«سعدی» در غزلستان
- سعدی شیرازی
- «سعدی» در غزلیات سعدی شیرازی
- سعدی از آن جا که فهم اوست سخن گفت
ور نه کمال تو وهم کی رسد آن جا - گر برسد ناله سعدی به کوه
کوه بنالد به زبان صدا - مرد تماشای باغ حسن تو سعدیست
دست فرومایگان برند به یغما - نگفتمت که به یغما رود دلت سعدی
چو دل به عشق دهی دلبران یغما را - در این روش که تویی بر هزار چون سعدی
جفا و جور توانی ولی مکن یارا - مهربانی ز من آموز و گرم عمر نماند
به سر تربت سعدی بطلب مهرگیا را - سعدی قلم به سختی رفتست و نیکبختی
پس هر چه پیشت آید گردن بنه قضا را - سعدی چو جورش می بری نزدیک او دیگر مرو
ای بی بصر من می روم او می کشد قلاب را - سعدی نگفتمت که مرو در کمند عشق
تیر نظر بیفکند افراسیاب را - سعدیا در پای جانان گر به خدمت سر نهی
همچنان عذرت بباید خواستن تقصیر را - سعدی تو مرغ زیرکی خوبت به دام آورده ام
مشکل به دست آرد کسی مانند تو شهباز را - سعدیا دی رفت و فردا همچنان موجود نیست
در میان این و آن فرصت شمار امروز را - دوستان گویند سعدی دل چرا دادی به عشق
تا میان خلق کم کردی وقار خویش را - سعدی علم شد در جهان صوفی و عامی گو بدان
ما بت پرستی می کنیم آن گه چنین اصنام را - سعدی ملامت نشنود ور جان در این سر می رود
صوفی گران جانی ببر ساقی بیاور جام را - سعدی اندر کف جلاد غمت می گوید
بنده ام بنده به کشتن ده و مفروش مرا - سعدی از سرزنش خلق نترسد هیهات
غرقه در نیل چه اندیشه کند باران را - سعدی ز فراق تو نه آن رنج کشیدست
کز شادی وصل تو فرامش کند آن را - به عشق روی نکو دل کسی دهد سعدی
که احتمال کند خوی زشت نیکو را - سعدیا نوبتی امشب دهل صبح نکوفت
یا مگر روز نباشد شب تنهایی را - دعای سعدی اگر بشنوی زیان نکنی
که یحتمل که اجابت بود دعایی را - سعدیا گر بوسه بر دستش نمی یاری نهاد
چاره آن دانم که در پایش بمالی روی را - سعدی نگفتمت که به سرو بلند او
مشکل توان رسید به بالای پست ما - گویند مگو سعدی چندین سخن از عشقش
می گویم و بعد از من گویند به دوران ها - تو باز دعوی پرهیز می کنی سعدی
که دل به کس ندهم کل مدع کذاب - سعدی نتوان به هیچ کشتن
الا به فراق روی احباب - سعدیا گر در برش خواهی چو چنگ
گوشمالت خورد باید چون رباب - صافی چو بشد به دور سعدی
زین پس من و دردی خرابات - تو خود ای شب جدایی چه شبی بدین درازی
بگذر که جان سعدی بگداخت از نهیبت - سعدیا خوشتر از حدیث تو نیست
تحفه روزگار اهل شناخت - همین حکایت روزی به دوستان برسد
که سعدی از پی جانان برفت و جان انداخت - چنین بگریم از این پس که مرد بتواند
در آب دیده سعدی شناوری آموخت - اگر جنازه سعدی به کوی دوست برآرند
زهی حیات نکونام و رفتنی به شهادت - تو نه مرد عشق بودی خود از این حساب سعدی
که نه قوت گریزست و نه طاقت گزندت - غم آن نیست که بر خاک نشیند سعدی
زحمت خویش نمی خواهد بر رهگذرت - چشم سعدی به خواب بیند خواب
که ببستی به چشم سحارت - جمال دوست چندان سایه انداخت
که سعدی ناپدیدست از حقارت - دمادم درکش ای سعدی شراب صرف و دم درکش
که با مستان مجلس درنگیرد زهد و پرهیزت - مستی خمرش نکند آرزو
هر که چو سعدی شود از عشق مست - حذر کنید ز باران دیده سعدی
که قطره سیل شود چون به یک دگر پیوست - سعدی ز کمند خوبرویان
تا جان داری نمی توان جست - دلی از دست بیرون رفته سعدی
نیاید باز تیر رفته از شست - خوشست با غم هجران دوست سعدی را
که گر چه رنج به جان می رسد امید دواست - نالیدن بی حساب سعدی
گویند خلاف رای داناست - جان در قدم تو ریخت سعدی
وین منزلت از خدای می خواست - تسلیم تو سعدی نتواند که نباشد
گر سر بنهد ور ننهد دست تو بالاست - سعدی از اخلاق دوست هر چه برآید نکوست
گو همه دشنام گو کز لب شیرین دعاست - سعدی اگر عاشقی میل وصالت چراست
هر که دل دوست جست مصلحت خود نخواست - سعدی این منزل ویران چه کنی جای تو نیست
رخت بربند که منزلگه احرار آن جاست - دی زمانی به تکلف بر سعدی بنشست
فتنه بنشست چو برخاست قیامت برخاست - لیکن این حال محالست که پنهان ماند
تو زره می دری و پرده سعدی قصب ست - سعدی تو نه مرد وصل اویی
تا لاف زنی و قرب جویی - سعدی غم نیستی ندارد
جان دادن عاشقان نجاتست - منکر سعدی که ذوق عشق ندارد
نیشکرش در دهان تلخ کبستست - سعدی بشوی لوح دل از نقش غیر او
علمی که ره به حق ننماید جهالتست - سعدی به قدر خویش تمنای وصل کن
سیمرغ ما چه لایق زاغ آشیان توست - گفتند میهمانی عشاق می کنی
سعدی به بوسه ای ز لبت میهمان توست - سعدیا حال پراکنده گوی آن داند
که همه عمر به چوگان کسی افتادست - سعدیا گر همتی داری منال از جور یار
تا جهان بودست جور یار بر یار آمدست - ز ضعف طاقت آهم نماند و ترسم خلق
گمان برند که سعدی ز دوست خرسندست - با این همه باران بلا بر سر سعدی
نشگفت اگرش خانه چشم آب چکیدست - سعدی در بستان هوای دگری زن
وین کشته رها کن که در او گله چریدست - سعدی خیال بیهده بستی امید وصل
هجرت بکشت و وصل هنوزت مصورست - همچون درخت بادیه سعدی به برق شوق
سوزان و میوه سخنش همچنان ترست - سعدی از بارگاه قربت دوست
تا خبر یافتست بی خبرست - دست سعدی به جفا نگسلد از دامن دوست
ترک لؤلؤ نتوان گفت که دریا خطرست - سعدی چه کنی شکایت از دوست
چون شادی و غم نه برقرارست - سعدی دگر به گوشه وحدت نمی رود
خلوت خوشست و صحبت اصحاب خوشترست - سعدی جفا نبرده چه دانی تو قدر یار
تحصیل کام دل به تکاپوی خوشترست - پای بر دیده سعدی نه اگر بخرامی
که به صد منزلت از خاک درت خاکترست - ملامت از دل سعدی فرونشوید عشق
سیاهی از حبشی چون رود که خودرنگست - سعدیا نزدیک رای عاشقان
خلق مجنونند و مجنون عاقلست - سعدی آسانست با هر کس گرفتن دوستی
لیک چون پیوند شد خو باز کردن مشکلست - سخن بیرون مگوی از عشق سعدی
سخن عشقست و دیگر قال و قیلست - ممسک برای مال همه ساله تنگ دل
سعدی به روی دوست همه روزه خرمست - سعدی مبر اندیشه که در کام نهنگان
چون در نظر دوست نشینی همه کامست - بازان شاه را حسد آید بدین شکار
کان شاهباز را دل سعدی نشیمنست - نالیدن دردناک سعدی
بر دعوی دوستی بیانست - روزی برود روان سعدی
کاین عیش نه عیش جاودانست - وفا کردیم و با ما غدر کردند
بر سعدی که این پاداش آنست - گمان برند که در باغ عشق سعدی را
نظر به سیب زنخدان و نار پستانست - ستمگرا دل سعدی بسوخت در طلبت
دلت نسوخت که مسکین امیدوار منست - کنار سعدی از آن روز کز تو دور افتاد
از آب دیده تو گویی کنار جیحونست - سعدیا تن به نیستی درده
چاره با سخت بازوان اینست - سعدی از این پس که راه پیش تو دانست
گر ره دیگر رود ضلال مبینست - آن چه سرپنجه سیمین تو با سعدی کرد
با کبوتر نکند پنجه که با شاهینست - چشم اگر با دوست داری گوش با دشمن مکن
عاشقی و نیک نامی سعدیا سنگ و سبوست - ز دوست هر که تو بینی مراد خود خواهد
مراد خاطر سعدی مراد خاطر اوست - بشنو نفسی دعای سعدی
گر چه همه عالمت دعاگوست - هزار دشمن اگر بر سرند سعدی را
به دوستی که نگوید بجز حکایت دوست - سعدیا چندان که خواهی گفت وصف روی یار
حسن گل بیش از قیاس بلبل بسیارگوست - سعدی رضای دوست طلب کن نه حظ خویش
عبد آن کند که رای خداوندگار اوست - هر لحظه در برم دل از اندیشه خون شود
تا خود غلام کیست که سعدی غلام اوست - سعدی اگر طالبی راه رو و رنج بر
کعبه دیدار دوست صبر بیابان اوست - رضای دوست نگه دار و صبر کن سعدی
که دوستی نبود ناله و نفیر از دوست - سعدی حجاب نیست تو آیینه پاک دار
زنگارخورده چون بنماید جمال دوست - ای خواب گرد دیده سعدی دگر مگرد
یا دیده جای خواب بود یا خیال دوست - هر کسی را غم خویشست و دل سعدی را
همه وقتی غم آن تا چه کند با غم دوست - گر کام دوست کشتن سعدیست باک نیست
اینم حیات بس که بمیرم به کام دوست - بعد از تو هیچ در دل سعدی گذر نکرد
وان کیست در جهان که بگیرد مکان دوست - فریاد مردمان همه از دست دشمنست
فریاد سعدی از دل نامهربان دوست - حدیث سعدی اگر نشنوی چه چاره کند
به دشمنان نتوان گفت ماجرا ای دوست - که گفت سعدی از آسیب عشق بگریزد
به دوستی که غلط می برد گمان ای دوست - لاف مزن سعدیا شعر تو خود سحرگیر
سحر نخواهد خرید غمزه جادوی دوست - سعدی چراغ می نکند در شب فراق
ترسد که دیده باز کند جز به روی دوست - کاش باری باغ و بستان را که تحسین می کنند
بلبلی بودی چو سعدی یا گلی چون روی دوست - برو سعدی که کوی وصل جانان
نه بازاریست کان جا قدر جان هست - به جان دوست که در اعتقاد سعدی نیست
که در جهان بجز از کوی دوست جایی هست - گفته بودی همه زرقند و فریبند و فسوس
سعدی آن نیست ولیکن چو تو فرمایی هست - عشق سعدی نه حدیثیست که پنهان ماند
داستانیست که بر هر سر بازاری هست - ولیک عذر توان گفت پای سعدی را
در این لجم چو فروشد نه اولین پاییست - تو را ملامت سعدی حلال کی باشد
که بر کناری و او در میان دریاییست - سعدی ز دست دوست شکایت کجا بری
هم صبر بر حبیب که صبر از حبیب نیست - التفات از همه عالم به تو دارد سعدی
همتی کان به تو مصروف بود قاصر نیست - سعدی چو امید وصل باقیست
اندیشه جان و بیم سر نیست - دوستان گویند سعدی خیمه بر گلزار زن
من گلی را دوست می دارم که در گلزار نیست - خانه زندانست و تنهایی ضلال
هر که چون سعدی گلستانیش نیست - سعدیا نامت به رندی در جهان افسانه شد
از چه می ترسی دگر بعد از سیاهی رنگ نیست - سعدیا نامتناسب حیوانی باشد
هر که گوید که دلم هست و دلارامم نیست - سعدی آتش زبانم در غمت سوزان چو شمع
با همه آتش زبانی در تو گیراییم نیست - سعدیا عمر گران مایه به پایان آمد
همچنان قصه سودای تو را پایان نیست - عیب سعدی مکن ای خواجه اگر آدمیی
کآدمی نیست که میلش به پری رویان نیست - گفت سعدی خیال خیره مبند
سیب سیمین برای چیدن نیست - سعدیا گر نتوانی که کم خود گیری
سر خود گیر که صاحب نظری کار تو نیست - همه عالم به عشقبازی رفت
نام سعدی که در ضمیر تو نیست - سعدی از بند تو هرگز به درآید هیهات
بلکه حیفست بر آن کس که به زندان تو نیست - دوم به لطف ندارد عجب که چون سعدی
غلام سعد ابوبکر سعد زنگی نیست - نام سعدی همه جا رفت به شاهدبازی
وین نه عیبست که در ملت ما تحسینیست - سعدی این ره مشکل افتادست در دریای عشق
اول آخر در صبوری اندکی پایاب داشت - سعدیا ترک جان بباید گفت
که به یک دل دو دوست نتوان داشت - صبور باش و بدین روز دل بنه سعدی
که روز اولم این روز در نظر می گشت - دل در هوست خون شد و جان در طلبت سوخت
با این همه سعدی خجل از ننگ بضاعت - سعدی چو گرفتار شدی تن به قضا ده
دریا در و مرجان بود و هول و مخافت - تو نه مرد گل بستان امیدی سعدی
که به پهلو نتوانی به سر خار برفت - سعدیا با یار عشق آسان بود
عشق باز اکنون که یار از دست رفت - دل سعدی همه ز ایام بلا پرهیزد
سر زلف تو ندانم به چه یارا بگرفت - سعدی به خفیه خون جگر خورد بارها
این بار پرده از سر اسرار برگرفت - همت سعدی به عشق میل نکردی ولی
می چو فروشد به کام عقل به ناکام رفت - چندان که جفا خواهی می کن که نمی گردد
غم گرد دل سعدی با یاد طربناکت - این همه سختی و نامرادی سعدی
چون تو پسندی سعادتست و سلامت - گفتم آتش درزنم آفاق را
گفت سعدی درنگیرد با منت - سعدیا زنده عارفی باشی
گر برآید در این طلب جانت - شاید که در این دنیا مرگش نبود هرگز
سعدی که تو جان دارد بل دوستتر از جانت - دشنام کرم کردی و گفتی و شنیدم
خرم تن سعدی که برآمد به زبانت - به خاک پات که گر سر فدا کند سعدی
مقصرست هنوز از ادای احسانت - سعدیا چاره ثباتست و مدارا و تحمل
من که محتاج تو باشم ببرم بار گرانت - سعدی چو دوست داری آزاد باش و ایمن
ور دشمنی بباشد با هر که در جهانت - گویی بدن ضعیف سعدی
نقشیست گرفته از میانت - فراقنامه سعدی به هیچ گوش نیامد
که دردی از سخنانش در او نکرد سرایت - دوش در واقعه دیدم که نگارین می گفت
سعدیا گوش مکن بر سخن اعدایت - همه از دست غیر ناله کنند
سعدی از دست خویشتن فریاد - سعدی نه حریف غم او بود ولیکن
با رستم دستان بزند هر که درافتاد - سعدی ز خلق چند نهان راز دل کنی
چون ماجرای عشق تو یک یک به درفتاد - ناوک غمزه بر دل سعدی
مزن ای جان چو بر نمی تابد - سعدی صبور باش بر این ریش دردناک
باشد که اتفاق یکی مرهم اوفتد - نماند در سر سعدی ز بانگ رود و سرود
مجال آن که دگر پند پارسا گنجد - ز دوستان که تو را هست جای سعدی نیست
گدا میان خریدار در نمی گنجد - گر از دیار به وحشت ملول شد سعدی
گمان مبر که به معنی ز یار برگردد - هر که را دردی چو سعدی می گدازد گو منال
چون دلارامش طبیبی می کند داروست درد - سعدیا صاف وصل اگر ندهند
ما و دردی کشان مجلس درد - دانی چرا نشیند سعدی به کنج خلوت
کز دست خوبرویان بیرون شدن نیارد - حکایت شب هجران که بازداند گفت
مگر کسی که چو سعدی ستاره بشمارد - آن چه رفتارست و قامت وان چه گفتار و قیامت
چند خواهی گفت سعدی طیبات آخر ندارد - یکی به سمع رضا گوش دل به سعدی دار
که سوز عشق سخن های دلنواز آرد - عوام عیب کنندم که عاشقی همه عمر
کدام عیب که سعدی خود این هنر دارد - جفا و هر چه توانی بکن که سعدی را
که ترک خویش گرفت از جفا چه غم دارد - چو سعدی عشق تنها باز و راحت بین و آسایش
به تنها ملک می راند که منظوری نهان دارد - به زیر بار تو سعدی چو خر به گل درماند
دلت نسوزد که بیچاره بار من دارد - ولیکن چون عسل بشناخت سعدی
فغان از دست زنبوری ندارد - عاقبت سر به بیابان بنهد چون سعدی
هر که در سر هوس چون تو غزالی دارد - سعدیا کشتی از این موج به در نتوان برد
که نه بحریست محبت که کرانی دارد - سعدی نه مرد بازی شطرنج عشق توست
دستی به کام دل ز سپهر دغا که برد - وصفش نداند کرد کس دریای شیرینست و بس
سعدی که شوخی می کند گوهر به دریا می برد - سعدی به خویشتن نتوان رفت سوی دوست
کان جا طریق نیست که اغیار بگذرد - آتشی در دل سعدی به محبت زده ای
دود آنست که وقتی به زبان می گذرد - سعدیا گوشه نشینی کن و شاهدبازی
شاهد آنست که بر گوشه نشین می گذرد - شاید که زمین حله بپوشد که چو سعدی
پیرانه سرش دولت روی تو جوان کرد - سعدی دل روشنت صدف وار
هر قطره که خورد گوهر آورد - صورت سنگین دلی کشنده سعدیست
هر که بدین صورتش کشند نمیرد - مکن که روز جمالت سر آید ار سعدی
شبی به دست دعا دامن سحر گیرد - بسوخت سعدی در دوزخ فراق و هنوز
طمع از وعده دیدار بر نمی گیرد - خلاف عهد تو هرگز نیاید از سعدی
دلی که از تو بپرداخت با که پردازد - سعدی ز خود برون شو گر مرد راه عشقی
کان کس رسید در وی کز خود قدم برون زد - سعدی نظر از رویت کوته نکند هرگز
ور روی بگردانی در دامنت آویزد - دررست لفظ سعدی ز فراز بحر معنی
چه کند به دامنی در که به دوست برنریزد - سعدیا کنگره وصل بلندست و هر آنک
پای بر سر ننهد دست وی آن جا نرسد - رسید ناله سعدی به هر که در آفاق
و گر عبیر نسوزد به انجمن چه رسد - سعدیا غنچه سیراب نگنجد در پوست
وقت خوش دید و بخندید و گلی رعنا شد - چنین غزال که وصفش همی رود سعدی
گمان مبر که به تنها شکار ما باشد - پای رفتن نماند سعدی را
مرغ عاشق بریده پر باشد - دگرش چو بازبینی غم دل مگوی سعدی
که شب وصال کوتاه و سخن دراز باشد - جان برافشانم اگر سعدی خویشم خوانی
سر این دارم اگر طالع آنم باشد - چو فرهاد از جهان بیرون به تلخی می رود سعدی
ولیکن شور شیرینش بماند تا جهان باشد - تو گمان مبر که سعدی ز جفا ملول گردد
که گرش تو بی جنایت بکشی جفا نباشد - دل می برد به دعوی فریاد شوق سعدی
الا بهیمه ای را کز دل خبر نباشد - گر حکم کنی به جان سعدی
جان از تو عزیزتر نباشد - عجبست پیش بعضی که ترست شعر سعدی
ورق درخت طوبیست چگونه تر نباشد - مردم همه دانند که در نامه سعدی
مشکیست که در کلبه عطار نباشد - جان در سر کار تو کند سعدی و غم نیست
کان یار نباشد که وفادار نباشد - سعدی حیوان را که سر از خواب گران شد
دربند نسیم خوش اسحار نباشد - نظر گویند سعدی با که داری
که غم با یار گفتن غم نباشد - سعدی به هیچ علت روی از تو برنپیچد
الا گرش برانی علت جز این نباشد - سر سعدی چو خواهد رفتن از دست
همان بهتر که در پای تو باشد - کس بر الم ریشت واقف نشود سعدی
الا به کسی گویی کو را المی باشد - همه شب می پزم سودا به بوی وعده فردا
شب سودای سعدی را مگر فردا نمی باشد - به خنده گفت که من شمع جمعم ای سعدی
مرا از آن چه که پروانه خویشتن بکشد - سعدیا دم درکش ار دیوانه خوانندت که عشق
گر چه از صاحب دلی خیزد به شیدایی کشد - سعدی اگر نظر کند تا نه غلط گمان بری
کو نه به رسم دیگران بنده زلف و خال شد - ابنای روزگار غلامان به زر خرند
سعدی تو را به طوع و ارادت غلام شد - تا غمی پنهان نباشد رقتی پیدا نگردد
هم گلی دیدست سعدی تا چو بلبل می خروشد - سعدیا عقد ثریا مگر امشب بگسیخت
ور نه هر شب به گریبان افق بر می شد - سعدی چمن آن روز به تاراج خزان داد
کز باغ دلش بوی گل یار برآمد - عشق روی تو حرامست مگر سعدی را
که به سودای تو از هر که جهان بازآمد - سعدی اگر عاقلی عشق طریق تو نیست
با کف زورآزمای پنجه نشاید فکند - زنهار که خون می چکد از گفته سعدی
هرک این همه نشتر بخورد خون بچکاند - سعدی تو در این بند بمیری و نداند
فریاد بکن یا بکشد یا برهاند - پیام اهل دلست این خبر که سعدی داد
نه هر که گوش کند معنی سخن داند - به حال سعدی بیچاره قهقهه چه زنی
که چاره در غم تو های های می داند - طعنه بر حیرت سعدی نه به انصاف زدی
کس چنین روی نبیند که نه حیران ماند - سعدی شوریده بی قرار چرایی
در پی چیزی که برقرار نماند - پیش از این گویند سعدی دوست می دارد تو را
بیش از آنت دوست می دارم که ایشان گفته اند - عاشقان را کشته می بینند خلق
بشنو از سعدی که جان پرورده اند - بر خاک ره نشستن سعدی عجب مدار
مردان چه جای خاک که بر خون طپیده اند - به راه عقل برفتند سعدیا بسیار
که ره به عالم دیوانگان ندانستند - سعدی از دست تو از پای درآید روزی
طاقت بار ستم تا کی و هجران تا چند - مجلس یاران بی ناله سعدی خوش نیست
شمع می گرید و نظارگیان می خندند - سعدی اندازه ندارد که چه شیرین سخنی
باغ طبعت همه مرغان شکرگفتارند - حال سعدی تو ندانی که تو را دردی نیست
دردمندان خبر از صورت حالش دارند - وصال کعبه میسر نمی شود سعدی
مگر که راه بیابان پرخطر گیرند - رضا به حکم قضا اختیار کن سعدی
که شرط نیست که با زورمند بستیزند - سعدیا دیگر قلم پولاد دار
کاین سخن آتش به نی در می زند - دود از آتش می رود خون از قتیل
سعدی این دم هم ز جایی می زند - تو عاشقان مسلم ندیده ای سعدی
که تیغ بر سر و سر بنده وار در پیشند - سر سعدی سرای سلطانست
نادر آن جا کسی گذار کند - سعدی چو شد هندوی تو هل تا پرستد روی تو
کو خیمه زد پهلوی تو فردای محشر برکند - بنال سعدی اگر عشق دوستان داری
که هیچ بلبل از این ناله در قفس نکند - هر که با دوست چو سعدی نفسی خوش دریافت
چیز و کس در نظرش باز تخیل نکند - سعدیا بعد از تحمل چاره نیست
هر ستم کان دوست با ما می کند - سعدی نگفتمت که خم زلف شاهدان
دربند او مشو که گرفتار می کند - سعدی شیرین سخن در راه عشق
از لبش بوسی گدایی می کند - چشم سعدی در امید روی یار
چون دهانش درفشانی می کند - سعدیا عاشق صادق ز بلا نگریزد
سست عهدان ارادت ز ملامت برمند - گویی جمال دوست که بیند چنان که اوست
الا به راه دیده سعدی نظر کنند - سعدی به جفا ترک محبت نتوان گفت
بر در بنشینم اگر از خانه برانند - سعدیا گر نکند یاد تو آن ماه مرنج
ما که باشیم که اندیشه ما نیز کنند - به جان مضایقه با دوستان مکن سعدی
که دوستی نبود هر چه ناتمام کنند - نه سعدی در این گل فرورفت و بس
که آنان که بر روی دریا روند - مثال سعدی عودست تا نسوزانی
جماعت از نفسش دم به دم نیاسایند - آه سعدی جگر گوشه نشینان خون کرد
خرم آن روز که از خانه به صحرا آیند - شبی نرفت که سعدی به داغ عشق نگفت
دگر شب آمد و کی بی تو روز خواهد بود - دل سعدی و جهانی به دمی غارت کرد
همچو نوروز که بر خوان ملک یغما بود - جانا دل شکسته سعدی نگاه دار
دانی که آه سوختگان را اثر بود - به خوابش مگر دیده ای سعدیا
زبان درکش امروز کان دوش بود - سعدی سپاس دار و جفا بین و دم مزن
کز دست نیکوان همه چیزی نکو بود - ملک دنیا همه با همت سعدی هیچست
پادشاهیش همین بس که گدای تو بود - سعدی نتوانی که دگر دیده بدوزی
کان دل بربودند که صبرش قدری بود - سعدی به در نمی کنی از سر هوای دوست
در پات لازمست که خار جفا رود - سعدی ار عشق نبازد چه کند ملک وجود
حیف باشد که همه عمر به باطل برود - سعدیا بار کش و یار فراموش مکن
مهر وامق به جفا کردن عذرا نرود - سعدیا گر همه شب شرح غمش خواهی گفت
شب به پایان رود و شرح به پایان نرود - ای که گفتی مرو اندر پی خوبان سعدی
چند گویی مگس از پیش شکر می نرود - سعدیا دل در سرش کردی و رفت
بلکه جانش نیز در پا می رود - سعدی فغان از دست ما لایق نبود ای بی وفا
طاقت نمیارم جفا کار از فغانم می رود - هر که به گوش قبول دفتر سعدی شنید
دفتر وعظش به گوش همچو دف تر شود - چون دور عارض تو برانداخت رسم عقل
ترسم که عشق در سر سعدی جنون شود - سعدی در این کمند به دیوانگی فتاد
گر دیگرش خلاص بود زیرکی شود - آب شوق از چشم سعدی می رود بر دست و خط
لاجرم چون شعر می آید سخن تر می شود - سخن سعدی بشنو که تو خود زیبایی
خاصه آن وقت که در گوش کنی مروارید - نشاید خون سعدی بی سبب ریخت
ولیکن چون مراد اوست شاید - که شعر اندر چنین مجلس نگنجد
بلی گر گفته سعدیست شاید - نگفتمت که به ترکان نظر مکن سعدی
چو ترک ترک نگفتی تحملت باید - سعدیا دیدن زیبا نه حرامست ولیکن
نظری گر بربایی دلت از کف برباید - گویند چرا سعدی از عشق نپرهیزد
من مستم از این معنی هشیار سری باید - به خون سعدی اگر تشنه ای حلالت باد
تو دیر زی که مرا عمر خود نمی پاید - گر آه سینه سعدی رسد به حضرت دوست
چه جای دوست که دشمن بر او ببخشاید - ضرورتست که روزی به کوه رفته ز دستت
چنان بگرید سعدی که آب تا کمر آید - بجز غلامی دلدار خویش سعدی را
ز کار و بار جهان گر شهیست عار آید - هر دم ز سوز عشقت سعدی چنان بنالد
کز شعر سوزناکش دود از قلم برآید - به جای خاک قدم بر دو چشم سعدی نه
که هر که چون تو گرامی بود به ناز آید - گر تو بازآیی و بر ناظر سعدی بروی
هیچ غم نیست که منظور به اعزاز آید - سعدیا هر که ندارد سر جان افشانی
مرد آن نیست که در حلقه عشاق آید - گرت خونابه گردد دل ز دست دوستان سعدی
نه شرط دوستی باشد که از دل بر دهان آید - رسید ناله سعدی به هر که در آفاق
هم آتشی زده ای تا نفیر می آید - سعدیا این همه فریاد تو بی دردی نیست
آتشی هست که دود از سر آن می آید - بشیر بود مگر شور عشق سعدی را
که پیر گشت و تغیر در او نمی آید - سعدیا لشکر سلطان غمش ملک وجود
هم بگیرد که دمادم یزکی می آید - آتشکدست باطن سعدی ز سوز عشق
سوزی که در دلست در اشعار بنگرید - دی گفت سعدیا من از آن توام به طنز
این عشوه دروغ دگربار بنگرید - گفت سعدی صبر کن یا سیم و زر ده یا گریز
عشق را یا مال باید یا صبوری یا سفر - سعدی اگر داغ عشق در تو مؤثر شود
فخر بود بنده را داغ خداوندگار - دفتر فکرت بشوی گفته سعدی بگوی
دامن گوهر بیار بر سر مجلس ببار - سعدی اگر زخم خوری غم مخور
فخر بود داغ خداوندگار - سعدی نرود به سختی از پیش
با قید کجا رود گرفتار - سعدی به بندگیش کمر بسته ای ولیک
منت منه که طرفی از این برنبست یار - هر کس میان جمعی و سعدی و گوشه ای
بیگانه باشد از همه خلق آشنای یار - بازگویم نه که دوران حیات این همه نیست
سعدی امروز تحمل کن و فردای دگر - سختم آید که به هر دیده تو را می نگرند
سعدیا غیرتت آمد نه عجب سعد غیور - سعدی چو مرادت انگبینست
واجب بود احتمال زنبور - سعدی چو اسیر عشق ماندی
تدبیر تو چیست ترک تدبیر - ناله سعدی به چه دانی خوشست
بوی خوش آید چو بسوزد عبیر - سعدی اگر خون و مال صرف شود در وصال
آنت مقامی بزرگ اینت بهایی حقیر - سعدی نه بارها به تو برداشت دست عجز
یک بارش از سر کرم ای دوست دست گیر - آه دردآلود سعدی گر ز گردون بگذرد
در تو کافردل نگیرد ای مسلمانان نفیر - سعدیا پیکر مطبوع برای نظرست
گر نبینی چه بود فایده چشم بصیر - سعدیا زنده عاشقی باشد
که بمیرد بر آستان نیاز - هر متاعی ز معدنی خیزد
شکر از مصر و سعدی از شیراز - گرت چو سعدی از این در نواله ای بخشند
برو که خو نکنی هرگز از گدایی باز - منه دل بر سرای عمر سعدی
که بر گنبد نخواهد ماند این گوز - گر آن شب های باوحشت نمی بود
نمی دانست سعدی قدر این روز - سعدی به دام عشق تو در پای بند ماند
قیدی نکرده ای که میسر شود گریز - سعدیا هر دمت که دست دهد
به سر زلف دوستان آویز - فریاد سعدی در جهان افکندی ای آرام جان
چندین به فریاد آوری باری به فریادش برس - سعدیا گوسفند قربانی
به که نالد ز دست قصابش - سعدی که داد وصف همه نیکوان به داد
عاجز بماند در تو زبان فصاحتش - هر که هوا گرفت و رفت از پی آرزوی دل
گوش مدار سعدیا بر خبر سلامتش - شکرین حدیث سعدی بر او چه قدر دارد
که چنو هزار طوطی مگسست پیش قندش - سعدیا گر به جان خطاب کند
ترک جان گوی و دل به دست آرش - سعدیا روی دوست نادیدن
به که دیدن میان اغیارش - خون سعدی کم از آنست که دست آلایی
ملخ آن قدر ندارد که بگیرد بازش - عشق تو گفته بود هان سعدی و آرزوی من
بس نکند ز عاشقی تا ز جهان جهانمش - لایق سعدی نبود این خرقه تقوا و زهد
ساقیا جامی بده وین جامه از سر برکنش - نماند فتنه در ایام شاه جز سعدی
که بر جمال تو فتنه ست و خلق بر سخنش - گلی چو روی تو گر ممکنست در آفاق
نه ممکنست چو سعدی هزاردستانش - از ملامت چه غم خورد سعدی
مرده از نیشتر مترسانش - سعدیا گر به یک دمت بی دوست
هر دو عالم دهند مستانش - نرسد ناله سعدی به کسی در همه عالم
که نه تصدیق کند کز سر دردیست فغانش - خردمندان نصیحت می کنندم
که سعدی چون دهل بیهوده مخروش - حدیث حسن خویش از دیگری پرس
که سعدی در تو حیرانست و مدهوش - نه یاری سست پیمانست سعدی
که در سختی کند یاری فراموش - سعدی همه ساله پند مردم
می گوید و خود نمی کند گوش - سعدی اگر خاک شود همچنان
ناله زاریدنش آید به گوش - دگر به یار جفاکار دل منه سعدی
نمی دهیم و به شوخی همی برند از پیش - سعدی ار نوش وصال تو بیابد چه عجب
سال ها خورده ز زنبور سخن های تو نیش - تو به آرام دل خویش رسیدی سعدی
می خور و غم مخور از شنعت بیگانه و خویش - تو سر به صحبت سعدی درآوری هیهات
زهی خیال که من کرده ام مصور خویش - سعدیا در کوی عشق از پارسایی دم مزن
هر متاعی را خریداریست در بازار خویش - دلیل روی تو هم روی توست سعدی را
چراغ را نتوان دید جز به نور چراغ - سعدی همه روز عشق می باز
تا در دو جهان شوی به یک رنگ - در این معنی سخن باید که جز سعدی نیاراید
که هرچ از جان برون آید نشیند لاجرم بر دل - تو خود تأمل سعدی نمی کنی که ببینی
که هیچ بار ندیدت که سیر شد ز تأمل - به ناله کار میسر نمی شود سعدی
ولیک ناله بیچارگان خوشست بنال - سعدی از این پس نه عاقلست نه هشیار
عشق بچربید بر فنون فضایل - سعدی چو پای بند شدی بار غم ببر
عیار دست بسته نباشد مگر حمول - نه زور بازوی سعدی که دست قوت شیر
سپر بیفکند از تیغ غمزه مسلول - درون خاطر سعدی مجال غیر تو نیست
چو خوش بود به تو از هر که در جهان مشغول - می زد به شمشیر جفا می رفت و می گفت از قفا
سعدی بنالیدی ز ما مردان ننالند از الم - منه دل بر سرای عمر سعدی
که بنیادش نه بنیادیست محکم - سعدیا جان صرف کن در پای دوست
ان غایات الامانی تغتنم - طوطیان جان سعدی را به لطف
شکری ده از لب یاقوت فام - به هیچ شهر نباشد چنین شکر که تویی
که طوطیان چو سعدی درآوری به کلام - ضرورتست که روزی بسوزد این اوراق
که تاب آتش سعدی نیاورد اقلام - سماع اهل دل آواز ناله سعدیست
چه جای زمزمه عندلیب و سجع حمام - خاطر سعدی و بار عشق تو
راکبی تندست و مرکوبی جمام - سعدی اگر نام و ننگ در سر او شد چه شد
مرد ره عشق نیست کش غم ننگست و نام - سعدی اگر طالبی راه رو و رنج بر
یا برسد جان به حلق یا برسد دل به کام - بر آتش غم سعدی کدام دل که نسوخت
گر این سخن برود در جهان نماند خام - سعدی از پرده عشاق چه خوش می گوید
ترک من پرده برانداز که هندوی توام - حیات سعدی آن باشد که بر خاک درت میرد
دری دیگر نمی دانم مکن محروم از این بابم - بکش چنان که توانی که سعدی آن کس نیست
که با وجود تو دعوی کند که من هستم - دیریست که سعدی به دل از عشق تو می گفت
این بت نه عجب باشد اگر من بپرستم - سعدیا با تو نگفتم که مرو در پی دل
نروم باز گر این بار که رفتم جستم - چون نیک بدیدم که نداری سر سعدی
بر بخت بخندیدم و بر خود بگرستم - ز هزار خون سعدی بحلند بندگانت
تو بگوی تا بریزند و بگو که من نگفتم - سعدی آن نیست که درخورد تو گوید سخنی
آن چه در وسع خودم در دهن آمد گفتم - سعدیا حب وطن گر چه حدیثیست صحیح
نتوان مرد به سختی که من این جا زادم - روز دیوان جزا دست من و دامن تو
تا بگویی دل سعدی به چه جرم آزردم - تو را که گفت که سعدی نه مرد عشق تو باشد
گر از وفات بگردم درست شد که نه مردم - گویند روی سرخ تو سعدی چه زرد کرد
اکسیر عشق بر مسم افتاد و زر شدم - و گر در رنج سعدی راحت توست
من این بیداد بر خود می پسندم - به خواری در پیت سعدی چو گرد افتاده می گوید
پسندی بر دلم گردی که بر دامانت نپسندم - به خنده گفت که سعدی از این سخن بگریز
کجا روم که به زندان عشق دربندم - سعدی از جور فراقت همه روز این می گفت
عهد بشکستی و من بر سر پیمان بودم - خرم آن روز که بازآیی و سعدی گوید
آمدی وه که چه مشتاق و پریشان بودم - بنال مطرب مجلس بگوی گفته سعدی
شراب انس بیاور که من نه مرد نبیدم - سعدی غم عشق خوبرویان
چندان که تو می خوری ندیدم - گر به دوری سفر از تو جدا خواهم ماند
شرم بادم که همان سعدی کوته نظرم - مرا مگوی که سعدی چرا پریشانی
خیال روی تو بر می کند به یک دگرم - مگوی سعدی از این درد جان نخواهد برد
بگو کجا برم آن جان که از غمت ببرم - اگر تو عمر در این ماجرا کنی سعدی
حدیث عشق به پایان رسد نپندارم - به عشق روی تو اقرار می کند سعدی
همه جهان به درآیند گو به انکارم - سعدی خویشتنم خوان که به معنی ز توام
که به صورت نسب از آدم و حوا دارم - زان می که ریخت عشقت در کام جان سعدی
تا بامداد محشر در سر خمار دارم - دشنام همی دهی به سعدی
من با دو لب تو کار دارم - که نه روی خوب دیدن گنهست پیش سعدی
تو گمان نیک بردی که من این گناه دارم - سعدی دگربار از وطن عزم سفر کردی چرا
از دست آن ترک خطا یرغو به قاآن می برم - راه عشق تو درازست ولی سعدی وار
می روم وز سر حسرت به قفا می نگرم - نه تو گفته ای که سعدی نبرد ز دست من جان
نه به خاک پای مردان چو تو می کشی نمیرم - ای مونس روزگار سعدی
رفتی و نرفتی از ضمیرم - گفت از این نوع شکایت که تو داری سعدی
درد عشقست ندانم که چه درمان سازم - چند گفتند که سعدی نفسی باز خود آی
گفتم از دوست نشاید که به خود پردازم - یاد سعدی کن و جان دادن مشتاقان بین
حق علیمست که لبیک زنان اندازم - سعدیا ناله مکن گر نکنم
کس نداند که نهان می سوزم - با یاد تو گر سعدی در شعر نمی گنجد
چون دوست یگانه شد با غیر نیامیزم - خاک بادا تن سعدی اگرش تو نپسندی
که نشاید که تو فخر من و من عار تو باشم - هزار بادیه سهلست با وجود تو رفتن
و گر خلاف کنم سعدیا به سوی تو باشم - گلی چو روی تو گر در چمن به دست آید
کمینه دیده سعدیش پیش خار کشم - مرا مگوی که سعدی طریق عشق رها کن
سخن چه فایده گفتن چو پند می ننیوشم - سنت عشق سعدیا ترک نمی دهی بلی
کی ز دلم به دررود خوی سرشته در گلم - لشکر عشق سعدیا غارت عقل می کند
تا تو دگر به خویشتن ظن نبری که عاقلم - چون دوست موافقست سعدی
سهلست جفای خلق عالم - لب سعدی و دهانت ز کجا تا به کجا
این قدر بس که رود نام لبت بر دهنم - این همه نیش می خورد سعدی و پیش می رود
خون برود در این میان گر تو تویی و من منم - گویند سعدیا مکن از عشق توبه کن
مشکل توانم و نتوانم که نشکنم - گویند مکن سعدی جان در سر این سودا
گر جان برود شاید من زنده به جانانم - گفته بودی که بود در همه عالم سعدی
من به خود هیچ نیم هر چه تو گویی آنم - گویند صبور باش از او سعدی
بارش بکشم که صبر نتوانم - تا کی آخر جفا بری سعدی
چه کنم پای بند احسانم - هر کس به زمان خویشتن بود
من سعدی آخرالزمانم - مگو سعدی مراد خویش برداشت
اگر تو سنگ دل من مهربانم - سعدی از این چشمه حیوان که خورد
سیر نگردد به مرور ای صنم - زنار اگر ببندی سعدی هزار بار
به زان که خرقه بر سر زنار می کنم - شمشیر برآور که مرادم سر سعدیست
ور سر ننهم در قدمت عاشق دونم - رقیب انگشت می خاید که سعدی چشم بر هم نه
مترس ای باغبان از گل که می بینم نمی چینم - هنر بیار و زبان آوری مکن سعدی
چه حاجتست بگوید شکر که شیرینم - ز گردون نعره می آید که اینت بوالعجب کاری
که سعدی را ز روی دوست برخوردار می بینم - کنون دم درکش ای سعدی که کار از دست بیرون شد
به امید دمی با دوست وان دم هم نمی بینم - سعدیا گفت به خوابم بینی
بی وفا یارم اگر می غنوم - نشاید برد سعدی جان از این کار
مسافر تشنه و جلاب مسموم - گر رسد از تو به گوشم که بمیر ای سعدی
تا لب گور به اعزاز و کرامت بروم - سعدیا در قفای دوست مرو
چه کنم می برد به اکراهم - سعدیا عشق نیامیزد و شهوت با هم
پیش تسبیح ملایک نرود دیو رجیم - سعدیا عشق نیامیزد و عفت با هم
چند پنهان کنی آواز دهل زیر گلیم - سعدیا سرمایه داران از خلل ترسند و ما
گر برآید بانگ دزد از کاروان آسوده ایم - دوستی آنست سعدیا که بماند
عهد وفا هم بر این قرار که بستیم - سعدی گر آن زیباقرین بگزید بر ما همنشین
گو هر که خواهی برگزین ما نیز هم بد نیستیم - سعدیا لشکر خوبان به شکار دل ما
گو میایید که ما صید فلان گردیدیم - سعدی تو کیستی که در این حلقه کمند
چندان فتاده اند که ما صید لاغریم - سعدیا زهر قاتل از دستش
گو بیاور که چون شکر بخوریم - سعدیا بی وجود صحبت یار
همه عالم به هیچ نستانیم - دوش می گفت که سعدی غم ما هیچ ندارد
می نداند که گرم سر برود دست نشویم - سعدیا شرط وفاداری لیلی آنست
که اگر مجنون گویند به سودا نرویم - درد دل بی قرار سعدی
هم با دل بی قرار گویم - تو را خود هر که بیند دوست دارد
گناهی نیست بر سعدی معین - سعدیا گر عاشقی پایی بکوب
عاشقا گر مفلسی دستی بزن - سعدی سر سودای تو دارد نه سر خویش
هر جامه که عیار بپوشد کفنست آن - گر در نظرت بسوخت سعدی
مه را چه غم از هلاک کتان - سعدی چو به میوه می رسد دست
سهلست جفای بوستانبان - که می داند دوای درد سعدی
که رنجورند از این علت طبیبان - همه شاهدان عالم به تو عاشقند سعدی
که میان گرگ صلحست و میان گوسفندان - سعدی به روزگاران مهری نشسته در دل
بیرون نمی توان کرد الا به روزگاران - کسان گویند چون سعدی جفا دیدی تحول کن
رها کن تا بمیرم بر سر کوی وفاداران - خلاف شرط یارانست سعدی
که برگردند روز تیرباران - باد بهار و بوی گل متفقند سعدیا
چون تو فصیح بلبلی حیف بود ز خامشان - دل می طپد اندر بر سعدی چو کبوتر
زین رفتن و بازآمدن کبک خرامان - شاید که آستینت بر سر زنند سعدی
تا چون مگس نگردی گرد شکردهانان - هر که چنین روی دید جامه چو سعدی درید
موجب دیوانگیست آفت بشناختن - منطق سعدی شنید حاسد و حیران بماند
چاره او خامشیست یا سخن آموختن - خوی تو با دوستان تلخ سخن گفتنست
چاره سعدی حدیث با شکر آمیختن - قیاس آنست سعدی کز کمندش
به جان دادن توانی بازرستن - گر از شمشیر برگردی نه عالی همتی سعدی
تو کز نیشی بیازردی نخواهی انگبین رفتن - این حکایت که می کند سعدی
بس بخواهند در جهان گفتن - در می چکد ز منطق سعدی به جای شعر
گر سیم داشتی بنوشتی به زر سخن - گر آدمی صفتی سعدیا به عشق بمیر
که مذهب حیوانست همچنین مردن - سعدیا دیده نگه داشتن از صورت خوب
نه چنانست که دل دادن و جان پروردن - عنایت تو چو با جان سعدیست چه باک
چه غم خورد گه حشر از گناه سنجیدن - سعدیا حسرت بیهوده مخور دانی چیست
چاره کار تو جان دادن و جانان دیدن - سعدی چو حریف ناگزیرست
تن درده و چشم در قضا کن - سعدیا با ساعد سیمین نشاید پنجه کرد
گر چه بازو سخت داری زور با آهن مکن - چرخ شنید ناله ام گفت منال سعدیا
کاه تو تیره می کند آینه جمال من - خلق را بر ناله من رحمت آمد چند بار
خود نگویی چند نالد سعدی مسکین من - ای گل خوش بوی من یاد کنی بعد از این
سعدی بیچاره بود بلبل خوشگوی من - جفای عشق تو چندان که می برد سعدی
خیال وصل تو از سر نمی کند بیرون - نظر کردن به خوبان دین سعدیست
مباد آن روز کو برگردد از دین - گر سرش داری چو سعدی سر بنه مردانه وار
با چنین معشوق نتوان باخت عشق الا چنین - کسان به حال پریشان سعدی از غم عشق
زنخ زنند و ندانند تا چه حالست این - سعدی بدو چشم تو که دارد
چشمی و هزار دانه لولو - تحمل کن جفای یار سعدی
که جور نیکوان ذنبیست معفو - سعدی چو صبر از اوت میسر نمی شود
اولیتر آن که صبر کنی بر گزند او - سعدی شیرین زبان این همه شور از کجا
شاهد ما آیتیست وین همه تفسیر او - سعدی اگر برآیدت پای به سنگ دم مزن
روز نخست گفتمت سر نبری ز کوی او - وین قبای صنعت سعدی که در وی حشو نیست
حد زیبایی ندارد خاصه بر بالای تو - خرده بر سعدی مگیر ای جان که کاری خرد نیست
سوختن در عشق وان گه ساختن بی روی تو - بازم حفاظ دامن همت گرفت و گفت
از دوست جز به دوست مبر سعدیا پناه - گوش بر ناله مطرب کن و بلبل بگذار
که نگویند سخن از سعدی شیرازی به - هر که می بیندم از جور غمت می گوید
سعدیا بر تو چه رنجست که بگداخته ای - در دل سعدیست چراغ غمت
مشعله ای تا ابد افروخته - سر می نهند پیش خطت عارفان پارس
بیتی مگر ز گفته سعدی نبشته ای - سعدی هزار جامه به روزی قبا کند
یک مهربانی از تو به سالی نیافته - سعدی نرسد به یار هرگز
کو شرمگنست و یار ساده - روی تو مبیناد دگر دیده سعدی
گر دیده به کس بازکند روی تو دیده - صوفی و کنج خلوت سعدی و طرف صحرا
صاحب هنر نگیرد بر بی هنر بهانه - سعدی به پاکبازی و رندی مثل نشد
تنها در این مدینه که در هر مدینه ای - خوش آمد نیست سعدی را در این زندان جسمانی
اگر تو یک دلی با او چو او در عالم جان آی - سعدیا دختر انفاس تو بس دل ببرد
به چنین صورت و معنی که تو می آرایی - سعدی آن دیو نباشد که به افسون برود
هیچت افتد که چو مردم به سخن بازآیی - بر رخ سعدی از خیال تو دوش
زرگری بود و سیم پالایی - قیامت می کنی سعدی بدین شیرین سخن گفتن
مسلم نیست طوطی را در ایامت شکرخایی - و گر طاقت نداری جور مخدوم
برو سعدی که خدمت را نشایی - سعدیا دختر انفاس تو بس دل ببرد
به چنین زیور معنی که تو می آرایی - سخن پیدا بود سعدی که حدش تا کجا باشد
زبان درکش که منظورت ندارد حد زیبایی - تو که گفته ای تأمل نکنم جمال خوبان
بکنی اگر چو سعدی نظری بیازمایی - گر او نظر کند سعدیا به چشم نواخت
به دست سعی تو بادست تا نپیمایی - جمیع پارسایان گو بدانند
که سعدی توبه کرد از پارسایی - شرط کرم آنست که با درد بمیری
سعدی و نخواهی ز در خلق دوایی - سعدی آن نیست که هرگز ز کمندت بگریزد
که بدانست که دربند تو خوشتر که رهایی - نپندارم که سعدی را بیازاری و بگذاری
که بعد از سایه لطفت ندارد در جهان جایی - گویند تمنایی از دوست بکن سعدی
جز دوست نخواهم کرد از دوست تمنایی - روشنت گردد این حدیث چو روز
گر چو سعدی شبی بپیمایی - با این همه میدان لطافت که تو داری
سعدی چه بود در خم چوگان تو گویی - سعدی غمش از دست مده گر ندهد دست
کی دست دهد در همه آفاق چنویی - ز خاک سعدی بیچاره بوی عشق آید
هزار سال پس از مرگش ار به ینبویی - به اختیار تو سعدی چه التماس برآید
گر او مراد نبخشد تو کیستی که بجویی - یاران همه با یار و من خسته طلبکار
هر کس به سر آبی و سعدی به سرابی - دل همچو سنگت ای دوست به آب چشم سعدی
عجبست اگر نگردد که بگردد آسیابی - که سعدی چون فراق ما کشیدی
نخواهی دید در دوزخ عذابی - فراقنامه سعدی عجب که در تو نگیرد
و ان شکوت الی الطیر نحن فی الوکنات - عجب مدار که سعدی به یاد دوست بنالد
که عشق موجب شوقست و خمر علت مستی - گله از فراق یاران و جفای روزگاران
نه طریق توست سعدی کم خویش گیر و رستی - سعدی غرض از حقه تن آیت حقست
صد تعبیه در توست و یکی بازنجستی - چنین گویند سعدی را که دردی هست پنهانی
خبر در مغرب و مشرق نبودی گر نهانستی - ز خاکم رشک می آید که بر سر می نهی پایش
که سعدی زیر نعلینت چه بودی گر ترابستی - سیلاب قضا نسترد از دفتر ایام
این ها که تو بر خاطر سعدی بنوشتی - سعدی از عقبی و دنیا روی در دیوار کرد
تا تو در دیوار فکرش نقش خود بنگاشتی - عمرها در زیر دامن برد سعدی پای صبر
سر ندیدم کز گریبان وفا برداشتی - تو قدر صحبت یاران و دوستان نشناسی
مگر شبی که چو سعدی به داغ عشق بخفتی - سعدی نهفته چند بماند حدیث عشق
این ریش اندرون بکند هم سرایتی - سعدیا گر روزگارت می کشد
گو بکش بر دست سیمین ساعدی - جایی که داغ گیرد دردش دوا پذیرد
آنست داغ سعدی کاول نظر نهادی - سعدی سپر از جفا نیندازد
گل با گیه ست و صاف با دردی - چرا دردت نچیند جان سعدی
که هم دردی و هم درمان دردی - شب غم های سعدی را مگر هنگام روز آمد
که تاریک و ضعیفش چون چراغ صبحدم کردی - حدیث سعدی اگر کائنات بپسندند
به هیچ کار نیاید گرش تو نپسندی - سعدیا دور نیک نامی رفت
نوبت عاشقیست یک چندی - شکایت گفتن سعدی مگر با دست نزدیکت
که او چون رعد می نالد تو همچنان برق می خندی - تو را ملامت رندان و عاشقان سعدی
دگر حلال نباشد که خود بلغزیدی - به مقتضای زمان اقتصار کن سعدی
که آن چه غایت جهد تو بود کوشیدی - از نعلش آتش می جهد نعلم در آتش می نهد
گر دیگری جان می دهد سعدی تو جان می پروری - سعدی تو کیستی که دم دوستی زنی
دعوی بندگی کن و اقرار چاکری - قلمست این به دست سعدی در
یا هزار آستین در دری - عذر سعدی ننهد هر که تو را نشناسد
حال دیوانه نداند که ندیدست پری - این سخن سعدی تواند گفت و بس
هر گدایی را نباشد جوهری - سعدی اگر کشته شود در فراق
زنده شود چون به سرش بگذری - سعدی به جور و جفا مهر از تو برنکند
من خاک پای توام ور خون من بخوری - سعدی اگر هلاک شد عمر تو باد و دوستان
ملک یمین خویش را گر بکشی چه غم خوری - سعدیا پیش تیر غمزه ما
به ز تقوا ببایدت سپری - سعدی به وصل دوست چو دستت نمی رسد
باری به یاد دوست زمانی به سر بری - عشق و دوام عافیت مختلفند سعدیا
هر که سفر نمی کند دل ندهد به لشکری - سعدی از گرمی بخواهد سوختن
بس که تو شیرینی از حد می بری - روزی مگر به دیده سعدی قدم نهی
تا در رهت به هر قدمت می نهد سری - باک مدار سعدیا گر به فدا رود سری
هر که به معظمی رسد ترک دهد محقری - آه سعدی اثر کند در کوه
نکند در تو سنگ دل اثری - سعدیا داروی تلخ از دست دوست
به که شیرینی ز دست دیگری - صبری که بود مایه سعدی دگر نماند
سختی مکن که کیسه بپرداخت مشتری - هر درد را که بینی درمان و چاره ای هست
درمان درد سعدی با دوست سازگاری - سعدیا دوست نبینی و به وصلش نرسی
مگر آن وقت که خود را ننهی مقداری - عمر سعدی گر سر آید در حدیث عشق شاید
کو نخواهد ماند بی شک وین بماند یادگاری - ز خلق گوی لطافت تو برده ای امروز
به خوبرویی و سعدی به خوب گفتاری - دانم که فارغی تو از حال و درد سعدی
کو را در انتظارت خون شد دو دیده باری - حدیث سعدی در عشق او چو بیهده ست
نزد دمی چو ندارد زبان گفتاری - بنال سعدی اگر چاره وصالت نیست
که نیست چاره بیچارگان بجز زاری - سعدی آن طبع ندارد که ز خوی تو برنجد
خوش بود هر چه تو گویی و شکر هر چه تو باری - گرت بدایع سعدی نباشد اندر بار
به پیش اهل و قرابت چه ارمغان آری - سخن لطیف سعدی نه سخن که قند مصری
خجلست از این حلاوت که تو در کلام داری - قدم ز خانه چو بیرون نهی به عزت نه
که خون دیده سعدی بر آستان داری - سعدی تو نیارامی و کوته نکنی دست
تا سر نرود در سر سودا که تو داری - به خدای اگر چو سعدی برود دلت به راهی
همه شب چنو نخسبی و نظر به راه داری - سعدیا گفتار شیرین پیش آن کام و دهان
در به دریا می فرستی زر به معدن می بری - به خنده گفت که سعدی سخن دراز مکن
میان تهی و فراوان سخن چو طنبوری - سعدی به جفا دست امید از تو ندارد
هم جور تو بهتر که ز روی تو صبوری - سعدی نظر بپوشان یا خرقه در میان نه
رندی روا نباشد در جامه فقیری - ز لطف لفظ شکربار گفته سعدی
شدم غلام همه شاعران شیرازی - تو را چو سعدی اگر بنده ای بود چه شود
که در رکاب تو باشد غلام شیرازی - تو همچو صاحب دیوان مکن که سعدی را
به یک ره از نظر خویشتن بیندازی - سعدیا گر ز دل آتش به قلم درنزدی
پس چرا دود به سر می رودش هر نفسی - بر آستان وصالت نهاده سر سعدی
بر آستین خیالت نبوده دسترسی - این همه خار می خورد سعدی و بار می برد
جای دگر نمی رود هر که گرفت مونسی - مست می عشق را عیب مکن سعدیا
مست بیفتی تو نیز گر هم از این می چشی - سعدی آن روز که غوغای قیامت باشد
چشم دارد که تو منظور نهانش باشی - وفای یار به دنیا و دین مده سعدی
دریغ باشد یوسف به هر چه بفروشی - نه حسنت آخری دارد نه سعدی را سخن پایان
بمیرد تشنه مستسقی و دریا همچنان باقی - سعدی از دست غمت چاک زده دامن عمر
بیشتر زین نکند صابری و مشتاقی - سعدیا آتش سودای تو را آبی بس
باد بی فایده مفروش که مشتی خاکی - سعدی از جان می خورد سوگند و می گوید به دل
وعده هایش را وفا باری نمودی کاشکی - سعدیا تسلیم فرمان شو که نیست
چاره عاشق بجز بیچارگی - یا ببرد خانه سعدی خیال
یا ببرد دوست به همخانگی - تو هم این مگوی سعدی که نظر گناه باشد
گنه ست برگرفتن نظر از چنین جمالی - چو سعدی خاک شد سودی ندارد
اگر خاک وی اندر دیده مالی - صوفی نظر نبازد جز با چنین حریفی
سعدی غزل نگوید جز بر چنین غزالی - کمند سعدی اگر شیر شرزه صید کند
تو در کمند نیایی که آهوی حرمی - سعدی به لب دریا دردانه کجا یابی
در کام نهنگان رو گر می طلبی کامی - طاقتم نیست ز هر بی خبری سنگ ملامت
که تو در سینه سعدی چو چراغ از پس جامی - سعدی سخن یار نگوید بر اغیار
هرگز نبرد سوخته ای قصه به خامی - سعدی چو ترک هستی گفتی ز خلق رستی
از سنگ غم نباشد بعد از شکسته جامی - سر نیارستی کشید از دست افغانم فلک
گر به خدمت دست سعدی در رکابت دیدمی - سعدی چو سروری نتوان کرد لازمست
با سخت بازوان به ضرورت فروتنی - شنیده ای که مقالات سعدی از شیراز
همی برند به عالم چو نافه ختنی - هفت کشور نمی کنند امروز
بی مقالات سعدی انجمنی - چاره بیچارگی بود سعدی
چون ندانند چاره ای و فنی - سعدی اگر جزع کنی ور نکنی چه فایده
سخت کمان چه غم خورد گر تو ضعیف جوشنی - خوان درویش به شیرینی و چربی بخورند
سعدیا چرب زبانی کن و شیرین سخنی - سعدی خط سبز دوست دارد
پیرامن خد ارغوانی - نشاید خون سعدی را به باطل ریختن حقا
بیا سهلست اگر داری به خط خواجه فرمانی - سعدیا دیگر این حدیث مگوی
تا نگویند قصه می خوانی - طبیب از من به جان آمد که سعدی قصه کوته کن
که دردت را نمی دانم برون از صبر درمانی - دودی که بیاید از دل سعدی
پیداست که آتشیست پنهانی - روی امید سعدی بر خاک آستانست
بعد از تو کس ندارد یا غایه الامانی - این توانی که نیایی ز در سعدی باز
لیک بیرون روی از خاطر او نتوانی - سر از کمند تو سعدی به هیچ روی نتابد
اسیر خویش گرفتی بکش چنان که تو دانی - روان روشن سعدی که شمع مجلس توست
به هیچ کار نیاید گرش نسوزانی - دل دردمند سعدی ز محبت تو خون شد
نه به وصل می رسانی نه به قتل می رهانی - سعدیا گر قدمت راه به پایان نرساند
باری اندر طلبش عمر به پایان برسانی - سر ارادت سعدی گمان مبر هرگز
که تا قیامت از این آستان بگردانی - شرطست سعدیا که به میدان عشق دوست
خود را به پیش تیر ملامت سپر کنی - زنهار سعدی از دل سنگین کافرش
کافر چه غم خورد چو تو زنهار می کنی - سعدی خویش خوانیم پس به جفا برانیم
سفره اگر نمی نهی در به چه باز می کنی - سعدی گلت شکفت همانا که صبحدم
فریاد بلبلان سحرخیز می کنی - عشق لب شیرینت روزی بکشد سعدی
فرهاد چنین کشته ست آن شوخ به شیرینی - ز نیکبختی سعدیست پای بند غمت
زهی کبوتر مقبل که صید شاهینی - چون سعدی صد هزار بلبل
گلزار رخ تو را غزل گوی - هر که سودانامه سعدی نبشت
دفتر پرهیزگاری گو بشوی - عشق از دل سعدی به ملامت نتوان برد
گر رنگ توان برد به آب از رخ هندوی - محالست این که ترک دوست هرگز
بگوید سعدی ای دشمن تو می گویی - سعدیا شور عشق می گوید
سخنانت نه طبع شیرین گوی - سعدیا عاشق نشاید بودن اندر خانقاه
شاهدبازی فراخ و زاهدان تنگ خوی - دیده سعدی و دل همراه توست
تا نپنداری که تنها می روی - ای باد صبح دشمن سعدی مراد یافت
نزدیک دوستان وی این داستان بگوی - سعدی و عمر و زید را هیچ محل نمی نهی
وین همه لاف می زنیم از دهل میان تهی - خضری چو کلک سعدی همه روز در سیاحت
نه عجب گر آب حیوان به درآید از سیاهی - سعدی به هر چه آید گردن بنه که شاید
پیش که داد خواهی از دست پادشاهی - دریغ نیست ز تو هر چه هست سعدی را
وی آن کند که تو گویی دگر چه می خواهی - مولوی
- «سعدی» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- دور به گرد ساغرش هست نصیب اسعدی
كو بحراك دست او دور سوار میكند - هر حس معنوی را در غیب دركشید
هر مس اسعدی را هم كیمیا ببرد - خاصا سعدی كه او به هر دم
صد دل به سعود خویش بربود - نحس گوید تو را كه بدلنی
سعد گوید تو را كه یا سعدیك - سعد شمس الدین تبریزی بتافت
وز قران سعد او ما اسعدیم - درختی بیخ او بالا نگونه شاخههای او
به عكس آن درختانی كه سعدیاند و شونیزی - خاك پای شمس تبریزی ببوس
تا برآری سر ز سعد و اسعدی - گشت حاصل آرزوی دل نعم
گشت هر سعدی كنون اسعد بلی