم به گفتار خویش - سیاووش گفت آن کجا رفته بود
وزان در که سودابه آشفته بود - به سودابه فرمود تا رفت پیش
ستاره شمر گفت گفتار خویش - نگه کرد سودابه خیره بماند
به اندیشه افسون فراوان بخواند - در ایوان پرستار چندانک بود
به نزدیک سودابه رفتند زود - سیاوش بر تخت زرین نشست
ز پیشش بکش کرده سودابه دست - پراندیشه شد جان کاووس کی
ز فرزند و سودابهی نیکپی - چنین گفت سودابه کاین نیست راست
که او از بتان جز تن من نخواست - چنین پاسخ آورد سودابه باز
که نزدیک ایشان جز اینست راز - وزان تخت برخاست با خشم و جنگ
بدو اندر آویخت سودابه چنگ - برانگونه سودابه را خفته دید
سراسر شبستان برآشفته دید - چو ایشان برفتند سودابه گفت
که چندین چه داری سخن در نهفت - ز سودابه بوی می و مشک ناب
همی یافت کاووس بوی گلاب - چو از دشت سودابه آوا شنید
برآمد به ایوان و آتش بدید - گسی کرد سودابه را خسته دل
بران کار بنهاد پیوسته دل - بیامد چو سودابه را دید روی
خراشیده و کاخ پر گفت و گوی - ببارید سودابه از دیده آب
بدو گفت روشن ببین آفتاب - پر از بند سودابه کاو دخت اوست
نخواهد همی دوده را مغز و پوست - همی کند سودابه از خشم موی
همی ریخت آب و همی خست روی - غمی گشت و سودابه را خوار کرد
دل خویشتن را پرآزار کرد - ز پهلو همه موبدان را بخواند
ز سودابه چندی سخنها براند - خروشید سودابه در پیش اوی
همی ریخت آب و همی کند موی - ز سودابه و رزم هاماوران
سخن گفت هرگونه با مهتران - سیاوش ازان پس به سودابه گفت
که اندر جهان خود تراکیست جفت - برآشفت و سودابه را پیش خواند
گذشت سخنها برو بر براند - پرستار سودابه بد روز و شب
که پیچید ازان درد و نگشاد لب - مگر کم رهایی دهد دادگر
ز سودابه و گفت و گوی پدر - نیاید ز سودابه خود جز بدی
ندانم چه خواهد رسید ایزدی - چو سودابه او را فریبنده گشت
تو گفتی که زهر گزاینده گشت - تهمتن برفت از بر تخت اوی
سوی خان سودابه بنهاد روی - ترا مهر سودابه و بدخوی
ز سر برگرفت افسر خسروی