«گلزار» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «گلزار» در غزلیات حافظ شیرازی
- باغبان همچو نسیمم ز در خویش مران
کآب گلزار تو از اشک چو گلنار من است - شکر آن را که تو در عشرتی ای مرغ چمن
به اسیران قفس مژده گلزار بیار - چو در گلزار اقبالش خرامانم بحمدالله
نه میل لاله و نسرین نه برگ نسترن دارم - روان گوشه گیران را جبینش طرفه گلزاریست
که بر طرف سمن زارش همی گردد چمان ابرو - چو سرو اگر بخرامی دمی به گلزاری
خورد ز غیرت روی تو هر گلی خاری - به صحرا رو که از دامن غبار غم بیفشانی
به گلزار آی کز بلبل غزل گفتن بیاموزی - زین خوش رقم که بر گل رخسار می کشی
خط بر صحیفه گل و گلزار می کشی - سعدی شیرازی
- «گلزار» در غزلیات سعدی شیرازی
- دوستان گویند سعدی خیمه بر گلزار زن
من گلی را دوست می دارم که در گلزار نیست - باد بوی گل رویش به گلستان آورد
آب گلزار بشد رونق عطار برفت - عطار که در عین گلابست عجب نیست
گر وقت بهارش سر گلزار نباشد - سرمست ز کاشانه به گلزار برآمد
غلغل ز گل و لاله به یک بار برآمد - آمد گه آن که بوی گلزار
منسوخ کند گلاب عطار - شگفت نیست گر از غیرت تو بر گلزار
بگرید ابر و بخندد شکوفه بر چمنش - بی تو در دامن گلزار نخفتم یک شب
که نه در بادیه خار مغیلان بودم - کدام آلاله می بویم که مغزم عنبرآگین شد
چه ریحان دسته بندم چون جهان گلزار می بینم - قیمت گل برود چون تو به گلزار آیی
و آب شیرین چو تو در خنده و گفتار آیی - در اشتیاق جمالش چنان همی نالم
چو بلبلی که بماند میان گلزاری - چون سعدی صد هزار بلبل
گلزار رخ تو را غزل گوی - خیام نیشابوری
- «گلزار» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «گلزار» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- گلزار و باغ عالمی چشم و چراغ عالمی
هم درد و داغ عالمی چون پا نهی اندر جفا - چون نالد این مسكین كه تا رحم آید آن دلدار را
خون بارد این چشمان كه تا بینم من آن گلزار را - شد خارها گلزارها از عشق رویت بارها
تا صد هزار اقرارها افكند در ایمان ما - پای تویی دست تویی هستی هر هست تویی
بلبل سرمست تویی جانب گلزار بیا - غرقه جوی كرمم بنده آن صبحدمم
كان گل خوش بوی كشد جانب گلزار مرا - گلزار كند عشقت آن شوره خاكی را
دربار كند موجت این جسم سحابی را - تو بلبل گلزاری تو ساقی ابراری
تو سرده اسراری هم بیسر و بیپا را - ز عكس رخ آن یار در این گلشن و گلزار
به هر سو مه و خورشید و ثریاست خدایا - اگر گل بر سرستت تا نشویی
بیار و بشكفان گلزار ما را - در میان پرده خون عشق را گلزارها
عاشقان را با جمال عشق بیچون كارها - هین خمش كن خار هستی را ز پای دل بكن
تا ببینی در درون خویشتن گلزارها - در نوای عشق آن صد نوبهار سرمدی
صد هزاران بلبلان اندر گل و گلزار ما - گر ز آب لطف تو نم یافتی گلزارها
كس ندیدی خالی از گل سالها گلزار را - ای ز مقدارت هزاران فخر بیمقدار را
داد گلزار جمالت جان شیرین خار را - ای خیالت غمگسار سینهها
ای جمالت رونق گلزارها - به باغ رنجه مشو در درون عاشق بین
دمشق و غوطه و گلزارها و نیربها - گر به بستان بیتوایم خار شد گلزار ما
ور به زندان با توایم گل بروید خار ما - بیایید بیایید كه گلزار دمیدهست
بیایید بیایید كه دلدار رسیدهست - من از كف پا خار همیكردم بیرون
آن سرو دو صد گلشن و گلزار مرا یافت - گل صدبرگ دید آن روی خوبش
به بلبل گفت گل گلزار اینست - عجب آن شهره بازار خوبی
عجب آن رونق گلزار چونست - نوبهاری كو جهان را نو كند
جان گلزارست اما زار ماست - نوبهاری كو نوی خود بدید
جان گلزارست اما زار ماست - گلزار حسن رو بگشا زانك از رخت
مه شرمسار گشته و گلزارم آرزوست - آن كز بهار زاد بمیرد گه خزان
گلزار عشق را مدد از نوبهار نیست - ای گل و گلزارها كیست گواه شما
بوی كه در مغزهاست رنگ كه در چشمهاست - طوطی گویا شدم چون شكرستانم اوست
بلبل بویا شدم چون گل و گلزارم اوست - چون رخ گلزار او هست چراگاه روح
روح از آن لاله زار آه كه چون پروریست - جان كلیم و خلیل جانب آتش دوان
نار نماید در او جز گل و گلزار نیست - باد صبا باز وزان شد به باغ
بر گل و گلزار وزیدن گرفت - خار زدی در دل و در دیدشان
این دمشان نوبت گلزاریست - دلا بگریز از این خانه كه دلگیرست و بیگانه
به گلزاری و ایوانی كه فرشش آسمان باشد - چو گلزار تو را دیدم چو خار و گل بروییدم
چو خارم سوخت در عشقت گلم بر تو نثار آمد - بیا ای پاك مغز من ببو گلزار نغز من
به رغم هر خری كاهل كه مشك او كمیز آمد - چه بویست این چه بویست این مگر آن یار میآید
مگر آن یار گل رخسار از آن گلزار میآید - بنگر كه ز گلزار چه گلزار بخندید
وز سرمه چون قیر چه كافور برآمد - اگر عالم همه پرخار باشد
دل عاشق همه گلزار باشد - ز خر رست و روان شد پابرهنه
به گلزاری كه آن خاری ندارد - در آن بزم و در آن جمع و در آن عیش
میان باغ و گلزارم چه خوش بود - خاری كه ز گلبن طرب رست
گلزار به روی او شود شاد - خار مسكینی كه هر دم طعنه گل میكشد
خواجه گلزار باد و از حسد گل زار باد - گر یكی شاخی شكستم من ز گلزاری چه شد
ور ز سرمستی كشیدم زلف دلداری چه شد - آمدم كز سر بگیرم خدمت گلزار او
آمدم كتش بیارم درزنم در خار خود - نوبهاری هست با صد رنگ گلزار و چمن
ترك سرد و خشك و ادباری ماه دی كنید - چو سحرگاه ز گلشن مه عیار برآمد
چه بسی نعره مستان كه ز گلزار برآمد - بگذر از باغ جهان یك سحر ای رشك بهار
تا ز گلزار چمن رسم خزان برخیزد - دست در دامن همچون گل و ریحانش زنید
نه كه پرورده و بسرشته آن گلزارید - جان بدان عشق سپارید و همه روح شوید
وز پی صدقه از آن رنگ به گلزار دهید - بگذر از باغ جهان یك سحر ای رشك بهار
تا ز گلزار و چمن رسم خزان برخیزد - رو به گلزار و بستان دوستان بین و دستان
در پی این عبارت جان بدان معبر آید - بلبلان مست و مستان الست
بر امید گل به گلزار آمدند - گلزار جان فزایت بر باغ جان بخندد
گلها به عقل باشد یا خار خار ماند - الا حقیر ما را الا خسیس ما را
كز خار میرهاند گلزار مینماید - بلبل نگر كه جانب گلزار میرود
گلگونه بین كه بر رخ گلنار میرود - رخسارها چون گل لابد ز گلشنیست
گلزار اگر نباشد پس از كجاست ورد - این هدهد از سپاه سلیمان همیپرد
وین بلبل از نواحی گلزار میرسد - گلزار چرخ چونك گلستان دل بدید
در رو كشید ابر و ز دل شرمسار شد - حاصل مرا چو بلبل مستی ز گلشنیست
چون بلبلم جدایی گلزار میكشد - صحرا خوشست لیك چو خورشید فر دهد
بستان خوشست لیك چو گلزار بر دهد - سال كردم از خار كاین سلاح تو چیست
جواب داد كه گلزار صد عدو دارد - میر خوبان را دگر منشور خوبی دررسید
در گل و گلزار و نسرین روح دیگر بردمید - چو ابر تو ببارید بروید سمن از ریگ
چو خورشید تو درتافت بروید گل و گلزار - از دلشده زار چو زاری بشنیدند
از خاك برآمد به تماشا گل و گلزار - بدان گلزار بیپایان نظر كن
بدین خاری كه پایت خست منگر - از آن آتش بروییدست گلزار
و زان گلزار عالمهای دل زار - گر عالم جمله خار گیرد
ماییم ز دوست غرق گلزار - دم بلبل چو شنیدی سوی گلزار دویدی
چو بدان باغ رسیدی بدو اكنون به شجر بر - پارهای چون برانی اندر این ره بدانی
غیر این گلستانها باغ و گلزار دیگر - ساقیا دست همه مستان گیر
همچنان جانب گلزار بیار - از آن شراب كه گر جرعهای از او بچكد
ز خاك شوره بروید همان زمان گلزار - چو آفتاب تموزیم رغم فصل عجوز
فكنده غلغل و شادی میانه گلزار - هر چه غیر خیال معشوقست
خار عشقست اگر بود گلزار - چون رخ توست ماه را قبله
با چنین رخ چه میكنی گلزار - بیا با تو مرا كارست امروز
مرا سودای گلزارست امروز - خود را مبین در من نگر كز جان شدستم بیاثر
مانند بلبل مست شو زو رخت بر گلزار كش - وگر این بلبل جانم بپرد ناگهان از تن
زهر خاری مپرسیدش در آن گلزار جوییدش - آن دولت عالم را وان جنت خرم را
كز وی شكفد در جان گلزار بشوریدش - چو كرد آن لطف او مستم در گلزار بشكستم
همیدزدیدم آن گلها از آن گلزار پنهانك - گل را مدد رسید ز گلزار روی دوست
تا چشم ما نبیند دیگر زوال گل - مستم ولی از روی او غرقم ولی در جوی او
از قند و از گلزار او چون گلشكر پروردهام - نیم شبی همره مه روی نهادم سوی ره
در هوس خوبی او جانب گلزار شدم - باز در اسرار روم جانب آن یار روم
نعره بلبل شنوم در گل و گلزار روم - از گلزار چون روم جانب خار چون شوم
از پی شب چو مرغ شب ترك سحر چرا كنم - نمیدانی كه سیمرغم كه گرد قاف می پرم
نمیدانی كه بو بردم كه بر گلزار می گردم - دام ار تك چه باشد فردوس كند حقش
ور خار خسك باشد حق سازد گلزارم - چون خار چنین باشد گلزار تو چون باشد
ای خورده و ای برده اسرار تو اسرارم - ای گلشن و گلزارم وی صحت بیمارم
ای یوسف دیدارم وی رونق بازارم - چون چنگ همیزارم چون بلبل گلزارم
چون مار همیپیچم چون بر سر گنجورم - چون سرو خمید از من گلزار چرید از من
ایمان چو رمید از من ترسم كه كفر گیرم - نی خواجه بازارم نی بلبل گلزارم
ای خواجه تو نامم نه تا خویش بدان خوانم - بیایید بیایید به گلزار بگردیم
بر این نقطه اقبال چو پرگار بگردیم - گلزار رخ دوست چو بیپرده ببینیم
صد شعله ز عشق از گل گلزار برآریم - در عشق دلداری مانند گلزاری
جان دیدم جان دیدم دل دادم دل دادم - سبك گردیم چون باد بهاری
حریف سبزه و گلزار گردیم - چو گفتی بس بود خاموش كردیم
اگر چه بلبل گلزار و وردیم - گلزار اگر همه بریزد
گل از تو بریم ما چه دانیم - تا نبینم روی چون گلزار آن صد نوبهار
همچو لاله من سیه دل صدزبان چون سوسنم - روز آن است كه در باغ بتان خیمه زنند
ما به نظاره ایشان سوی گلزار شویم - ای ز رویت گلستانها شرمسار
در گل و گلزار چونت یافتم - بنده صورت آنم كه از او
روز و شب در گل و در گلزارم - با روی تو ز سبزه و گلزار فارغیم
با چشم تو ز باده و خمار فارغیم - بلیس وار ز آدم مبین تو آب و گلی
ببین كه در پس گل صد هزار گلزارم - می دود آن زیبا بر گل و سوسنها
گو بیا ما را بین ما از آن گلزاریم - مونس و یار غمگنان باشیم
گل و گلزار خاكیان گردیم - بیا بیا دلدار من دلدار من درآ درآ در كار من در كار من
تویی تویی گلزار من گلزار من بگو بگو اسرار من اسرار من - پردهست بر احوال من این گفتی و این قال من
ای ننگ گلزار ضمیر از فكرت چون خار من - جانم نشد زینها خنك یا ذا السماء و الحبك
ای گلرخ و گلزار من ای روضه و ازهار من - گلزار را پرخنده كن وان مردگان را زنده كن
مر حشر را تابنده كن هین العیان هین العیان - یادت نمیآید كه او می كرد روزی گفت گو
می گفت بس دیگر مكن اندیشه گلزار من - اگر سیبش لقب گویم وگر می
وگر نرگس وگر گلزار و نسرین - هر آن گلزار كاندر هجر ماندهست
سراسر جان او پرخار می بین - چو سررشته اشارتهاش دیدی
بر آن رشته برو گلزار می بین - چون به گلزار زمین خار زمین پوشیده شد
خارخار من نماند چون دمد گلزار من - تا خموشم من ز گلزار تو ریحان می برم
چون بنالم عطر گیرد عالم از ریحان من - جان حیوان كه ندیده است بجز كاه و عطن
شد ز تبدیل خدا لایق گلزار فطن - همچو تو جغدی كجا باغ ارم را سزد
بلبل جان هم نیافت راه به گلزار من - یار شو و یار بین دل شو و دلدار بین
در پی سرو روان چشمه و گلزار بین - گر ز خزان گلستان چون دل عاشق بسوخت
نك رخ آن گلستان گلشن و گلزار من - بفشاند گل گلزار رخت
بر اشك خوش چون كوثر من - مكن ار چه شدی چنین چو خزان دانه در زمین
ز بهارم حسام دین و ز گلزار یاد كن - میش هر دم همیگوید كه آب خضر را دركش
رخش هر لحظه میگوید كه گلزار مخلد بین - ز رنجم گنجها داری ز خارم جفت گلزاری
چه مینالی به طراری منم سلطان طراران - بیچون تو را بیچون كند روی تو را گلگون كند
خار از كفت بیرون كند وآنگه سوی گلزار شو - بیتو همه بازارها پژمرده اندر كارها
باغ و رز و گلزارها مستسقی باران تو - گیر كه خار است جهان گزدم و مار است جهان
ای طرب و شادی جان گلشن و گلزار تو كو - كی هلدم با خود كی میدهدم بر سر می
گل دهدم در مه دی بلبل گلزارم از او - اگر بیتو بر افلاكم چو ابر تیره غمناكم
وگر بیتو به گلزارم به زندانم به جان تو - شكفته داشتی چون گل دل و جانم دلاراما
كنونم خود نمیگویی كز آن گلزار خاری تو - بیا ای رونق گلزار از این سو
از آن شكر یكی قنطار از این سو - از آن روزن فروكن سر چو مهتاب
وزان گلشن یكی گلزار از این سو - ز باغ جان دو سه گلدسته بربند
حكایتهای آن گلزار برگو - ای خراب اسرارم از اسرار تو اسرار تو
نقشهایی دیدم از گلزار تو گلزار تو - بانگ برزن عاشقی را كو به گل مشغول شد
گو كه شرمت باد از آن رخ ترك گلزاری بگو - چون زمین سرسبز گشت از عكس آن گلزار او
نعرهها آمد به گوشم ز آسمان این است او - مبر از یار مبر خانه اسرار مسوز
گل و گلزار مكن جانب هر خار مرو - جان چیست نیم برگ ز گلزار حسن تو
دل چیست یك شكوفه ز برگ و نوای تو - صافی شرم توست نهان در حجاب غیب
دردی بریخت بر رخ گلزار شرم تو - غنچه گلزار جان روی تو را یاد كرد
چشم چه خوش برگشاد بر هوس خار تو - نرگس خمار او ای كه خدا یار او
دوش ز گلزار او هر چه بچیدی بگو - به قرار تو او رسد كه بود بیقرار تو
كه به گلزار تو رسد دل خسته به خار تو - ای بیخبر از خویش كه از عكس دل تو
بر عارض جانها گل و گلزار دمیده - یا زهره و ماه است درآمیخته با هم
یا سرو روان است ز گلزار رسیده - ای ز گلزار جمالت یاسمین پا كوفته
وز صواب هر خطایت صد ختن پا كوفته - گلزار بین گلزار بین در آب نقش یار بین
و آن نرگس خمار بین و آن غنچههای احمری - دگربار از میان محو عجب نومستیی یابند
برویند از میان نفی چون كز خار گلزاری - درون خود طلب آن را نه پیش و پس نه بر گردون
نمیبینی كه اندر خواب تو در باغ و گلزاری - در آن گلزار روی او عجب میماندم روزی
كه خاری اندر این عالم كند در عهد او خاری - زبان چون سوسن تازه به مدحت ای خوش آوازه
الا گلزار ربانی بدین سوسن نمیآیی - صد بار فسون كردم خار از تو برون كردم
گلزار ندانستی در خار دگر رفتی - جان بیتو یتیم آمد مه بیتو دو نیم آمد
گلزار جفا گردد چون تخم جفا كاری - گفتا كه چه گلزار است كز وی نرسد بویی
گفتم اگرت بو نیست گلزار چه میجویی - تیهی ز كجا یابد گلزار و شقایق
پیهی ز كجا یابد تمییز ضیایی - بر تو زند آن گل كه به گلزار بكشتی
در تو خلد آن خار كه در یار خلیدی - گلزار چو رنگ از صدقات تو ببردند
گلزار بده زان رخ و پرخار چرایی - گر راه نبردهست دلت جانب گلزار
خوش بو و شكرخنده و دلدار چرایی - چه شد دستی كه دست ما گرفتی
چه شد پایی كه در گلزار رفتی - مشو غره به گلزار فنا تو
كه او گنده شود روزی سه چاری - گلزار نقاب میگشاید
بلبل بگرفت باز زاری - هیچ كس دارد ز باغ حسن او یك میوهای
یا ز گلزار جمالش بهر بو گلدستهای - هر دلی را گر سوی گلزار جانان خاستی
در دل هر خار غم گلزار جان افزاستی - تو صلاح دل و دینی تو در این لطف چنینی
كه كمین خار فنا را سوی گلزار فریبی - كی میان من و آن یار بگنجد مویی
كی در آن گلشن و گلزار بخسپد ماری - كهنه و پیر شدی زین خرد پیر گریز
تا بهار تو نماید گل و گلزار نوی - مهجور خاركش را گلزار مینمایی
گلروی خارخو را در خار میكشانی - عشاق خاركش را گلزار مینمایی
خودكام گل طرب را در خار میكشانی - طوطی غذا شدیم كه تو كان شكری
بلبل نوا شدیم كه گلزار ما تویی - شاها بكش قطار كه شهوار میكشی
دامان ما گرفته به گلزار میكشی - ای صنم گلزاری چند مرا آزاری
من چو كمین فلاحم تو دهیم سالاری - از چمن یار صد روان مقدس
در گل و گلزار همچنانك تو دیدی - به نور رفعت ماهی به لطف چون گلزار
ولی چو سرو و چو سوسن ز هر دو آزادی - به من نگر كه مرا یار امتحانها كرد
به حیله برد مرا كشكشان به گلزاری - چو خارپشت سر اندركشید عقل امروز
كه ساقی می گلگون و رشك گلزاری - اگر تو همره بلبل ز بهر گلزاری
تو خار را همه گل بین چو بهر گل زاری - گفت بادست گر در او بوییست
هدیه تو بود كه گلزاری - كی بود كز قفص برون پرد
مرغ جانم به سوی گلزاری - گر نبدی رشك رخ چون گلشن
بلبل هر گلشن و گلزارمی - «گلزار» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- عمریست ندیدهایم گلزار ترا
وان نرگس پرخمار خمار ترا - ای روی ترا غلام گلنار مخسپ
وی رونق نوبهار و گلزار مخسب - گرم آمد عاشقانه و چست شتاب
برتافته روح او ز گلزار صواب - یاری کن و یار باش ای یار مخسب
ای بلبل سرمست به گلزار مخسب - در باغ من ار سرو و اگر گلزار است
عکس قد و رخسارهی آندلدار است - بگذار که تا این گل و گلزار خورد
تا چند چو اشتران ز غم خار خورد - رفتم به سر گور کریم دلدار
میتافت ز گلزار تنش چون گلزار - در ظاهر خار و گل، مخالف دیدار
بر چشم خلاف دید، خندد گلزار - این خار و گل ارچه شد مخالف دیدار
بر چشم خلاف بین بخند ای گلزار - آندیده که هست عاشق گلزارش
مشغول کجا کند سر هر خارش - هر روز بیاید آن سپهدار سماع
چون باد صبا بسوی گلزار سماع - هم عاشق و هم بیدل و دلدار خودیم
هم مجلس و هم بلبل گلزار خودیم - عشق است صبوح و من بدو بیدارم
عشق است بهار و من بدو گلزارم - این گلشن رنگین که جهان عاشق اوست
گلزار که پرخار شود هردم من - با یار به گلزار شدم رهگذری
بر گل نظری فکندم از بیخبری - فردوسی
- «گلزار» در شاهنامه فردوسی