«نگار» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «نگار» در غزلیات حافظ شیرازی
- مژه سیاهت ار کرد به خون ما اشارت
ز فریب او بیندیش و غلط مکن نگارا - بس غریب افتاده است آن مور خط گرد رخت
گر چه نبود در نگارستان خط مشکین غریب - هر ناله و فریاد که کردم نشنیدی
پیداست نگارا که بلند است جنابت - خنده جام می و زلف گره گیر نگار
ای بسا توبه که چون توبه حافظ بشکست - شیدا از آن شدم که نگارم چو ماه نو
ابرو نمود و جلوه گری کرد و رو ببست - لطیفه ایست نهانی که عشق از او خیزد
که نام آن نه لب لعل و خط زنگاریست - این همه عکس می و نقش نگارین که نمود
یک فروغ رخ ساقیست که در جام افتاد - نیست در شهر نگاری که دل ما ببرد
بختم ار یار شود رختم از این جا ببرد - هر آبروی که اندوختم ز دانش و دین
نثار خاک ره آن نگار خواهم کرد - ساقیا جام می ام ده که نگارنده غیب
نیست معلوم که در پرده اسرار چه کرد - صراحی می کشم پنهان و مردم دفتر انگارند
عجب گر آتش این زرق در دفتر نمی گیرد - نگارم دوش در مجلس به عزم رقص چون برخاست
گره بگشود از ابرو و بر دل های یاران زد - هزار نقش برآید ز کلک صنع و یکی
به دلپذیری نقش نگار ما نرسد - هر نقش که دست عقل بندد
جز نقش نگار خوش نباشد - آن پریشانی شب های دراز و غم دل
همه در سایه گیسوی نگار آخر شد - نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت
به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد - هزار حیله برانگیخت حافظ از سر فکر
در آن هوس که شود آن نگار رام و نشد - قدحی درکش و سرخوش به تماشا بخرام
تا ببینی که نگارت به چه آیین آمد - رقص بر شعر تر و ناله نی خوش باشد
خاصه رقصی که در آن دست نگاری گیرند - یاد باد آن که نگارم چو کمر بربستی
در رکابش مه نو پیک جهان پیما بود - واعظ شهر چو مهر ملک و شحنه گزید
من اگر مهر نگاری بگزینم چه شود - ز نقش بند قضا هست امید آن حافظ
که همچو سرو به دستم نگار بازآید - گر دیگران به عیش و طرب خرمند و شاد
ما را غم نگار بود مایه سرور - چو لاله در قدحم ریز ساقیا می و مشک
که نقش خال نگارم نمی رود ز ضمیر - نگاری چابکی شنگی کلهدار
ظریفی مه وشی ترکی قباپوش - هم گلستان خیالم ز تو پرنقش و نگار
هم مشام دلم از زلف سمن سای تو خوش - عروس طبع را زیور ز فکر بکر می بندم
بود کز دست ایامم به دست افتد نگاری خوش - بیا که توبه ز لعل نگار و خنده جام
حکایتیست که عقلش نمی کند تصدیق - دل داده ام به یاری شوخی کشی نگاری
مرضیه السجایا محموده الخصائل - حافظ از سرپنجه عشق نگار
همچو مور افتاده شد در پای پیل - باده گلرنگ تلخ تیز خوش خوار سبک
نقلش از لعل نگار و نقلش از یاقوت خام - روی نگار در نظرم جلوه می نمود
وز دور بوسه بر رخ مهتاب می زدم - خیال نقش تو در کارگاه دیده کشیدم
به صورت تو نگاری ندیدم و نشنیدم - گر دست دهد خاک کف پای نگارم
بر لوح بصر خط غباری بنگارم - گر چنین چهره گشاید خط زنگاری دوست
من رخ زرد به خونابه منقش دارم - چو کار عمر نه پیداست باری آن اولی
که روز واقعه پیش نگار خود باشم - قامتش را سرو گفتم سر کشید از من به خشم
دوستان از راست می رنجد نگارم چون کنم - بعد از این دست من و زلف چو زنجیر نگار
چند و چند از پی کام دل دیوانه روم - زاهد برو که طالع اگر طالع من است
جامم به دست باشد و زلف نگار هم - بوی بنفشه بشنو و زلف نگار گیر
بنگر به رنگ لاله و عزم شراب کن - غلام چشم آن ترکم که در خواب خوش مستی
نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو - حسن فروشی گلم نیست تحمل ای صبا
دست زدم به خون دل بهر خدا نگار کو - من رمیده ز غیرت ز پا فتادم دوش
نگار خویش چو دیدم به دست بیگانه - نگار می فروشم عشوه ای داد
که ایمن گشتم از مکر زمانه - نگارا بر من بی دل ببخشای
و واصلنی علی رغم الاعادی - چشم فلک نبیند زین طرفه تر جوانی
در دست کس نیفتد زین خوبتر نگاری - شهریست پرظریفان و از هر طرف نگاری
یاران صلای عشق است گر می کنید کاری - ساعد آن به که بپوشی تو چو از بهر نگار
دست در خون دل پرهنران می داری - در آن چمن که بتان دست عاشقان گیرند
گرت ز دست برآید نگار من باشی - گر تو فارغی از ما ای نگار سنگین دل
حال خود بخواهم گفت پیش آصف ثانی - امید در کمر زرکشت چگونه ببندم
دقیقه ایست نگارا در آن میان که تو دانی - این خون که موج می زند اندر جگر تو را
در کار رنگ و بوی نگاری نمی کنی - سعدی شیرازی
- «نگار» در غزلیات سعدی شیرازی
- گبر و ترسا و مسلمان هر کسی در دین خویش
قبله ای دارند و ما زیبا نگار خویش را - کاشکی پرده برافتادی از آن منظر حسن
تا همه خلق ببینند نگارستان را - دیر آمدی ای نگار سرمست
زودت ندهیم دامن از دست - ساربانا یک نظر در روی آن زیبا نگار
گر به جانی می دهد اینک خریدار آمدست - فریاد من از فراق یارست
و افغان من از غم نگارست - بی روی چو ماه آن نگارین
رخساره من به خون نگارست - هر باب از این کتاب نگارین که برکنی
همچون بهشت گویی از آن باب خوشترست - دل می برد این خط نگارین
گویی خط روی دلستانست - چون دیدمش آن رخ نگارین
در خود به غلط شدم که این اوست - باور مکن که صورت او عقل من ببرد
عقل من آن ببرد که صورت نگار اوست - سعدی حجاب نیست تو آیینه پاک دار
زنگارخورده چون بنماید جمال دوست - داروی مشتاق چیست زهر ز دست نگار
مرهم عشاق چیست زخم ز بازوی دوست - حیفست چنین روی نگارین که بپوشی
سودی به مساکین رسد آخر چه زیانت - دوش در واقعه دیدم که نگارین می گفت
سعدیا گوش مکن بر سخن اعدایت - من نه آن صورت پرستم کز تمنای تو مستم
هوش من دانی که بردست آن که صورت می نگارد - به پای سرو درافتاده اند لاله و گل
مگر شمایل قد نگار من دارد - و گر به دست نگارین دوست کشته شویم
میان عالمیان افتخار ما باشد - نگارخانه چینی که وصف می گویند
نه ممکنست که مثل نگار ما باشد - دل آینه صورت غیبست ولیکن
شرطست که بر آینه زنگار نباشد - حسن دلاویز پنجه ایست نگارین
تا به قیامت بر او نگار نماند - نه من از دست نگارین تو مجروحم و بس
که به شمشیر غمت کشته چو من بسیارند - حاجت صحرا نبود آیینه هست
گر نگارستان تماشا می کند - جوفروشست آن نگار سنگ دل
با من او گندم نمایی می کند - که پندارم نگار سروبالا
در این دم تهنیت گویان درآید - گر سر برود قطعا در پای نگارینش
سهلست ولی ترسم کو دست نیالاید - مرا چو آرزوی روی آن نگار آید
چو بلبلم هوس ناله های زار آید - ساقیا می ده که مرغ صبح بام
رخ نمود از بیضه زنگارفام - از روی نگارین تو بیزارم اگر من
تا روی تو دیدم به دگر کس نگرستم - شکست عهد مودت نگار دلبندم
برید مهر و وفا یار سست پیوندم - شستم به آب غیرت نقش و نگار ظاهر
کاندر سراچه دل نقش و نگار دارم - تا سر برآورد از گریبان آن نگار سنگ دل
هر لحظه از بیداد او سر در گریبان می برم - آخر به سرم گذر کن ای دوست
انگار که خاک آستانم - مرا پلنگ به سرپنجه ای نگار نکشت
تو می کشی به سرپنجه نگارینم - ای برادر غم عشق آتش نمرود انگار
بر من این شعله چنانست که بر ابراهیم - نگارینا به شمشیرت چه حاجت
مرا خود می کشد دست نگارین - بامدادش بین که چشم از خواب نوشین برکند
گر ندیدی سحر بابل در نگارستان چین - این نسیم خاک شیرازست یا مشک ختن
یا نگار من پریشان کرده زلف عنبرین - ای طراوت برده از فردوس اعلا روی تو
نادرست اندر نگارستان دنیی روی تو - نگاری سخت محبوبی و مطبوع
ولیکن سست مهر و بی وفایی - نگارینا به هر تندی که می خواهی جوابم ده
اگر تلخ اتفاق افتد به شیرینی بیندایی - نگارین روی و شیرین خوی و عنبربوی و سیمین تن
چه خوش بودی در آغوشم اگر یارای آنستی - نگارا وقت آن آمد که دل با مهر پیوندی
که ما را بیش از این طاقت نماندست آرزومندی - بپوش روی نگارین و موی مشکین را
که حسن طلعت خورشید را بپوشیدی - ز ابروی زنگارین کمان گر پرده برداری عیان
تا قوس باشد در جهان دیگر نبیند مشتری - نسخه چشم و ابرویت پیش نگارگر برم
گویمش این چنین بکن صورت قوس و مشتری - ترسم نماز صوفی با صحبت خیالت
باطل بود که صورت بر قبله می نگاری - به گرد نقطه سرخت عذار سبز چنان
که نیم دایره ای برکشند زنگاری - عرقت بر ورق روی نگارین به چه ماند
همچو بر خرمن گل قطره باران بهاری - ملکا مها نگارا صنما بتا بهارا
متحیرم ندانم که تو خود چه نام داری - هر زمان گویم ز داغ عشق و تیمار فراق
دل ربود از من نگارم جان ربودی کاشکی - صورت نگار چینی بی خویشتن بماند
گر صورتت ببیند سر تا به سر معانی - حاجت به نگاریدن نبود رخ زیبا را
تو ماه پری پیکر زیبا و نگارینی - منم ای نگار و چشمی که در انتظار رویت
همه شب نخفت مسکین و بخفت مرغ و ماهی - خیام نیشابوری
- «نگار» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «نگار» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای عقل كل ذوفنون تعلیم فرما یك فسون
كز وی بخیزد در درون رحمی نگارین یار را - فلسفی این هستی من عارف تو مستی من
خوبی این زشتی آن هم تو نگاری صنما - مست رود نگار من در بر و در كنار من
هیچ مگو كه یار من باكرمست و باوفا - جمالش آفتاب آمد جهان او را نقاب آمد
ولیكن نقش كی بیند بجز نقش و نگاری را - به دست آور نگاری تو كز این دستست كار تو
چرا باید سپردن جان نگاری جان سپاری را - چه باشد گر نگارینم بگیرد دست من فردا
ز روزن سر درآویزد چو قرص ماه خوش سیما - همان سلطان همان سلطان كه خاكی را نبات آرد
ببخشد جان ببخشد جان نگاران نباتی را - اندر دل ما تویی نگارا
غیر تو كلوخ و سنگ خارا - به مباركی و شادی چو نگار من درآید
بنشین نظاره میكن تو عجایب خدا را - چه عروسیست در جان كه جهان ز عكس رویش
چو دو دست نوعروسان تر و پرنگار بادا - آمد بهار خرم آمد نگار ما
چون صد هزار تنگ شكر در كنار ما - مرا بدید و نپرسید آن نگار چرا
ترش ترش بگذشت از دریچه یار چرا - از كف دریا بنگارد زمین
دود سیه را بنگارد سما - تو را حق داد صیقل تا زدایی
ز هجر ازرق زنگار امشب - آن چشم به گریه میفشارد
تا بفشارد نگار غبغب - عاشق جور یار شو عاشق مهر یار نی
تا كه نگار نازگر عاشق زار آیدت - بخندد چشم مریخش مرا گوید نمیترسی
نگارا بوی خون آید اگر مریخ خندانست - قرار زندگانی آن نگارست
كز او آن بیقراری برقرارست - همینالد درون از بیقراری
بدان ماند كه آن جان نگارست - نگار خوب شكربار چونست
چراغ دیده و دیدار چونست - در شهر شما یكی نگاریست
كز وی دل و عقل بیقراریست - گر تو پنداری به حسن تو نگاری هست نیست
ور تو پنداری مرا بیتو قراری هست نیست - ای روح دست بركن و بنمای رنگ خوش
كاینها همه بجز كف و نقش و نگار نیست - اندیشه را رها كن و دل ساده شو تمام
چون روی آینه كه به نقش و نگار نیست - طره خویش ای نگار خوش به كف من سپار
هر كه در این چه فتاد داد رسن واجبست - سه روز شد كه نگارین من دگرگونست
شكر ترش نبود آن شكر ترش چونست - نگار ختن را حیات چمن را
میان گلستان كشیدی كه نوشت - گر ننگارم سخنی بعد از این
نیست از آن رو كه نگاریم نیست - آینه رنج ز فرعون دور
كان رخ او رنگی و زنگاریست - آب زنید راه را هین كه نگار میرسد
مژده دهید باغ را بوی بهار میرسد - مطرب جان بیا بزن تنتن تن تنن تنن
كاین دل مست از به گه یاد نگار میكند - یاد نگار میكند قصد كنار میكند
روح نثار میكند شیر شكار میكند - بهار آمد بهار آمد بهار مشكبار آمد
نگار آمد نگار آمد نگار بردبار آمد - ز سوسن بشنو ای ریحان كه سوسن صد زبان دارد
به دشت آب و گل بنگر كه پرنقش و نگار آمد - صلا یا ایها العشاق كان مه رو نگار آمد
میان بندید عشرت را كه یار اندر كنار آمد - قیامت در قیامت بین نگار سروقامت بین
كز او عالم بهشتی شد هزاران نوبهار آمد - یا تشنه چو اعرابی در چه فكند دلوی
در دلو نگارینی چون تنگ شكر یابد - گفتم به نگار من كز جور مرا مشكن
گفتا به صدف مانی كو در به شكم دارد - آن سرخ قبایی كه چو مه پار برآمد
امسال در این خرقه زنگار برآمد - آن سرخ قبایی كه چو مه پار برآمد
امسال در این خرقه زنگار برآمد - آیینه كه شمس الحق تبریز بسازد
زنگار كجا گیرد و صیقل به چه باید - نگارا مردگان از جان چه دانند
كلاغان قدر تابستان چه دانند - ما را باری نگار خوش قول
اندر بر خود چو چنگ دارد - امروز گریخت شرم از من
او بر كف مست كی نگارد - آن جا كه چو تو نگار باشد
سالوس و حفاظ عار باشد - امروز نگار ما نیامد
آن دلبر و یار ما نیامد - دیدیت كه تان همینگارد
دیگر چه خیال مینگارید - میآید آن نگار امشب
چون منتظران آن نگارید - در هر طرفی یكی نگاریست
صوفی تو نگر كه آن كی دارد - به چه چشمهای كودن شود از نگار روشن
اگر آن غبار كویش سر توتیا ندارد - نقشهایی كه نگارد آن نگار
عقل آن را جز كه مفرش چون بود - در راه رهزنانند وین همرهان زنانند
پای نگاركرده این راه را نشاید - چون زان چنان نگاری در سر فتد خماری
دل تخت و بخت جوید یا ننگ و عار ماند - تشنیع میزنی كه جفا كرد آن نگار
خوبی كه دید در دو جهان كو جفا نكرد - در دیده گدای تو آید نگار خاك
حاشا ز دیدهای كه خدایش نظر دهد - دی شد و بهمن گذشت فصل بهاران رسید
جلوه گلشن به باغ همچو نگاران رسید - باد صبا میوزد از سر زلف نگار
فعل صبا ظاهرست لیك صبا را كه دید - از این و آن بگریزم ز ترس نی ز ملولی
كه آن نگار لطیفم از این و آن بگریزد - اگر دمی بنوازد مرا نگار چه باشد
گر این درخت بخندد از آن بهار چه باشد - گهی كه خاك شوم خاك ذره ذره شود
نه ذره ذره من عاشق نگار بود - بگردد این رخ زردم چو صد هزار نگار
ز طبل دعوت من گر نگار بازآید - ز خیال نگار من چو بخندد بهار من
رخ او گلفشان شود نظرم گلستان شود - ای تو نگار خانگی خانه درآ از این سفر
پسته لعل برگشا تا نشود گران شكر - نگار اندر كنار و چون نگاری
لطیف و خوب و چست و تازه و تر - در این سرما و باران یار خوشتر
نگار اندر كنار و عشق در سر - وارهان مر فاخران فقر را از ننگ جان
در ره نقاش بشكن جمله این نقش و نگار - خوی بد دارم ملولم تو مرا معذور دار
خوی من كی خوش شود بیروی خوبت ای نگار - چون ز شب نیمی بشد مستان همه بیخود شدند
ما بماندیم و شب و شمع و شراب و آن نگار - بر قفای تو چو باشد اثر سیلی دوست
بوسهها یابد رویت ز نگاران ضمیر - صاحب دید و بصیرت شه ما شمس الدین
كه از او گشت رخ روح چو صد روی نگار - پس كمالات آن را كو نگارد جهان را
چون تقاضا نباشد عشق و هنجار دیگر - هر كجا خوش نگاری روز و شب بیقراری
جوید او حسن خود را نوخریدار دیگر - چون بدیدی سوی روزن درنگر
كان نگار از عكس روزن شد نگار - داد جاروبی به دستم آن نگار
گفت كز دریا برانگیزان غبار - برشو از گرمابه و گلخن مرو
جامه كن دربنگر آن نقش و نگار - رفتم آن جا مست و گفتم ای نگار
چون مرا دیوانه كردی گوش دار - هر كس به جنس خویش درآمیخت ای نگار
هر كس به لایق گهر خود گرفت یار - هر دم ز پرتو نظر او به سوی دل
حوریست بر یمین و نگاریست بر یسار - پرده خوش آن بود كز پس آن پرده دار
با رخ چون آفتاب سایه نماید نگار - هر چه بر اصحاب حال باشد اول خیال
گردد آخر وصال چونك درآید نگار - زنان مصر چه دیدند بر رخ یوسف
كه شرحه شرحه بریدند ساعد چو نگار - مجوی شادی چون در غمست میل نگار
كه در دو پنجه شیری تو ای عزیز شكار - ز بامداد چه دشمن كشست دیدن یار
بشارتیست ز عمر عزیز روی نگار - نگار كردن چون اشك بر رخ عاشق
حلاوتیست در آن رو كه زد نگار نگار - فغان فغان كه ببست آن نگار بار سفر
فغان كه بنده مر او را نبود یار سفر - میر خرابات تویی ای نگار
وز تو خرابات چنین بیقرار - خمر كهن بر سر عشاق ریز
صورت نو در دل مستان نگار - این خبر افتاد به خوبان غیب
تا برسیدند هزاران نگار - این جهان همچو موم رنگارنگ
عشق چون آتشی عظیم شرار - ترك قدح كن بیار ساغر زفت ای نگار
ساغر خردم سبوست من چه كنم كفجلیز - خون دل میبین و با كس دم مزن
وز نگار شنگ سرغوغا مپرس - نگاری را كه میجویم به جانش
نمیبینم میان حاضرانش - خرگوش كه صورتند بیجان
گرمابه پر از نگار منقوش - این نگاران نقش پرده آن نگاران دلند
پرده را بردار و دررو با نگار خویش باش - با نگار خویش باش و خوب خوب اندیش باش
از دو عالم بیش باش و در دیار خویش باش - من توام تو منی ای دوست مرو از بر خویش
خویش را غیر مینگار و مران از در خویش - سرمست شد نگارم بنگر به نرگسانش
مستانه شد حدیثش پیچیده شد زبانش - پخته خورد پخته خوار خام خورد عشق یار
خام منم ای نگار كه نتوان پختنش - جهان تنور و در آن نانهای رنگارنگ
تنور و نان چه كند آنك دید خبازش - بهتر از این یار كیست خوشتر از این كار چیست
پیش بت من سجود گرد نگارم طواف - چه كارستان كه داری اندر این دل
چه بتها مینگاری اندر این دل - من خاك تیره نیستم تا باد بر بادم دهد
من چرخ ازرق نیستم تا خرقه زنگاری كنم - مرا می گوید آن دلبر كه از عاشق فنا خوشتر
نگارا چند بشتابی نه آخر اندر این كارم - آخر نه سلیمان هم بشنید غم موری
آخر تو سلیمانی انگار كه من مورم - چو رنجور تن آید چو معجون نجاحیم
چو بیمار دل آید نگاریم و ندیمیم - خمش كن كینه زنگار گیرد
چو بر وی دم زدم فریاد كردم - وان گاه كه بگذری مینگار
كز روزن و درگه تو دورم - ای خوشا روزا كه ما معشوق را مهمان كنیم
دیده از روی نگارینش نگارستان كنیم - ز نگار خوش پنهان ز یكی آتش پنهان
چو دل افروخته گشتم ز دلفروز خموشم - بت بینقش و نگارم جز تو یار ندارم
تویی آرام دل من مبر ای دوست قرارم - باطن ما چو فلك تا به ابد مستسقی است
گر چه روزی دو سه در نقش و نگار بشریم - همه زندان جهان پر ز نگارست و نقوش
همه محبوس نقوش و وثنات صوریم - گر مرا او به عدم انگارد
ستمش را به كرم انگارم - آن جهان پنهان را بنما
كاین جهان را به عدم انگارم - دوش از رخ نگاری دل مست گشت باری
تا پیش شهریاری من ساغری شكستم - گر سر كشد نگارم ور غم برد قرارم
هم آه برنیارم از آه خشم كردم - نگیرد آینه زنگار هیچ اگر گیرد
ز عین زنگ بدان روی دیدمان داریم - كس نداند خدای داند و بس
عیشهایی كه با نگار كنیم - بار دگر جانب یار آمدیم
خیره نگر سوی نگار آمدیم - این را رها كن قیصری آمد ز روم اندر حبش
تا زنگ را برهم زند در بردن زنگار من - بخت نگار و چشم من هر دو نخسبد در زمن
ای نقش او شمع جهان ای چشم من او را لگن - باز نگار می كشد چون شتران مهار من
یاركشی است كار او باركشی است كار من - چشم مرا نگارگر ساخت به سوی آن قمر
تا جز ماه ننگرد زهره آسمان من - ای روی تو نوبهار خندان
احسنت زهی نگار خندان - می بینمت ای نگار در خلد
بر شاخ درخت انار خندان - گر بسكلد آن نگار بنگر
صد پیوست است در آن سكستن - هست ما را هر زمانی از نگار راستین
لقمهای اندر دهان و دیگری در آستین - این نگارستان عالم پرنشان و نقش توست
لیك جای تو نگیرد كو نشان كو بینشان - از بس كه در كنار همیگیردش نگار
بگرفت بوی یار و رها كرد بوی طین - این قفص پرنگار پرده مرغ دل است
دل تو بنشناختی از قفص دل شكن - مطبخ دل را نگار باز قباله گرفت
میشكند دیگ من كاسه و كفلیز من - دوش خیال نگار بعد بسی انتظار
آمد و من در خمار یا رب چون بود چون - چو فتوی داد عشق تو به خون من نمیدانم
چه جوهردار تیغی تو چه سنگین دل نگاری تو - چو سجده كرد آیینه مر او را
بر آن آیینه زنگار گمان كو - پند نگار خود شنو از بر او برون مرو
ای دل و دیده دیدهای ای دل و دیده من او - سراندازان همیآیی نگارین جگرخواره
دلم بردی نمیدانم چه آوردی دگرباره - دیدم نگار خود را میگشت گرد خانه
برداشته ربابی میزد یكی ترانه - بستد نگار از وی اندركشید آن می
شد شعلهها از آن می بر روی او دوانه - شهره نگارم ز تو عیش و قرارم ز تو
جان بهارم ز تو رسم خزانم مده - آمد آمد نگار پوشیده
صنم خوش عذار پوشیده - نگارا گر مرا خواهی وگر همدرد و همراهی
مكن آه و مخور حسرت كه بختم محتشم بودی - ببین بینان و بیجامه خوش و طیار و خودكامه
ملایك را و جانها را بر این ایوان زنگاری - گر آبت بر جگر بودی دل تو پس چه كاره ستی
تنت گر آن چنان بودی كه گفتی دل نگاره ستی - برو ای جان دولت جو چه خواهم كرد دولت را
من و عشق و شب تیره نگار و باده پیمایی - گر هیچ نگارینم بر خلق عیانستی
ای شاد كه خلقستی ای خوش كه جهانستی - در باغ صفا زیر درختی به نگاری
افتاد مرا چشم و بگفتم چه نگاری - در سجده شدم بیخود و گفتم كه نگارا
آخر ز كجایی تو علی الله چه یاری - امروز در این خانه همیبوی نگار است
زین بوی به هر گوشه نگاری است عیانی - نگارا تو در اندیشه درازی
بیاوردی كه با یاران نسازی - كز او در آینه ساعت به ساعت
همیتابد عجب نقش و نگاری - نگارا تو گلی یا جمله قندی
كه چون بینی مرا چون گل بخندی - نگارا تو به بستان آن درختی
كه چون دیدم تو را بیخم بكندی - تنم را بین كه صورتگر ز سوزن
بر او بنگاشت هر سویی نگاری - چو لاله كفتهای در شهر تبریز
شدم بر دست شمس الدین نگاری - مرا بگرفت روحانی نگاری
كناری و كناری و كناری - زبان واماند زین پس از بیانش
زبان را كار نقش است و نگاری - نگار و نقش چون گلبرگ باشد
گدازیده شود چون آب واری - كز او در آینه ساعت به ساعت
همیتابد عجب نقش و نگاری - به هر جانب یكی حلقه سماعی
به زیر هر درختی خوش نگاری - بس نقش و نگار درشكستی
تا نقش و نگار را بدیدی - شمع گویم یا نگاری دلبری جان پروری
محض روحی سروقدی كافری جانانهای - سوی باغ ما سفر كن بنگر بهار باری
سوی یار ما گذر كن بنگر نگار باری - تو قلم به دست داری و جهان چو نقش پیشت
صفتیش مینگاری صفتیش میستانی - همه شاخههاش رقصان همه گوشههاش خندان
چو دو دست نوعروسان همه دستشان نگاری - باوفاتر گشت یارم اندكی
خوش برآمد دی نگارم اندكی - ای بهار سبز و تر شاد آمدی
وی نگار سیمبر شاد آمدی - چشم جان میدید نقشی بوالعجب
هر طرف زیبا نگاری شادهای - تا آدمی نمیرد جان ملك نگیرد
جز كشته كی پذیرد عشق نگار خونی - شاها به حق آنك بر لوح سینه هر دم
از بهر بت پرستان نوصورتی نگاری - انگور این وجودت افشردن تو سودت
انگار كین نبودت تا چند مهر كاری - ای همرهان و یاران گریید همچو باران
تا در چمن نگاران آرند خوش لقایی - دوشم نگار دلبر میداد جام از زر
گفتا بكش تو دیگر گر مست نیم خوابی - با صد هزار دستان آمد خیال یاری
در پای او بمیرا هر جا بود نگاری - بر سر افسانه رو مست سوی خانه رو
جان بفشان كان نگار كرد گل افشانیی - آه كه دلم برد غمزههای نگاری
شیر شگرف آمد و ضعیف شكاری - ذره به ذره كنار شوق گشادست
گر چه نگنجد نگار ما به كناری - چند نگاران دارد دانش
كاغذها را چند نگاری - مزن نگارا بربط به پیش مشتی خربط
مران تو كشتی بیشط بگیر راه اوسط - اگر سیاه نهای آینه مده از دست
كه روح آینه توست و جسم زنگاری - نگارگر بگه نقش شهرها میكرد
گشاد هندسه را پس مهندسانه دری - وگر نه كون و مكان را وجود كی بودی
ز مهر و ماه و ز ارض و سمای زنگاری - پی مراد چه پویی به عالمی كه درو
چو دفع رنج كنی جمله راحت انگاری؟! - نگارا، چرا قول دشمن شنیدی؟!
چرا بهر دشمن ز چاكر بریدی؟! - تویی یار غارم امید تو دارم
كه سر را نخارم نگارا نرنجی - گر بپرسد، چه صورتت باید؟
گو: « همان صورتی كه بنگاری » - «نگار» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- غم خود که بود که یاد آریم او را
در دل چه که بر خاک نگاریم او را - گر من میرم مرا بیارید شما
مرده بنگار من سپارید شما - آن آتش ساده که ترا خورد و بکاست
آن ساده به از دو صد نگار زیبا است - آن آتش شهوت که چو صاف و ساده است
بنگر چه نگاران که از آن آتش خاست - اندر سر ما همت کاری دگر است
معشوقه خوب ما نگاری دگر است - تا مهر نگار باوفایم بگرفت
من بودم و او چو کیمیایم بگرفت - آن کس که از آب و گل نگاری دارد
روزی به وصال او قراری دارد - جان چو سمندرم نگاری دارد
در آتش او چه خوش قراری دارد - جائیکه در او چون نگاری باشد
کفر است که آنجای قراری باشد - ز اول که مرا عشق نگارم بربود
همسایهی من ز نالهی من نغنود - گر با دل و دیده هیچ کارم افتد
در وقت وصال آن نگارم افتد - گفتم بیتی نگار از من رنجید
یعنی که بوزن بیت ما را سنجید - پندار که نطفهای نینداخت پدر
انگار که گلخنی نپرداخت قدر - چون دید رخ زرد من آن شهره نگار
گفتا که دگر به وصلم امید مدار - گفتی که: بیا که باغ خندید و بهار
شمعست و شراب و شاهدان چو نگار - آمد بر من دوش نگاری سر تیز
شیرین سخنی شکر لبی شورانگیز - میگوید مرمرا نگار دلسوز
میباید رفت چون به پایان شد روز - ای زلف پر از مشک تتاری همه خوش
اندر طلب چو من نگاری همه خوش - من در طلب آب و نگارم چون باد
کار من و بار من که دارد در عشق - سالوسم و زاهدم ولیکن در راه
گر بوسه دهد مرا نگاری چکنم - گفتی سر سر بریدن من داری
آری دارم نگار آری دارم - تا چند چو طفل بر نگاری گردم
یک چند گهی بگرد یاری گردم - تا میرود آن نگار ما میرانیم
پیمانه چو پر شود فرو گردانیم - در کوی خرابات نگاری دیدم
عشقش به هزار جان و دل بخریدم - من عاشق روی تو نگارم چکنم
وز چشم خوش تو شرمسارم چکنم - گر جمله برفتند نگارا تو مرو
ای مونس و غمگسار ما را تو مرو - در ظاهر و باطن تو چون مینگرم
کس را نی ای نگار و آن همهای - من بیدلم ای نگار و تو دلداری
شاید که بهر سخن ز من نازاری - من با تو چنانم ای نگار ختنی
کاندر غلطم که من توام یا تو منی - فردوسی
- «نگار» در شاهنامه فردوسی
- ز نام و نشان و گمان برترست
نگارندهی بر شده پیکرست - ز فرش جهان شد چو باغ بهار
هوا پر ز ابر و زمین پرنگار - یکی گاو دیدم چو خرم بهار
سراپای نیرنگ و رنگ و نگار - نگاری نگارید بر خاک پیش
همیدون بسان سر گاومیش - گشاد آن نگار جگر خسته راز
نهاده بدو گوش گردنفراز - بدان تا چو دیده بدارندشان
چو جان پیش دل بر نگارندشان - نگاری بد اندر شبستان اوی
ز گلبرگ رخ داشت و ز مشک موی - ز مادر جدا شد بران چند روز
نگاری چو خورشید گیتی فروز - یکی تاج با گوهر شاهوار
یکی طوق زرین زبرجد نگار - چو دست و عنانش بر ایوان نگار
نبینی نه بر زین چنو یک سوار - بیاراسته همچو باغ بهار
سراپای پر بوی و رنگ و نگار - نگار رخ تو ز قنوج و رای
فرستد همی سوی خاور خدای - پرستندگان هر یکی آشکار
همی کرد وصف رخ آن نگار - یکی خانه بودش چو خرم بهار
ز چهر بزرگان برو بر نگار - سوی خانهی زرنگار آمدند
بران مجلس شاهوار آمدند - بیاوردمش افسر پرنگار
یکی حلقه پرگوهر شاهوار - بهشتی بد آراسته پرنگار
چو خورشید تابان به خرم بهار - بیاراست رودابه را چون نگار
پر از جامه و رنگ و بوی بهار - سر ماه با افسر نام دار
سر شاه با تاج گوهرنگار - یکی تاج زرین نگارش گهر
نهاد از بر تارک زال زر - برفتند تا خانهی زرنگار
کجا اندرو بود خرم بهار - درون وی آگنده موی سمور
برخ بر نگاریده ناهید و هور - هنوز آهنی نیست زنگار خورد
که رخشنده دشوار شایدش کرد - پر از غلغل و رعد شد کوهسار
زمین شد پر از رنگ و بوی و نگار - تنش پرنگار از کران تا کران
چو داغ گل سرخ بر زعفران - بیاراسته مجلسی شاهوار
بسان بهشتی به رنگ و نگار - یکی نامه بنوشت ارتنگوار
برو کرده صد گونه رنگ و نگار - همان تخت و هم طوق و هم گوشوار
همان تاج زرین زبرجد نگار - چنان بد که در گلشن زرنگار
همی خورد روزی می خوشگوار - هوا خوشگوار و زمین پرنگار
نه گرم و نه سرد و همیشه بهار - بیاراست رخ را بسان بهار
وگر چند زیبا نبودش نگار - یکی تخت پیروزه و میشسار
یکی خسروی تاج گوهر نگار - بهشتیست آراسته پرنگار
چو خورشید تابان به خرم بهار - به ایوانش یاقوت برده بکار
ز پیروزه کرده برو بر نگار - برآمد برین نیز یک روزگار
چنان بد که سودابهی پرنگار - برو بر ز پیروزه کرده نگار
به دیبا بیراسته شاهوار - مرا آفریننده از فر خویش
چنان آفرید ای نگارین ز پیش - نشست از بر تخت باگوشوار
به سر بر نهاد افسری پرنگار - چنان دان که خرم بهارش توی
نگارش تویی غمگسارش تویی - ندانست کس گنج او را شمار
ز یاقوت و ز تاج گوهرنگار - نوازندهی رود با میگسار
بیامد بر تخت گوهرنگار - سه روز اندرین گلشن زرنگار
بباشیم و ز باده سازیم کار - بر ایوان چنو کس نبیند نگار
بدو تازه شد فرهی شهریار - نگاریده بر برگها چهر او
همه بوی مشک آمد از مهر او - برش چون بر شیر و رخ چون بهار
ز مشک سیه کرده بر گل نگار - توانا و دانا و دارنده اوست
خرد را و جان را نگارنده اوست - ز دینار وز گوهر شاهوار
ز یاقوت وز تاج گوهرنگار - چو کیخسرو آمد بر شهریار
جهان گشت پر بوی و رنگ و نگار - همی رفت گودرز با شهریار
چو آمد بدان گلشن زرنگار - یکی تخت زرین زبرجدنگار
نهاد از بر پیل و بستند بار - به گنجور فرمود پس شهریار
که آرد دو صد جامهی زرنگار - پرستار و آن جامهی زرنگار
بیاورد با گوهر شاهوار - کزان گونه بتگر بپرگار چین
نداند نگارید کس بر زمین - ز تاجش سه بهره شده لاژورد
سپرده هوا را بزنگار و گرد - چو پولاد زنگار خورده سپهر
تو گفتی بقیر اندر اندود چهر - همان طوق کیخسرو و گوشوار
همان یارهی گیو گوهرنگار - چو بیدار شد بیژن و هوش یافت
نگار سمن بر در آغوش یافت - همی شاه بگذارد از تو همه
بدی نیکی انگارد از تو همه - نگارندهی چرخ گردنده اوست
فرایندهی فره بنده اوست - یکی تیز گردان و دیگر بجای
به جنبش ندادش نگارنده پای - بیاراست ایوان گوهرنگار
نهادند خوان و می خوشگوار - برو بر نگارید جمشید را
پرستنده مر ماه و خورشید را - فریدونش را نیز با گاوسار
بفرمود کردن برانجا نگار - غلامان فرستمت با خواسته
نگاران با جعد آراسته - بسوزم نگاریده کاخ ترا
ز بن برکنم بیخ و شاخ ترا - چه گویم چه کردم نگار ترا
که برد آن نبرده سوار ترا - هوا خوشگوار و زمین پرنگار
تو گفتی به تیر اندر آمد بهار - بنه بر سرت افسر خسروی
نگارش همه گوهر پهلوی - همه از من انگار ای پهلوان
بدی ناید از شاه روشنروان - همانا که بر خون اسفندیار
به زاری بگرید به ایوان نگار - یکی تاج پرگوهر شاهوار
دو یاره یکی طوق گوهرنگار - نگاری که ناهید خوانی ورا
بر اورنگ زرین نشانی ورا - شبی خفته بد ماه با شهریار
پر از گوهر و بوی و رنگ و نگار - کمر خواست پرگوهر شاهوار
یکی خسروی جامهی زرنگار - همه گنج گشتاسپ و اسفندیار
همان یاره و تاج گوهرنگار - یکی نامه بنوشت پس شهریار
پر از پوزش و رنگ و بوی و نگار - بدو گفت رومی که ای شهریار
در ایوان چنو کس نبیند نگار - تو گفتی برین سالیان برگذشت
ز خونها دلم پر ز زنگار گشت - نگارنده بشنید و زو بر نشست
به فرمان مهتر میان را ببست - نگار سکندر چنان هم که بود
نگارید و ز جای برگشت زود - ز لشکر سواری مصور بجست
که مانند صورت نگارد درست - پرستنده با طوق و با گوشوار
به پای اندر آن گلشن زرنگار - عقیق و زبرجد بروبر نگار
میان اندرون گوهر شاهوار - که گر هیچ جنبش بدی در نگار
نبودی جز اسکندر شهریار - نگاریده هم زین نشان بر حریر
نهاده به نزد یکی یادگیر - ز چرم گوزن ملمع هزار
همه رنگ و بیرنگ او پر نگار - خورش گرد کردند بر مرغزار
ز گستردنیها به رنگ و نگار - بر ایوانها چهر افراسیاب
نگاریده روشنتر از آفتاب - بران استخوان بر نگاریده پاک
نبینی به شهر اندرون گرد و خاک - که گلنار بد نام آن ماهروی
نگاری پر از گوهر و رنگ و بوی - یکی غرم بود از پس یک سوار
که چون او ندیدم به ایوان نگار - چو دریای زنگارگون شد سیاه
طلایه بیامد ز هر دو سپاه - ببخشید کرده گناه ورا
ز زنگار بزدود ماه ورا - که بخشنده اویست و دارنده اوی
بلند آسمان را نگارنده اوی - کنون کار نرسی بگویم همی
ز دل زنگ و زنگار شویم همی - مرا گر بخواهی حصار آن تست
چو ایوان بیابی نگار آن تست - همان مر تن سفله را دوستدار
نیابی به باغ اندرون چون نگار - بفرمود تا زخم او را به تیر
مصور نگاری کند بر حریر - سواری برافگند زی شهریار
فرستاد نزدیک او آن نگار - بدو گفت بهرام کری رواست
نگارنده بر چهرها پادشاست - یکی بزمگه ساخت چون نوبهار
بیاراست ایوان گوهرنگار - یکی طوق زرین زبرجد نگار
چهل یاره و سی و شش گوشوار - بشد زان ده بینوا شهریار
بیامد به ایوان گوهرنگار - چو گشتند مست از می خوشگوار
برفتند ز ایوان گوهرنگار - سه دختر بیامد چو خرم بهار
به آرایش و بوی و رنگ و نگار - بیاراست ایوان گوهرنگار
ز قنوج هرکس که بد نامدار - بشستش به دین به و آب پاک
ازو دور شد گرد و زنگار و خاک - چو نان خورده شد مجلس شاهوار
بیاراست پر بوی و رنگ و نگار - ز زر افسری بر سر میگسار
به پای اندرون کفش گوهرنگار - چو دست و عنان تو ای شهریار
به ایوان ندیدست پیکرنگار - چو دست و عنان توای شهریار
بایوان شاهان ندیدم نگار - نگارندهی چین نگاری ندید
زمانه چو تو شهریاری ندید - نگارندهی هور و کیوان و ماه
فروزندهی فر و دیهیم و گاه - بتان شبستان آن شهریار
برفتند پر بوی و رنگ و نگار - نشست اندر ایوان گوهرنگار
همی رای زد با می ومیگسار - یکی کاخ کرد اندران شهریار
بدو اندر ایوان گوهرنگار - نگارا بهارا کجا رفتهای
که آرایش باغ بنهفتهای - همین یاره وطوق واین گوشوار
همین جامهی زر گوهرنگار - بپوشید پس جامهی زرنگار
به سر برنهاد افسر شهریار - بگستهم گفت ای گو نامدار
یکی دختری داشتم چون نگار - فرستاد هر کس که بد بردرش
ز گوهر نگار افسری بر سرش - ز زرینه و گوهر شاهوار
ز یاقوت وز جامهی زرنگار - همان یاره و طوق با گوشوار
سه تاج گرانمایه گوهرنگار - همان خسروی طوق با گوشوار
صدوشست تا جامهی زرنگار - صلیبی فرستاد گوهر نگار
یکی تخت پرگوهر شاهوار - به دستور فرمود پس شهریار
که آن جامهی روم گوهر نگار - بپوشید پس جامهی شهریار
بیاویخت آن تاج گوهرنگار - چو خسرو فرود آمد از تخت بار
ابا جامهی روم گوهر نگار - ز زرین و سیمین گوهرنگار
ز دینار وز گوهر شاهوار - توانا و دانا و دارنده اوست
سپهر و زمین رانگارنده اوست - ازو گردیه شد چو خرم بهار
همان رخ پر از بوی و رنگ و نگار - فروهشته از گوش او گوشوار
به ناخن بر از لاله کرده نگار - نه چون تو خزان و نه چون تو بهار
نه چون تو بایوان چین بر نگار - ز دیبای چینی صد و چل هزار
ازان چند زربفت گوهرنگار - به سر برنهاد افسر خسروی
نگارش همه پیکر پهلوای - بروبش زرین صد و چل هزار
ز پیروزه بر زر کرده نگار - کهین تخت را نام بد میش سار
سر میش بودی برو بر نگار - ازین تابدان پایه بودی چهار
همه پایه زرین و گوهرنگار - ز یاقوت وز گوهر شاهوار
همان آلت و جامهی زرنگار - همان تاج دارد همان گوشوار
همه ساله با بوی و رنگ و نگار